Morgunblaðið - 27.04.1996, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 27. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNMEIMIMTAVETTVAIMGUR
hugvitið, en það hefur dugað þeim til
mikilla afreka. Bragi Asgeirsson vekur
hér athygli á sýningu á hönnun og sjálfs-
vitund sem stendur yfír í Louisiana.
BIÐSKÝLIÐ umdeilda á Ráðhústorginu. Til vinstri sést í blaðasöluturn
með auglýsingu fyrir Marlboro vindlinga.
KAUPMANNAHÖFN tók kuldalega
á móti ferðalanginum fimmtudaginn
fyrir dymbilviku og voru það óvænt
viðbrigði eftir blíðviðriskafla á heima-
slóðum. Ekki var þó beinlínis kalt
fyrir þá sem aldir eru upp við allar
tegundir norðangarra og óblíðu kald-
hamraða landsins, en rýnirinn er þó
öllu vanari öfugu viðmóti veðurguð-
anna er hann heldur suður í álfu.
Hins vegar stafaði mikill funi af
listrænum framkvæmdum í borginni
og það svo mikill að hann fylltist
stolti yfir því að þessi borg skyldi
hafa verið höfuðborg þjóðarinnar í
500 ár. Við hefðum þrátt fyrir allt
og miðað við aðstæður ekki getað
óskað neins betra, því Kaupmanna-
höfn er hlið norðursins að hámenn-
ingu meginlandsins, eins og stundum
er komist að orði, sem má teljast
alveg rétt þó ekki sé nema fyrir legu
landsins.
Listrýnirinn er af þeirri kynslóð
sem fékk lýðveldisstofnunina í æð,
sömuleiðis allan þann andróður í
garð Dana sem landlægur var á þeim
árum í þá veru að menn voru bólu-
settir og heilaþvegnir gegn dönskum
áhrifum. Það hafði nokkrar afleiðing-
ar og þá sýnu afdrifaríkasta að menn
tóku flestu með full miklum fyrirvara
á námsárunum í Höfn. Dönsk list
átti að vera gamaldags og úrelt, söfn-
in yfirfull af gömlu drasli og í hof-
móði unglingsáranna vildi það fara
framhjá mörgum að hér var um ein-
sýni uppsafnaðrar og arfgengrar
minnimáttarkenndar að ræða. Sem
betur fer hefur þetta elst af rýninum
og nú er hann er í þeirri aðstöðu að
geta notið málverka og listhefðar án
nokkurra fordóma, eykst virðingin
fyrir danskri list og menningararfi í
nokkuð jöfnu hlutfalli við heimsóknir
til Iandsins. Hann hefur af mikilli
aðdáun fylgst með undirbúningi
menningarársins sem staðið hefur
yfír í mörg ár, því menn eru hér
bæði jarðbundnir og meðvitaðir um
mikilvægi undirbyggingarinnar.
Rétt er að koma því að hér, að
það voru þeir Julius Bomholt fyrsti
menningarmálaráðherra Dana og
Knud W. Jensen ostaframleiðandi
sem lögðu drögin að opinberri menn-
ingarmálastefnu dönsku þjóðarinnar
upp úr 1961. Það var Jensen sem
byggði upp Louisiana safnið sem er
eitt hið þokkafyllsta og nafnkennd-
asta í Evrópu er svo er komið, og
hann átti að auk meirihluta hluta-
bréfa Gyldendals forlagsins og mest-
ur áhrifamaður þar ásamt Ole Wi-
vel. Hann var meðal þeirra 100
manna tengdu dönsku menningarlífi
sem lýðræðissinninn Viggo Kamp-
mann, nýskipaður forsætisráðherra,
kallaði á sinn fund þegar hann ákvað
að skilja menningarstofnanir frá
kennslumálaráðuneytinu og stofna
nýtt ráðuneyti, sem hann og gerði
vorið 1961. Kampmann vildi fá góð
ráð frá þessum 100 menningarvitum
og átti Jensen hugmyndina að eins
konar menningarmálaráði sem skyldi
' vera ráðherra til aðstoðar við að
framfylgja þeirri stefnu, að mynd-
list, tónlist, ritlist og ieiklist næði
út til almennra skóla, æðri mennta-
stofnana, sjúkrahúsa og á stóra
vinnustaði. Líkt og Danmörk var á
þeim tíma á undan öðrum þjóðum
um félagslöggjöf, skyldi hún einnig
, að vera á undan með löggjöf er varð-
' aði framgang lista, eins konar lista-
löggjöf. Hér var um að ræða að út-
víkka snertiflöt listarinnar, móta
ramma um listalífíð, eðlileg tengsl
og nálgun almennings við listir með
virkjun listasafna og að koma upp
staðbundnum menningarmiðstöðv-
um. Aðalatriðið var að fínna út hvað
helst væri skapandi atriðum til
fremdar og menn skyldu hafa hug-
rekki til að velja og hafna, vera ólýð-
ræðislegir (!), þ.e. hafa þá stefnu að
hygla þeim er sköruðu framúr en
ekki fjöldanum. Stefnubrögðin
skyldu að sjáfsögðu einnig hafín yfir
almenn markaðslögmál.
