Morgunblaðið - 23.06.1996, Blaðsíða 10
10 B SUNNUDAGUR 23. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
A FLEYGIFERÐ - MEÐ STOISKRI RO
i „Öskju
hlíéarskólanum"
í Peking
Þótt sérkennsla blindra
og heymarlausra eigi sér
meira en hundrað ára sögu
í Kína, rétt eins og hérlend-
is, er skipulegt skólahald
fyrir þroskahefta tiltölulega
nýtilkomið þarlendis. As-
geir Sigurgestsson notaði
tækifærið í Pekingferð ný-
verið til að heimsækja Pei
Zhi-skólann.
NÁLASTUNGUAÐFERÐINNI beitt.
ÞRÁTT fyrir þrjár akgreinar
í hvora átt var umferðin í
hnút á hraðbrautinni vest-
ur frá miðborg Peking.
„Morgunhnúturinn", sagði Yan Xue
Song, bílstjóri og allsherjarhjálpar-
hella íslenska sendiráðsins, sallaró-
legur. Og hann brá heldur ekki
svip þegar hann beygði snöggt til
hægri inn á hjólreiðabrautina, sem
var á breidd eins og heil akrein.
Beint inn í mitt reiðhjólahafið. Mér
varð ekki um sel; framundan voru
hjólandi borgarbúar eins langt og
augað eygði. Áreiðanlega tíuþús-
und. Þetta hlaut að enda með ósköp-
um. En Song vissi augljóslega hvað
hann var að gera og greip til hjálp-
artækisins, sem í Peking er álíka
nauðsynlegt í hveijum bíl og hjólin
undir honum: Flautunnar. Það var
galdri líkast hvernig jafnóðum
myndaðist geil í hjólahafið þótt
Song þeytti bílnum í einu vetfangi
upp í 70 km hraða. Hann straukst
við buxnaskálmar á báða bóga og
engum virtist brugðið nema mér.
Og Song flautaði bara létt annað
veifið. Fljótlega varð ljóst að fleiri
bflstjórum hafði hugkvæmst að
þræða hjólreiðabrautina. Og aftur
fór allt í hnút. Nema nú voru það
hjólreiðamennirnir sem dóluðu sér
áfram sem fyrr og sveigðu listilega
milli bílanna, sem sátu fastir í krað-
akipu.
Ég hagræddi mér í sætinu, bjó
ég mig undir að dvelja þarna um
hríð og fór að virða fyrir mér ið-
andi mannlífið á gangstéttinni
hægra megin við hjólreiðabrautina.
Enn og aftur haf af Kínveijum eins
langt og augað eygði. Song horfði
líka til hægri, - en greinilega ekki
til þess eins að virða fyrir sér sam-
borgara sína. Skyndilega tók bíllinn
kipp og Song svipti honum upp á
gangstétt, beint inn í mannhafið.
Og flautaði létt. Áður en ég náði
að stynja því upp að okkur lægi
nú kannski ekki svona mikið á,
vorum við komin á fleygiferð í
gegnum hópinn. Ég átti nánast von
á blóðslettum á framrúðuna, a.m.k.
reiðiópum og hnefum á lofti, en
aftur galdraði Song okkur áleiðis,
út úr hnútnum á lygnan sjó, og
vegfarendur virtu okkur varla við-
lits. Viku aðeins lipurlega. Mér varð
NEMANDI í tölvuveri, þar sem hann vinnur við stærðfræðiforrit.
hugsað til æðruleysishugmynda
austurlenskra trúarbragða.
Þannig er umferðin á annatímum
í Peking, ellefu milljóna manna
stórborg í voldugri uppsveiflu. Það
var eins gott að Song hafði alið
allan aldur sinn í Peking - fyrir
utan nokkur misseri við vinnu á
austurlenskum veitingastað á
Grensásveginum! - og vissi upp á
hár hvað til bragðs skyldi taka, þá
sem endranær. Okuferðirnar með
honum um Peking urðu fleiri, ein-
att á fleygiferð. Þegar tíminn var
naumur var aksturslagið líkt og í
stórborgarkappakstri í amerískri
bíómynd - löggan á eftir bófanum
- en Song hvíldi ævinlega í stó-
ískri ró. Mér varð ljóst að stundum
er óhjákvæmilegt að fela örlög sín
í hendur annarra - og loka augun-
um.
