Morgunblaðið - 26.07.1995, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 1995 7
FRÉTTIR
Tölvustýrður sjálfvirkur sleppibúnaður er nú tilbúinn til frekari prófana
EINS OG komið hefur fram í fréttum
hefur lengi verið deilt um ágæti Sig-
mundsbúnaðarins svokallaða, sjó-
setningar- og losunarbúnaðar fyrir
gúmmíbjörgunarbáta, og réttmæti
þess að skylda öll skip til að hafa
búnaðinn um borð. Síðan í marzmán-
uði 'sl. er Sigmundsbúnaðurinn eini
sleppibúnaðurinn sem viðurkenndur
hefur verið af Siglingamálastofnun
og uppfyllir þar með ákvæði reglu-
gerðar þar að lútandi.
LÍÚ sendi í júní sl. bréf til sam-
gönguráðuneytisins, þar sem þess er
m.a. óskað, að frestur á gildistöku
skyiduákvæða um uppsetningu
sleppibúnaðarins í öll fiskiskip verði
framlengdur. Fresturinn sem nú er
í gildi á gildistökunni stendur til
næstu áramóta.
Helztu rök LÍÚ fyrir beiðninni eru
þau, að þótt Sigmundsbúnaðurinn
hafi staðizt prófanir Iðntæknistofn-
unar sé hann ekki fullreyndur enn.
Og hann hafi því aðeins getað upp-
fyllt þær kröfur sem gerðar eru til
búnaðarins nú, að slakað hafi verið
á kröfunum frá fyrri reglugerð, en
núgildandi reglugerð um björgunar-
°g öryggisbúnað íslenzkra skipa var
sett 21. marz 1994.
4 þessari nýjustu reglugerð um
öryggisbúnað skipa eru í þeim
ákvæðum sem fjalla um sjósetning-
arbúnað gúmmíbjörgunarbáta ekki
skilgreindar nákvæmlega þær kröf-
ur, sem slíkur búnaður skuli upp-
fylla, heldur er vísað til reglna sem
Siglingamálastofnun setur.
I ákvæðum eldri reglugerðarinnar
voru kröfurnar sem gerðar voru til
búnaðarins skilgreindar allítarlega.
Þessum kröfum hafði Sigmundsbún-
aðurinn aldrei getað fullnægt að öllu
leyti; t.d. að geta komið björgunar-
bátnum á flot hvernig sem staða
skipsins væri. Reynslan hefur líka
sýnt, að oft eru vandkvæði á því að
gúmmíbáturinn opnist og að hann
blási út þegar í sjóinn er komið.
Nýtt björgunarkerfi hannað
Nú hefur verið hannaður og frum-
reyndur búnaður, sem hönnuðirnir
fullyrða að uppfylli strangari kröfur
fyrri reglugerðar. Þorbjörn Á. Frið-
riksson efnafræðingur og Magnús
L. Alexíusson rafmagnstæknifræð-
ingur hafa hannað búnaðinn og
framkvæmt frumprófanir á honum,
sem lofa góðu. Morgunblaðið fékk
Þorbjörn til að lýsa hinum nýja bún-
aði.
Nýi búnaðurinn er í grundvallar-
atriðum ólíkur eldri gerðum sleppi-
búnaðar, þó að hann þjóni sama til-
gangi: að koma gúmmíbjörgunarbát-
um á flot þegar þess gerist þörf við
allar aðstæður úti á sjó.
í fyrsta lagi er hvorki um gorm
né þrýstibelg að ræða, sem spyrnir
björgunarbátnum fyrir borð, heldur
sinnir sérstök spyrna því hlutverki,
sem knúin er af eins konar sprengi-
hleðslu (knýiefnum - propellants).
Spyrnan er ræst með rafboði, en
einnig má „hleypa af“ handvirkt.
Má því segja, að björgunarbátnum
sé _„skotið“ frá borði.
