Morgunblaðið - 10.08.1996, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÁSLA UG
ÓLAFSDÓTTIR
+ Áslaug Ólafs-
dóttir fæddist á
Fossá í Kjós 22.
ágúst 1909. Hún
andaðist 27. júli síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Ásbjörg Tómas-
dóttir og Ólafur
Matthíasson bóndi.
Systkini voru níu
og er Halldóra ein
á lífi.
Eftirlifandi eigin-
maður Áslaugar er
Stefán Árnason,
fyrrverandi garð-
yrkjubóndi, fæddur 30. maí
1911. Börn þeirra eru: Ingveld-
ur Björg, grunnskólakennari,
fædd 1936, eiginmaður Einar
Geir Þorsteinsson, starfsmanna-
sljóri, fæddur 1930. Börn þeirra
eru fjögur, Stefán Ámi verk-
fræðingur, Þorsteinn lögfræð-
ingur, Guðni Geir stjórnniála-
fræðingur og Áslaug nemi. Ólaf-
ur, garðyrkjubóndi,
fæddur 1937, eigin-
kona Barbel Stef-
ánsson. Börn þeirra
eru fjögur, Matthías
afgreiðslumaður,
Davíð sagnfræðing-
ur, Björg nemi og
Stefán nemi. Elín,
hjúkrunarfræðing-
ur, fædd 1945. Sig-
urþóra, bankastarf-
maður, fædd 1948.
Börn hennar eru
fjögur, Áslaug Dóra
fjölmiðlafræðingur,
Elín nemi, Þóra
nemi og Stefán Sigurður nemi.
Stefán og Áslaug gengu í for-
eldrastað dótturdóttur sinni Ás-
laugu Dóru Eyjólfsdóttur,
fæddri 1965. Eiginmaður henn-
ar er Sigurður Nordal hagfræð-
ingur.
Að ósk hinnar látnu fór útför
hennar fram í kyrrþey frá
Garðakirkju 6. ágúst.
Sumir bua yfir þeirri náðargjöf
að allt þrífst og dafnar í návist
þeirra. Nærveran ein virðist gefa
lífsvilja og styrk, hvort sem er jurt-
um eða mannfólki, ósjálfrátt og án
fyrirhafnar. Þessum eiginleika var
Áslaug Ólafsdóttir tengdamóðir mín
gædd. Þó mér hafi einungis brugðið
fyrir í aftanskini ævi hennar, vona
ég að ég sé þess umkominn að draga
hér saman nokkur brot í mynd af
þessari hlédrægu og merku konu.
Áslaug Ólafsdóttir fæddist að
Fossá í Hvalfirði 22. ágúst 1909 og
ólst þar upp í stórum systkinahópi.
Satt að segja veit ég ekki mikið um
æsku Áslaugar, enda var henni ekki
tamt að tala um sjáifa sig. Hitt
veit ég að jafnskjótt og hún hafði
aldur til þurfti hún að sjá fyrir sér
sjálf við margskyns störf til sjávar
og sveita.
Leiðir Áslaugar og Stefáns Árna-
sonar lágu saman árið 1930 og
þremur árum síðar gengu þau í
hjónaband. Stefán er í eðli eldhugi
og atorkumaður, og hann var vart
fyrr búinn að byggja þeim reisuiegt
hús við Þorragötu í Skerjafirði en
hann ákvað að segja skilið við iðn
sína, húsgagnasmíði, og nema nýjar
lendur með ræktun við jarðvarma.
Jafnvel þótt Áslaugu kunni að hafa
staðið beygur af óvissunni sem
þessu fylgdi, treysti hún á bónda
sínn og fylgdi honum austur fyrir
fjall, allt austur í Biskupstungur.
Fótgangandi fóru þau síðasta spöl-
inn að nýjum heimkynnum að Syðri-
Reykjum vorið 1936, Stefán með
föggurnar undir örmum og Áslaug
með nýfædda dóttur í fanginu. Við
þeim blasti jarðskikinn þar sem
heimili þeirra skyldi rísa: mýrlægnr
blettur undir bullandi hver.
Með einstökum dugnaði, stórhug
og samstöðu reistu ungu hjónin
blómlegt garðyrkjubú að Syðri-
Reykjum á undraskömmum tíma. Á
meðan bóndinn sá um bústörfm ann-
aðist Áslaug rekstur heimilisins og
APÓTEK
AUSTURBÆJAR
Háteigsvegi 1
BREIÐHOLTS
APÓTEK
Álfabakka 12
eru opin til kl. 22
Næturafgreiðslu
eftir kl. 22 annast
Apótek Austurbæjar
aðbúnað vinnufólksins, sem var vel
á þriðja tug þegar mest var. Að
auki bjó Áslaug að Syðri-Reykjum
heimili sem var annálað sakir smekk-
vísi og glæsileika, svo jafnvel sumum
sveitungum þótti jaðra við íburð.
