Morgunblaðið - 23.06.1996, Side 5
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1996 B 5
sjálfir til smjör og skyr og
einhveija osta. Eysteinn seg-
ir þó að matarbirgðirnar séu
lítilvægar miðað við það sem
áður var, þegar fjölmenn
heimili þurfti að birgja upp
fyrir vetur.
Gott er að hafa nógan mat
á vorin því þá fyllast eyjarnar
aftur af lífi með vorfuglunum
að sunnan. Börn og ungling-
ar, gestir og fjölskyldumeð-
limir koma til að hjálpa við
vorstörfin. Meðal þeirra sem
dvalið hafa í Skáleyjum sem
börn og unglingar eru Jón
Páll Sigmarsson, sterkasti
maður heims, og Hrafn
Gunnlaugsson kvikmynda-
leikstjóri. í Skáleyjum byrjaði
Hrafn að fá hvolpavitið eins
og sjá má á mynd hans, Hin-
um helgu véum. Eysteinn
nefnir fleiri nöfn og segir að
krakkar sem dvalið liafa í
Skáleyjum hafi tilhneigingu
til að verða heimsfrægir!
Börnin borða selkjötið með
bestu lyst, flest þeirra. Ey-
steinn segir að það hafi verið
fastur matarsiður hjá móður
hans að hafa sel á laugardög-
um. Enn sé selur oft á laug-
ardögum þó ekki sé það fast.
Telur hann að selkjötið hafi
ÆDARDÚNN breiddur til þerris við NorAurbsinn í Skóleyjum.
Er þetta fyrstu stig hreinsunarinnar sem Eystcinn segir að sé
mikil vinna og standi fram ó vetur.
oft verið illa saltað hér áður
fyrr, menn orðið að spara
saltið, og því hafi það verið
á borðum á laugardögum
vegna þess.að menn gátu þá
átt von á góðum mat daginn
eftir. Selspikið er nú orðið
aðeins notað með signum
fiski i Skáleyjum en áður
einnig með skarfi.
Þarfasti þjónninn
Að vetrinum þarf að halda
við netakosti og gera við
bátana. „Haustverkin standa
fram undir áramót og svo
kemst ekki í verk helmingur-
inn af því sem maður hefði
viljað gera yfir veturinn,"
segir Eysteinn. Hann hefur
gaman af smíðum. í Skáleyj-
um er báturinn þarfasti
þjónninn en ekki hesturinn
eða bíllinn. Góðir skipasmiðir
hafa verið í ættinni og hefur
Eysteinn reynt að halda við
þeirri þekkingu eins og ann-
arri. Nóg eru verkefnin því í
Skáleyjum eru nokkrir gaml-
ir bátar sem notaðir hafa
verið við búskapinn megin-
hluta aldarinnar.
Eysteinn hefur gert upp
áttæringinn Svan sem notað-
ur er til flutninga, nú aðal-
lega til að flytja fé milli lands
og eyja. Svanur er kominn
hátt á níræðisaldurinn. Ólaf-
ur Bergsveinsson skipasmið-
ur í Hvallátrum, afi Skáleyja-
bræðra, smíðaði bátinn árið
1908 fyrir hinn afa þeirra,
Jóhannes Jónsson bónda í
Skáleyjum. Fram kemur hjá
Lúðvík Kristjánssyni í Is-
lenskum sjávarháttum
(1982) að Svanur er eini átt-
æringurinn sem enn var í
notkun á Breiðafirði og að-
eins tveim opnum skipum
eldri en Svani var þá fleytt
hér á landi.
Eysteinn hefur einnig gert
upp vélbátinn Kára sem nú
er mikið notaður við selveið-
arnar. Kári er jafnaldri Ey-
steins, Valdimar Ólafsson í
Hvallátrum smíðaði hann
1930. Áður var fjögurra
manna farið Kópur notað við
selalagnirnar en það smíðaði
Ólafur 1915, einnig fyrir Jó-
hannes í Skáleyjum. Fram
kemur í íslenskum sjávar-
háttum að hann er af þeirri
stærð og gerð sem mikið var
notuð í Breiðafjarðareyjum.