í öðru lagi er opnað fyrir gas-
streymið inn í björgunarbátinn méð
sams konar tækni, þ.e.a.s. kveikir
rafboð (eða handvirkur vír-„gikkur“)
í smásprengihleðslu, sem opnar fyrir
Bátnum skotið sjálf-
virkt fyrir borð
Morgunblaðið/Þorkell
ÞORBJÖRN Á. Friðriksson situr hér við kjarnastykki nýja sjó-
setningarbúnaðarins fyrir gúmmíbjörgunarbáta, sem er spyrnan
fremst á myndinni. Hún er fyllt eins konar sprengihleðslu og
„skýtur" bátnum langsum fyrir borð. Á gaskútnum sem hallast
upp að steininum sést ræsihausinn.
loku sem opnar gasinu leið inn í
gúmmíbátinn. Allt gerist þetta á
broti úr sekúndu.
Rafskynjarar, sem mæla þrýsting,
vatn og halla skipsins senda boð til
tölvu sem metur hvort björgunar-
bátnum skuli skotið fyrir borð. Tölv-
an ber saman boð frá skynjurunum
og er hægt að gefa henni mismun-
andi fyrirskipanir. Þannig má draga
mjög úr líkum á að báti verði skotið
fyrir borð í ótíma eða við þær aðstæð-
ur að litlir sem engir möguleikar séu
á að hann komist upp á yfirborðið.
Aðaluppfinningin, sem hönnun
nýja búnaðarins byggist á, er spyrn-
an, sem „skýtur" björgunarbátnum
fyrir borð. Hún er þannig gerð, að
stjórna má bæði heildarátaksaflinu
svo og átakstímanum. Spyrnurnar
verða útbúnar með nógu sterkri
hleðslu til þess að geta skotið björg-
unarbátnum fyrir borð hvort sem er
ofan sjávar eða neðan. Þykk ísbrynja
á heldur ekki að vera nein hindrun.
Knýiefnin sem nota á í spyrnurnar
eru sérhannaðar efnablöndur, sem
t.d. hitasveiflur hafa engin áhrif á.
Þau þola 100-150°C frost. Samsetn-
ing þeirra og annar frágangur er
snar þáttur í stjórnun átaks spyrn-
anna. Að sögn Þorbjarnar hefur ver-
ið prófað að hlaða spyrnuna með sjö-
faldri hleðslu án þess að það hefði
nokkur mælanleg áhrif á spyrnuna
sjálfa.
Einn meginþáttur búnaðarins felst
í þeirri tækni sem hleypir koltvíildi
í sjálfan björgunarbátinn. Sérstakur
ræsihaus hefur verið hannaður, sem
opnar fyrir gasstreymið með litlum
sprengihleðslum. Önnur hleðslan er
ræst með rafboði og er tengd tölvu
kerfisins eins og spyrnan. Hin er
ræst með því að kippa í spotta eins
og í hefðbundnum ræsihausum. Ekki
er nauðsynlegt að ræsa nema aðra
hleðsluna til að báturinn þenjist út.
Til að stýra búnaðinum verður
tölva staðsett í stýrishúsi skipsins.
Hún tekur við boðum frá þrýsti-,
vökva- og stöðuskynjurum þeim, sem
komið er fyrir á völdum stöðum úti
um allt skipið, ber þau saman og
metur hvort og hvenær ræsa skuli
spyrnurnar.
Tölvan er látin vaka yfir öllu kerf-
' inu og gefa strax til kynna með hljóð-
og/eða ljósmerki ef einhver bilun
kemur fram.
Búnaðurinn er ræstur með rafboði
og er því hægt að hafa neyðarrofa
nánast hvar sem er í skipinu. Við-
kvæmasti hluti kerfisins eru vafa-
laust raflagnir þess. Nota á sérhann-
aða kapla sem ætlaðir eru til notkun-
ar á sjó. Kaplarnir yrðu að auki lagð-
ir í rör. Allur þessi búnaður á að
standast kröfur Siglingamálastofn-
unar og vera tiltölulega ónæmur fyr-
ir hitasveiflum.
Orku fær kerfið úr öryggisrafkerfi
skipsins. Til vara verður kerfið einn-
ig útbúið rafhlöðum.