Áslaug og Stefán eignuðust fjög-
ur gjörvileg böm, þau Ingveldi, Ölaf,
Elínu og Sigurþóru. Eftir að börnin
uxu úr grasi og um hægðist tóku
þau að sér dótturdóttur sína, Ás-
laugu Dóru, og ólu hana upp. Sýndu
þau henni slíkt ástríki og umburðar-
lyndi að það hefur styrkt mig í þeirri
trú að með sextugsaldri hefjist besta
æviskeiðið til barnauppeldis. Fyrir
það stend ég í ævarandi þakkar-
skuld við þau, en ég á því láni að
fagna að Áslaug Dóra er nú eigin-
kona mín.
Það má vera að mörgum þyki það
undarlegt fyrir þrítugan mann að
eiga tengdamóður á níræðisaldri.
En aldursmunurinn angraði hvorki
mig né tengdamóður mína. Örlögin
höguðu því nefnilega þannig að ellin
náði aldrei að hvekkja Áslaugu
Ólafsdóttur. Þótt líkaminn hafi um
síðir gefist upp eftir ósérhlífni í
mannsaldur, þá var andinn ungur
allt til hinstu stundar, sjónin góð
og heyrnin eins og hjá ungri stúlku.
Áslaug fylgdist af athygli með öllu
sem gerðist í kringum hana, hvort
sem það stóð henni nær eða fjær.
Hún hafði einarðar skoðanir á flestu
og þótt ég þykist yfirleitt bærilega
upplýstur um atburði líðandi stund-
ar kom það ósjaldan fyrir að Áslaug
skákaði mér með vitneskju sinni.
Áslaug var fíngerð kona í sjón
og háttum. Á gömlum myndum hef
ég séð svipsterkt andlit hennar
ungrar, beint brothætt nef og há
kinnbein undir framandlegum aug-
um og eilítið suðrænu yfirbragði.
Ég kynntist henni hins vegar ekki
fyrr en hún var orðin hvít fyrir
hærum og tíminn hafði rist í andlit-
ið rúnir reynslu og þroska. Við það
fékk ásjóna hennar tignarlegan blæ,
og ekki dró göfugt fas og auðmjúk
lund úr þeim hughrifum. Ég get
sagt það nú að Alaug Ólafsdóttir
var sérlega falleg gömul kona, þó
ég hefði aldrei dirfst að segja það
við hana sjálfa.
Gróður og jurtir voru líf og yndi
Áslaugar og var sem blóm spiyttu
í hveiju spori hennar. Heimilið að
Syðri-Reykjum var aldingarður
stofublóma og skrautjurta og garð-
urinn við bæjarhúsið rómaður fyrir
fegurð og fjölbreytni. En Áslaug
ræktaði ekki síður fólkið sitt og
engan veit ég með hlýrra faðmlag
en hana. Mér er þó minnisstæðast
hvernig Áslaug og Stefán hlúðu
hvort að öðru. Fegurri fyrirmynd
er vart hægt að hugsa sér ungum
hjónum sem eru að hefja ævina
saman en sú virðing og elska sem
þau höfðu ræktað með sér í sextíu
og sex ár, þar sem tvær sálir voru
sem ein.
Sigurður Nordal.
En mildi pðs er mannkyn háð
að minnast hans er æðsta náð
án hans er engin hetja glæst
án hans fær engin draumur ræst.
(D.St.)
Sumri fer senn að halla og gróð-
ur að sölna og nóttlausu dagarnir
heyra til liðnum tíma. Þetta vor og
sumar verður okkur minnistætt fyr-
ir einmuna verðursæld og blíðu og
mikla grósku. Þannig hefur íslensk
náttúra skartað sínu fegursta. Garð-
urinn á Syðri-Reykjum í Biskups-
tungum hefur ekki farið varhluta
þessa fallega sumars, en hann ber
þess þó merki að fallegt handbragð
tengdamóður minnar, Áslaugar
Óiafsdóttur, sem nú er kvödd, hefur
ekki notið við, en hún hafði mikinn
áhuga á allri ræktun og naut þess
að skapa fagurt umhverfí hið næsta
sér. Þessir fallegu sumardagar
verða okkur fjölskyldu hennar ávallt
minnisstæðir því þeir minna okkur
á birtuna og heiðríkjuna sem alltaf
fylgdi henni. Heilsa Áslaugar var
með þeim hætti um nokkurt skeið
að líkamlegt þrek hennar var þorr-
ið. Það fór ekki milli mála að hveiju
stefndi. Þrátt fyrir háan aldur er
ávallt sárt að sjá á bak sínum nán-
ustu, en það er lausn fyrir þann sem
hverfur á braut. Nú að leiðarlokum
tel ég mig hafa mikið að þakka
Áslaugu þar sem ég var svo gæfu-
samur að eignast dóttur hennar fyr-
ir eiginkonu, frumburð þeirra hjóna.