í erindum listagyðjunnar
En hvert var ferðinni heitið? Og
hvað var ég að vilja þarna hinum
megin á hnettinum? Því er m.a. til
að svara að það er samfellt ævin-
týri að eiga vin og sálufélaga á
borð við dr. Guðmund Emilsson
hljómsveitarstjóra. Aldrei logn-
molla, einlægt óvæntar hendingar
í orði og æði — og tónum. Einn
góðan veðurdag var spurningin:
„Ertu með til Peking?“
Ég hafði vitaskuld fylgst með
linnulausri viðleitni Guðmundar
gegnum árin til að auðga tónlistar-
lífið hérlendis og kynna íslenska
menningu erlendis, ekki síst ný-
sköpun í tónlist. Óbifandi trú hans
á erindi listagyðjunnar við alla
menn var mér engin nýlunda og
ekkert minna en allur heimurinn
er undir. Og nú voru það Austur-
lönd fjær. „Byrjum á Kína,“ sagði
Gummi.
Ég minntist samstarfs hans við
Hjálmar W. Hannesson sendiherra
um velheppnaða íslenska menning-
arhátíð í Bonn á fyrra ári; íslensk
tónlist, þ.á m. frumflutningur ís-
lenskrar óperu eftir Atla Heimi
Sveinsson, skáldskapur og fleira
góðgæti. Nú hafði Hjálmar tekið
við stöðu sendiherra í Peking og
það stóð jafnvel annað eins til þar
í borg að ári. Samstarfi Hjálmars
og Guðmundar var hvergi nærri
lokið. „Drífðu þig með.“ Hvernig
er annað hægt en að hrífast með
slíkum eldhuga - og drífa sig með?
„Ég skynjadi fljótt að
ég var staddur meðal
brautryðjenda, hug-
sjónafólks, og varð
óneitanlega hugsað
til þeirra sem ruddu
brautina heima.“
Snör viðbrögð og
einstök gestrisni
Þegar ljóst var orðið að ég myndi
eyða viku í Peking sendi ég Hjálm-
ari W. Hannessyni sendiherra
nokkrar línur um starfssvið mitt á
íslandi í ár, málefni fatlaðra barna,
og bað hann, ef nokkur kostur
væri, að koma mér í samband við
starfsbræður þar eystra. Og ekki
stóð á snörum viðbrögðum hans í
þeim efnum, fremur en öðrum þessa
viku sem við nutum einstakrar gest-
risni hans og að-
stoðar. Hann var mmmm
vakinn og sofinn
yfir erindum okkar
og vellíðan. Þrátt
fyrir skamman fyr-
irvara hafði hann,
ásamt dyggu
starfsliði sínu,
Ragnari Baldurs-
syni, Petrínu Baeh-
mann og tveimur ■■■■■
kínverskum starfs-
mönnum sem bregður fyrir í þess-
ari frásögn, komið til leiðar heim-
sóknum sem reyndust afar forvitni-
legar; Til yfirmanns sérkennslu-
mála í kínverska menntamálaráðu-
neytinu og í skóla fyrir þroskahefta
nemendur í Peking.
Hjálmar hafði vitaskuld einnig
komið á tengslum milli Guðmundar
Emilssonar og kínverskra aðila,
m.a. við aðstoðarmenningarmála-
ráðherrann og forráðmenn kín-
verska ríkisútvarpsins, að
ógleymdri Pekingóperunni.
Ökuferð minni með Yan Xue
Song um akvegi, hjólreiðabrautir
og gangstéttir Peking þennan
morgun var einmitt heitið í áður-
nefndan skóla fyrir þroskahefta,
nánar tiltekið Pei Zhi-skólann í
vesturhluta borgarinnar. Sú heim-
sókn verður mér ógleymanleg.
Skólinn er í borgarhluta sem enn
einkennnist af lágreistri byggð og
þröngum götum, en víða annars
staðar í borginni víkur sú götumynd
ört fyrir öllu viðameiri byggingum.
Song smeygði bílnum fimlega milli
hjólandi og gang-
andi vegfarenda, ■■■•
spurði til vegar ann-
að veifið og ekki
stóð á svörum. Fyrr
en varði stöðvaði
hann bílinn í stóru
porti, umlukið Pei
Zhi-skólanum á alla
vegu.
Nú skal nefnd til
sögunnar frú
Zhang. Hún er ritari
Hjálmars W. Hannessonar, prýði-
lega mælt á ensku og ekki þarf að
efast um kínverskukunnáttuna.
Hún var með í för til að túlka og
fór fyrir er við stigum út úr bílnum
og heilsuðum Zhang Tian Lun
skólastjóra og starfsfólki hans.
Meðal brautryðjenda
Okkur var boðið til hátíðarsalar
skólans þar sem veggir eru klæddir
dökkum viði og langt, blómskreytt
borð í stíl í miðjum sal. Og við vor-
um vart sest, beggja vegna borðs-
ins, þegar borið var fram hið ómiss-
andi te, í stórum föntum með loki
svo það kólnaði ekki. Eftir að hafa
skipst á nafnspjöldum var ekkert
að vanbúnaði. Lun skólastjóri, hlý-
legur maður á sextugsaldri, hafði
orð fyrir þriggja manna móttöku-
nefnd og ekki stóð á frú Zhang að
túlka. Álengdar stóð afar fínleg
stúlka, kínverskur sérkennari,
reiðubúin með meira te.