Pýrótekník
Mikilvægustu hlutar öryggiskerfis
þess, sem hér hefur verið iýst, felast
í svokölluðum „pyroteknískum"
tækjum, sem eru grundvöllur örygg-
iskerfa í geimförum og flugvélum.
Tækni þessi hefur þróazt hjá vopna-
framleiðendum erlendis og þykir sú
áreiðanlegasta sem völ er á. Til þess
hafa stórþjóðirnar varið ógnarstórum
fjárhæðum. Sem dæmi um beitingu
þessarar tækni má nefna „katapult“-
sæti í herflugvélum og geimfeijurnar
amerísku. Þær munu vera fullar af
slíkum „pýróteknískum" tækjum,
sem leysa alls kyns verk sem aðeins
þarf að gera einu sinni, s.s. opna og
loka lokum, opna lása, hreyfa stýri-
fleti o.fl.
Frekari þróun búnaðarins
strandar á kostnaði
Hið nýja íslenzka öryggiskerfi fyr-
ir skip er dýrt í þróun og prófunum,
en á að vera tiltölulega ódýrt í fram-
leiðslu, þar sem flestir hlutar þess
eru nú þegar í framleiðslu (aðrir en
spyrnan og ræsihausinn). Hingað til
hafa hönnuðirnir sjálfir borið allan
kostnað af smíði og þróun kerfisins.
Frekari prófanir á búnaðinum
stranda því á fjárveitingu. Verið er
að athuga málið hjá þeim ráðuneyt-
um sem málið varðar: samgöngu-
ráðuneyti, dómsmálaráðuneyti (sem
fer með málefni Landhelgisgæzlunn-
ar) og iðnaðarráðuneyti. Enn er því
langt í land, að búnaðurinn hafi und-
irgengizt allar nauðsynlegar prófanir
og komist þar með á framleiðslustig.
En hönnuðirnir hafa tröllatrú á
hinum nýja búnaði og vonast til að
hægt verði að koma honum í fram-
ieiðslu sem fyrst, sjómönnum til
hagsbóta.
Þorbjörn Á. Friðriksson vildi taka
fram, að hann hefði leiðzt út í hönn-
un hins nýja búnaðar eingöngu vegna
þess að hann vissi að hann hefði
lausnir á þeim vanda, sem hann
heyrði að sjómenn hefðu oft átt við
að etja í sjávarháska.
Ný gerð
flaggstanga
> Trefjaplast - toppur snýst -
lína inn í - sveif.
> Álbrunastigi á stærð við síma-
skrá. Verð 4.900 kr., ódýr
lífsbjörg.
>- Innbrots-, vatns- og gaslekavið-
vörun.
>• Armorcoat öiyggisfilma sem
breytir gleri í óryggisgler, 300%
sterkara.
Skemmtilegt hf.
Bíldshöfða 8, s. 587 6777
vantar þig
FAN
H
HEIMSKLUBBUR INGOLFS
Austurstræti 17, 4. hæö 101 Reykjavík, sími 56 20 400, fax 562 6564
UMBOÐ Á ÍSLANDI - CARNIVAL CRUISE LINE
PARADÍS í KARÍBAHAFI
1 vika draumasigling
+ 1 vika draumadvöl á Dominíkana
Nýjasta skemmtiferðaskipið, IMAGINATION, yfir 70 þús. TN, frá CARNTVAL
CRUISE LINE, býður farþega Heimsklúbbsins velkomna í 7 daga jómfrúr-
siglingu með öllum hugsanlegum þægindum um fagurblátt Karíbahafið á
sérkjörum, með brottför frá Islandi 8. september.
Flug, gisting í Flórída og vikusigUng: Verð frá kr. 96.885.
Framhaldsdvöl á hinni fögru, blómskrýddu Karíbahafseyju Dóminíkana.
Nýtt glæsilegt lúxushótel, RENAISSANCE, á fagurri strönd skammt frá
höfuðborginni SANTO DOMINGO. Flug milli Miami og Santo Domingo með
nýjum flugvélum APA AIR og frábærri þjónustu. Fá sæti laus.