Hún sýndi mér ávallt einstaka hlýju
og mildi og bar mikla umhyggju
fyrir heimili okkar og börn'um. Fyr-
ir það skal nú þakkað. Áslaug var
afar einörð manneskja til orðs og
æðis. Hún fylgdist einstaklega vel
með því sem var að gerast í þjóðfé-
laginu og í kringum hana og sagði
okkur fréttir úr fjölmiðlum sem fram
hjá öðrum höfðu farið, til hins síð-
asta. Hún hafði ákveðnar skoðanir
á flestum málum sem voru efst á
baugi á hveijum tíma, hvort sem
þau lutu að þjóðmálum eða dægur-
málum. Hún lá yfirleitt aldrei á
skoðunum sínum og lýsti þeim án
nokkurra málalenginga. Þessi eig-
inleiki hennar helgaðist af því að
hún var einstaklega heiðarleg og
hreinskiptin manneskja.
14. október 1933 giftist Áslaug
eftirlifandi eiginmanni sinum, Stef-
áni Árnasyni, syni Árna S. Bjarna-
sonar þingvarðar, ættuðum úr
Húnaþingi og konu hans Bjargar
Stefánsdóttur frá Bakka í Tálkna-
firði. Sama ár hófu þau búskap í
Reykjavík og bjuggu þar næstu þijú
árin. Á unglingsárum sínum hafði
Stefán kynnst garðyrkjustörfum hjá
Einari Helgasyni í Reykjavík, sem
Iengi rak garðyrkjustöð við Laufás-
veginn. Á þessum tíma var þessi
grein landbúnaðar og ræktunar til-
tölulega ný af nálinni í landinu, en
við kynni sín af henni, fékk Stefán
brennandi áhuga á garðyrkju. Hann
hóf því leit að jarðnæði með heitu
vatni á Suðurlandi. Sú leit bar þann
árangur, að þau fluttu austur að
Syðri-Reykjum í Biskupstungum
árið 1936, þar sem gnægð var af
heitu vatni og áttu þau þar sitt
heimili í rúm fimmtíu ár. Aðstæður
til reksturs ylræktar á Syðri-Reykj-
um, þegar þau hjón settust þar að,
voru erfíðar. Svo dæmi sé tekið um
það, var 5 km leið á þjóðveg frá
heimili þeirra, sem raunar var eng-
inn vegur, aðeins troðin slóð sem
einungis var fær hestum. Það má
því nærri geta að vinnudagur ungu
hjónanna hefur verið langur og
strangur, en með samhentum dugn-
aði og myndarskap komu þau sér
vel fyrir á Syðri- Reykjum, svo eft-
ir var tekið. Eftir tiltölulega stuttan
tíma, var garðyrkjustöð þeirra sú
stærsta á landinu. Þessi miklu um-
svif kölluðu á það, að fólk varð að
fá til starfa við uppbygginguna og
reksturinn. Yfir mesta annatíma við
uppskeruna voru um 30 manns að
störfum á heimilinu. Það gefur auga
leið að það hefur reynt á dugnað
og útsjónarsemi Áslaugar að sjá svo
stórum hópi vinnandi fólks fyrir
daglegum viðurgjömingi. Með að-
stoð góðra kvenna fórst Áslaugu
þetta vel úr hendi. Eftir átta ára
búsetu á Syðri-Reykjum reistu þau
sérstakt íbúðarhús fyrir starfsfóikið,
þar sem öll aðstaða var til þess að
vel færi um starfsfólk. Til að veita
þessu nýja heimli forystu, réðst Elín
Jakobsdóttir, sem vann á heimilinu
alla tíð síðan meðan Áslaug og Stef-
án ráku garðyrkjustöðina.