Þóðin er nú að uppskera víðsýni
þessara manna sem ruddu brautina
og án þessara stefnumarka væri
danskt þjóðlíf ekki viðlíka auðugt af
listmennt né landið jafn yndislegt
heim að sækja. Og endurtekið má
minna á að Danir hafa enga orku á
landi aðra en hugvitið, en það hefur
dugað þeim til mikilla afreka og skil-
ar þeim hundruðum milljarða í ríkis-
kassann á ári. Húsgagnaiðnaðurinn
einn 120 milljörðum á næstliðnu ári.
Tilgangurinn með heimsókn minni
til Hafnar að þessu sinni var auðvit-
að að fá í návígi yfirlit yfír helstu
viðburði á myndlistarsviði á menn-
ingarári og skoða sem mest af því
sem í gangi var. Grunaði mig að
mun fleira væri að ske en upplýs-
ingar sem maður hafði milli hand-
anna gerðu manni ljóst og kom fljót-
lega fram að sá grunur var vægast
sagt á rökum reistur, jafnvel upp-
götvaði ég að einstaka sýningar af
hárri gráðu höfðu farið framhjá lista-
mönnum búsettum í borginni! Annað
kom þó meir á óvart að svo vel er
búið að flestum sýningum að það er
eins og best gerist í London, París,
New York og Tókýó. Sýning-
arskrárnar eru afburða vel hannað-
ar, miklar um sig og standa í engu
að baki slíkra í hinum borgunum svo
að álykta má að með þessu framtaki
sínu sé Kaupmannahöfn að skipa sér
á bekk með helstu listaborgum ver-
aldar. Ekki síst fyrir þá sök hve
mikið er af litlum sem stórum söfnum
í útborgunum, svo sem Gl. Holte-
gaard Holte, Sophienholm Lyngby,
Skovhuset Værlose, 0regárd Muse-
ym Hellerup, Kastrupgaardsamling-
en Kastrup, Friðriksborgarhöll Hill-
erod, Nivágárdsamlingen Nivá og
loks stóru söfnin Louisiana,
Humlebæk og Örkin í Ishej við Kage-
flóa. Og að auk er stutt yfír sundið
til Malmö þar sem jafnan er sitthvað
að ske á menningarsviðinu.
Byggt hefur verið við listiðnaðar-
safnið á Breiðgötu og rýmið útvíkkað
í Kunstforeningen í því sögufræga
húsi Gammel Strand 48, auk þess
sem bygging nautgripamiðlunarinn-
FRANK Gehry: Vitra hönnunarsafnið, 1989.
ar risastóru við Halmtorvet hefur
verið virkjuð á þágu listarinnar. Þetta
er afar vel af sér vikið og ber mik-
illi menningarást og dugnaði vitni,
því ekki sækja staðarmenn í viðlíka
fjármuni og fyrrnefndar stórborgir.
Vitaskuld styrkir þetta inniviði
dönsku þjóðarinnar og ris hennar
verður meira út á við, þrátt fyrir að
landamærin hafi opnast með því að
þeir voru langfyrstir norrænna þjóða
til að ganga í Efnahagsbandalagið.
Má vera staðfesting á því, að sam-
virk þjóðreisn byggist ekki á einangr-
un heldur öflugri sjálfsvitund, þannig
geta menn allt eins glatað sjálfstæð-
inu séu þeir ekki á verði í þeim efn-
um og þrátt fyrir að þeir standi utan
allra bandaiaga.
Hef ég áður endurtekið vísað til
þess hvernig stóru og leiðandi þjóð-
irnar, Þýskaland, Frakkland og Eng-
land hafa á undanförnum árum
keppst við að styrkja ímynd sína sem
menningarríki og má hver og einn
draga sínar ályktanir af því. Mikið
er það svo upplífgandi að litlu þjóð-
irnar gera það líka og standa Danir
mjög sterkt og hér telst „litla Dan-
mörk“ stór. Auðséð er af þessu, að
þjóðunum í Evrópusambandinu er
annt um sjálfsvitund sína hvað sem
allri sameiningu líður, kannski meira
en nokkru sinni fyrr, en nú eru það
ekki hin veraldlegu og skjalfestu
landamæri sem máli skipta heldur
sjálft andrýmið og hér er menningin
í forsvari. Eins og að líkum lætur
hefur verið flikkað upp á borgina í
tilefni ársins og hefur sumt tekist
vel en annað miður og nefni ég hér
einungis tvö skýr dæmi sökum þess
að ég hef enn svo takmarkaða yfir-
sýn í þessu efni. Það sem vel hefur
verið gert að mínu mati er að nú
gengur maður að Ríkislistasafninu
eins og það var í sinni upprunalegu
mynd samkvæmt teikningu Vilhelms
Dahlerup, og sem ég kann afar vel
að meta er svo er komið. Hið um-
deilda listaverk Bjorns Norgárds fyr-
ir framan inngangin sem eins og
afskræmdi bygginguna er sem sagt
á brott, og ber vott um sjálfstæði
og hugrekki Allis Hellelands, hins
nýja forstöðumanns safnsins. Val-
kyijan er svo jafnvel enn frægari
fyrir að hafa kústað burt úr húsinu
Fluxusgjöf þýska listasafnarans Ro-
ys Blocks, þrátt fyrir afar hörð mót-
mæli danskra núlistamanna. Hún gat
svarað vel fyrir sig og taldi danska
FRÁ hönnunarsýningunni á Louisiana safninu: Kjóll með glitr-
andi glysdoppum (pailettum) eftir Romano Gigli Ítalíu, 1992-93.
Menning-
arborg
Danir hafa enga orku á landi aðra en