Pei Zhi-skólinn er sá elsti sinnar
tegundar í Peking, en þó aðeins
sextán ára gamall. Þótt sérkennsla
blindra og heyrnarlausra eigi sér
þarna meira en hundrað ára sögu,
rétt eins og hérlendis, er skipulegt
skólahald fyrir þroskahefta því til-
tölulega nýtilkomið þarlendis. Pei
Zhi-skólinn á sér því hliðstæðu í
Höfðaskóla - síðar Öskjuhlíðar-
skóla - í Reykjavík.
Ég skynjaði fljótt að ég var
staddur meðal brautryðjenda, hug-
sjónafólks, og varð óneitanlega
hugsað til þeirra sem ruddu braut-
ina heima, til Magnúsar heitins
Magnússonar, skólastjóra Höfða-
skóla og Öskjuhlíðarskóla, og sér-
kennaranna Þorsteins Sigurðssonar
og Rannveigar Löve, svo einungis
séu nefndir örfáir þeirra sem
snemma lögðu fyrir sig kennslu
nemenda með námsörðugleika.
Enda kom það fram á nafnspjaldi
Lun skólastjóra að hann er leiðandi
maður í samtökum um þróun sér-
kennslu þroskaheftra í Peking og
stjórnarmaður í félagsskap til
stuðnings fötluðum - eigum við að
segja Þroskahjálp í Peking.
Það varð snemma ljóst í spjalli
okkar að hugmyndir og stefnumið
gestgjafa minna komu heim saman
við almenn viðhorf
á íslandi - fötluð
börn og ungmenni
skulu eiga þess kost
að stunda skólanám
og félagslíf í hópi
jafnaldra sinna.
Sama kom raunar
fram í samtali mínu
daginn áður við frú
Wang Zhu, yfir-
■■■■ mann sérkennslu-
deildar kínverska
menntamálaráðuneytisins, sem sá
af hálfum degi í gest frá íslandi
af elskusemi og sýnilegum áhuga
fyrir því sem hugsað er og tíðkað
í þvi fjarlæga landi. Frú Zhu hélt
því sérstaklega á lofti að þessi
stefna kæmi ekki einungis fötluðum
nemendum til góða, heldur einnig
þeim sem þekktu ekki til annars
en hins venjulega og almenna. Lífs-
sýnin yrði með því víðari og ríku-
legri, og þroskinn dýpri.
Ég gat ekki varist þeirri hugsun
að hjörtum mannanna svipaði sam-
an í Kína og á íslandi.
Það er hins vegar jafnljóst að
aðstæður eru ólíkar í Kínaveldi og
á ísa köldu landi. Vart þarf að taka
fram að Kína er fjölmennasta ríki
veraldar; þar búa einar tólf hundruð
milljónir manna, ríflega fjórðungur
mannkyns. Fjölmenni og frumstæð-
ar aðstæður, einkum til sveita þar
sem 80% þjóðarinnar eiga sér bú-
stað, hafa sín áhrif. Algengt er að
í bekkjardeildum bamaskóla séu
40-60 nemendur og gefur augaleið
að einn kennari gerir ekki meira
en að halda stjórn á
og leiðbeina þvílík-
um fjölda, hvað þá
að sinna nemendum
með sérstakar þarf-
ir umfram aðra.
Engu að síður er
það vilji og framtíð-
arsýn yfirvalda sér-
kennslu að viðhafa
samskipan fatlaðra
^■■* nemenda. Frú Zhu
tiltók það markmið
yfirvalda menntamála að í hverri
bekkjardeild í almennum skóla
væru ekki fleiri en 2-3 fatlaðir nem-
endur - og þá með mismunandi
fatlanir - til þess að gera kennurum
auðveldara að sinna vandasömu
starfi sínu. Augljóst er hins vegar
að ekki er hveijum kennara gefið
að fást við slíkt verkefni og við
aðstæður sem þessar er við því að
búast að sérskólar og sérdeildir séu
tiltölulega fleiri um hríð en þar sem
bekkjardeildir eru minni og kennar-
ar í hverri deild jafnvel tveir. Þar
með er ekki sagt að sérskólar og
-deildir eigi sér ekki tilverurétt, al-
„Þarna hljómaði
nemendahópurinn
eins og ein rödd,
hvort sem var í söng
ellegar þegar heilsað
var og kvatt í tónlist-
arstofunni.“