Aukin ylrækt og framleiðsla
grænmetis í landinu kallaði á skipu-
lag á dreifingu og sölumálum. Þessa
var Stefán vel meðvitandi og því
beitti hann sér ásamt hópi garð-
yrkjubænda fyrir stofnun Sölufélags
Garðyrkjumanna árið 1941 og var
hann formaður félagsins í 18 ár.
Af þessu leiddi að húsbóndinn þurfti
að eyða miklum tíma til þessara
starfa í höfuðborginni og mæddi því
meira heima fyrir á Áslaugu. Þá
komu sér vel eiginleikar hennar að
hún átti þægilegt með að ræða við
fólk og umgangast það. Þó var hún
ekki allra, en þeir sem kynntust
henni í önn dagsins heima á Syðri-
Reykjum urðu margir hveijir góðir
kunningjar hennar og vinir. Þetta
segir meira um persónu Áslaugar
en margt annað.
Eins og áður hefur fram komið,
var Áslaug gift miklum athafna-
manni. Árið 1966 hóf hann starf-
semi í Reykjavík og byggði Gróður-
húsið við Sigtún, nú Blómaval, og
átti það og rak um 5 ára skeið.
Þessi rekstur hafði það í för með
sér að hann þurfti að dvelja fjarri
heimili sínu meira en áður og reyndi
þá enn meira á Áslaugu heima fyrir.
Heimili þeirra að Syðri-Reykjum
var einstaklega fallegt. Eins og í
öllum störfum sínum voru þau sam-
hent og höfðu þau góðan smekk til
þess að búa fallega í kringum sig.
Þar fór smekkvísi þeirra saman. I
þeim efnum sem og í mörgu öðru
bættu þau hvort annað upp. Áslaug
var sérlega myndarleg húsmóðir,
kunni að taka á móti gestum og
gerði það af alúð. Mér er það minn-
isstætt hve fallega hún lagði á borð
þegar gesti bar að garði. Mér fannst
alltaf hátíð þegar fjölskylda mín
kom í heimsókn að Syðri-Reykjum.
Haustið 1990 fluttu Áslaug og
Stefán í Garðabæ, í eina af íbúðum
aldraðra að Kirkjulundi 6. Þar, líkt
og á Syðri-Reykjum, bjuggu þau
sér fagurt heimili og undu hag sín-
um þar vel. Líkt og farfuglarnir
koma með vorið á hveiju ári, fluttu
þau með vorinu austur að Syðri-
Reykjum og dvöldu þar sumarlangt,
þar til í ár, að heilsa Áslaugar leyfði
það ekki.
Það hefur verið fagurt að fylgjast
með hversu mikla umhyggju þau
báru hvort fyrir öðru þegar þolið
dvínaði. Unga fólkið í fjölskyldunni
veitti því sérstaka athygli hversu
náin þau voru. Nafna hennar,
yngsta dóttir okkar hjóna, hafði orð
á því einhveiju sinni og sagði „mað-
ur gæti haldið að amma og afi
væru alltaf ný trúlofuð". Því get ég
sagt með sanni að ævikvöld þeirra
saman var fallegt. Þrátt fyrir heilsu-
leysi Áslaugar bar hún sig alltaf
vel, slíkur var dugnaður hennar og
skapgerð. Við sem komum til henn-
ar síðustu vikurnar gerðum okkur
ef til vill ekki fulla grein fyrir hvern-
ig heilsu hennar var farið.
Lærdómsríkt var að fylgjast með
hve Stefán annaðist eiginkonu sína
af mikilli nærgætni og mildi síðustu
vikurnar. Þá kom enn einu sinni
fram, en þó með öðrum hætti en
margur þekkir, sá sterki persónu-
leiki sem hann hefur til að bera.
Um leið og ég harma hversu erfiðar
síðustu vikurnar voru Áslaugu er
ég þakklátur fyrir að hafa kynnst
þeim kærleik sem ég varð vitni að
á þessum tíma.
Einar Geir Þorsteinsson.
Við sjáum, að dýrð á djúpið slær,
þá degi sé tekið að halla.
Það er eins og festingin færist nær
og faðmi jörðina alla.
Svo djúp er þögnin við þína sæng,
að þar heyrast englar tala,
og einn þeirra blakar bleikum væng,
svo bijóstið þitt fái svala.
Nú strýkur hann barm þinn blítt og hljótt,
svo blaktir síðasti loginn.
En svo kemur dapr og sumarnótt
og svanur á bláan voginn.
(D.S.)
Elsku amma mín. Ég þakka þér
fyrir yndislegar samverustundir og
bið góðan guð að geyma þig.