Talið er að hann hafi flutt
um 3.000 kópa að landi þar
til hætt var að nota hann upp
úr 1950. Eysteinn er nú að
gera Kóp upp og hann á sjálf-
sagt eftir að færa fleiri kópa
að landi i' framtíðinni.
Mataðir ó Ijóðum
Þrátt fyrir allt er það samt
helst yfir veturinn sem eyja-
bændur geta sinnt öðrum
hugðarefnum. Báðir hafa
bræðurnir verið í félagsmál-
um og segja að það kosti
nokkrar frátafir frá bústörf-
um. Eysteinn hefur verið í
stjórn Æðarræktarfélags ís-
lands og sat á Búnaðarþingi
um tíma. Jóhannes var um
skeið fulltrúi á aðalfundum
Stéttarsambands bænda, sat
lengi í hreppsnefnd Flateyj-
arhrepps og svo tvö kjörtíma-
bil í hreppsnefnd Reykhóla-
hrepps eftir sameiningu
hreppanna. Hann telur að
fyrra kjörtímabilið eftir sam-
einingu hafi verið eini tíminn
í hreppsnefnd sem hann hafi
fundið sig í aðstöðu til að
gera eitthvert félagslegt
gagn. „Hvort það hefur orðið
er svo önnur saga,“ segir
hann. Á Stéttarsambands-
þingum reyndi Jóhannes að
miðla af reynslu sinni úr
eyjabúskapnum, segist hafa
talið sig hafa eitthvað nýti-
legt fram að færa. Það hafi
hins vegar horfið í skuggann
fyrir umræðu um vandamál
hvers tíma og þegar frá leið
hafi hann ekki talið tíma sín-
um vel varið á þessum sam-
komum.
Báðir eru hagmæltir og
náttúraðir fyrir grúsk, hafa
meðal annars samið gaman-
vísur fyrir þorrablót í árarað-
ir. Kvæði Eysteins hafa birst
í safnritum og hann hefur
skrifað töluvert um sögu
byggðarlagsins og búskap-
inn. „Flestu má nú nafn
gefa,“ segir Jóhannes þegar
hann er spurður um hag-
mælskuna. „í æsku var mað-
ur mataður á ljóðum það
mikið að ég komst ekki hjá
því að komast inn í hrynjandi
ljóðsins, fyrr en ég skildi
stuðlasetningu." Eysteinn
segir að þessi áhugi hafi leg-
ið í landi í eyjunum á upp-
vaxtarárum þeirra, ekki sist
í Skáleyjum, enda hafi það
verið almenn dægrastytting
að raula vísur. Sjálfur segist
hann hafa haft ákaflega
gaman af því að læra vísur.
Jóhannes er í Samkór
Reykhólahrepps og þótti
fréttnæmt að segja frá því
þegar hann kom þessa löngu
leið á æfingar til Reykhóla.
Hann segir að þátttaka í fé-
lagsstarfi velti á velvilja
þeirra sem vinna að búskapn-
um með honum. Ekki sé
hægt að skreppa á fund eða
kóræfingu eftir kvöldmjaltir
og koma aftur heim um
kvöldið. Yfirleitt þurfi að
gista í landi.
Gott að kynnast einhverju
öðru
„Það er best að þú spyijir
næstu kynslóð. Ég segi henni
ekki fyrir verkum með
þetta,“ segir Jóhannes þegar
hann er spurður að því hvort
hann telji að Skáleyjar fari í
eyði þegar þeir bræður hætta
búskap. Hann á tvær dætur
og Eysteinn þtjú börn. Börn-
in búa annars staðar en koma
oft í Skáleyjar til að hjálpa
til á vorin. Jóhannes segir
að dætur sínar hafi farið í
nám og er hann ánægður
með það. Það sé gott og
blessað að halda tryggð við
búskapinn, eins og hann
gerði sjálfur, en einnig mikil-
vægt að geta farið í burtu
um tíma og kynnst einhverju
öðru. Annars gæti síðar kom-
ið upp leiði yfir því að hafa
sleppt tækifærum. Reynslan
sýni að menn verði oft betri
bændur þegar þeir snúa aftur
heim.
Jóhannes segist treysta vel
börnunum til að takast á við