Ég trúi því að nú sért þú í ljósinu
og bíðir okkar allra sem elskum þig
þegar við tökumst á hendur þá ferð
sem þú hefur nú farið.
Elsku afi minn. Ég bið þann sem
öllu ræður að vaka yfir þér og
styrkja þig í sorginni.
Áslaug Einarsdóttir.
Ég á fallegar og góðar minningar
um ömmu mína, sem nú hefur kvatt
þennan heim eftir farsæla ævi.
Ég minnist úr æsku minni tíðra
heimsókna fjölskyldunnar á Syðri-
Reyki, sem var sannkallaður töfra-
heimur fyrir okkur barnabörnin.
Leikir okkar barnanna í gróðurhús-
um og leyndardómsfullum skemm-
um eru mér mjög minnisstæðir. Þá
var garðurinn hennar ömmu ein-
stakur og bar vitni góðum smekk
hennar og umhyggju. Heimili ömmu
og afa á Syðri-Reykjum var einnig
leikvöllur fyrir okkur börnin. Ég
man leiki okkar og rannsóknarferð-
ir á háaloftið og í kjallarann, og
ekki minnist ég að amma hafi nokk-
urn tíma skammað okkur börnin
enda þótt leikir okkar hafi stundum
verið nokkuð fjörlegir. Ég man
ömmu í eldhúsinu á Syðri-Reykjum.
Amma var húsmóðir í þess orðs
bestu merkingu og dekraði hún við
okkur börnin með góðgæti úr eld-
húsinu og fæ ég vatn í munninn
þegar ég hugsa um piparkökur
ömmu og brúntertur.
Amma bar ætíð mikla umhyggju
fyrir barnabörnum sínum og fylgd-
ist vel með hvemig þeim vegnaði.
Mér er minnistætt hversu vel amma
fylgdist með námi mínu og störfum.
Sá kærleiki sem hún sýndi mér og
fjölskyldu minni er mér mikils virði.
Mér er sagt er ég var fjögurra
ára gamall og dvaldi um tíma hjá
ömmu og afa að ég hafi hræðst
mjög hund nokkurn á næsta bæ
og því ekki vikið úr eldhúsi ömmu.
Þar hafi ég setið að kræsingum
ömmu og vafalaust haft mjög gott
af samveru minni með ömmu þann
tíma.
Snemma árs 1994 flutti ég í
næsta hús við ömmu og afa í
Garðabæ. Urðu þá heimsóknir mín-
ar til ömmu og afa tíðari en áður.
Það var stór-skemmtilegt að koma
á hemili þeirra og að setjast hjá
ömmu og ræða málin. Aðdáunarvert
var hversu amma fylgdist vel með
fréttum og hversu ákveðar skoðanir
hún hafði á þjóðfélagsmálum. Skoð-
anir ömmu á málefnum líðandi
stundar fóru oft saman við skoðanir
mínar á þeim málum en fyrir kom
að við rökræddum um einstök mál.
Fyrir um ári síðan fór líkamlegri
heilsu ömmu mjög að hraka og dá-
ist ég af því hversu vel afi hugsaði
um ömmu síðasta árið, og kunni
amma sannarlega að meta þá um-
hyggju og talaði alltaf fallega til
afa. Enda þótt líkamskraftar ömmu
væru á þrotum var hugsun ömmu
allt þar til yfir lauk mjög skýr og
fyrir það ber að þakka. Amma fékk
hægt andlát og sofnaði svefninum
langa eftir langan og farsælan ævi-
dag.
Skömmu áður en amma lést
heimsótti ég ömmu og ræddum við
saman um heima og geima líkt og
við höfðum gert svo oft áður. Það
var skemmtilegt samtal sem ég
geymi nú í minningunni um elsku
ömmu mína. Mér er minnistætt er
ég kvaddi ömmu eftir fund okkar
að amma strauk mér um vangann
og kvaddi mig á sinn blíða og fal-
lega hátt. Er sú kveðja góð minning
um góða og fallega konu sem ég
kveð nú með söknuði.
Þorsteinn Einarsson.
Nýlega sá ég mynd á þili af ungu
gjörvilegu pari. Myndin er mér
minnisstæð fyrir margra hluta sak-
ir. Hún myndaði ljúfa heild en þó
þóttist ég sjá vissar andstæður í
henni sem gerðu hana forvitnilega.
Stúlkan var dökk yfirlitum og
grannleit, pilturinn ljós og breiðleit-
ur. Ljósmyndin var af hjónunum
Áslaugu Ólafsdóttur og Stefáni
Árnasyni þegar þau voru ung og