Morgunblaðið - 07.03.1997, Blaðsíða 3

MORGUNBLA.ÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. MARZ 1997 B 3
fræði, en þjóðfræðingar leita oftast
fanga í elstu lögum menningarinn-
ar. Frammistaða unga fólksins vakti
athygli og verður hér sjónum beint
að þeirra efni. En hvað er þjóðfræði?
Inga Lára Sigurðardóttir þjóð-
fræðinemi stjómaði ráðstefnunni og
sagði að þjóðfræðin hefði byijað í
Háskólanum 1989 og nú væru 11
útskrifaðir með B.A. próf í greininni
en 35 stúdentar leggja stund á hana
núna, hinsvegar á hún sér langa og
merka sögu á íslandi. En þjóðfræði
er þjóðleg fræðigrein og fæst við
lífshætti, siði, trúar- og verkmenn-
ingu einstaklinga í samfélaginu.
Fátœkir förumenn
f aðalhlutverki
„Förumenn voru fræga fólkið á
íslandi ásamt prestum og sýslu-
mönnum," sagði Jón Jónsson þjóð-
fræðingur, „undir lok 19. aldar
flæktust nokkrir þeirra um sveitir
með skemmtiatriði og uppákomur í
farteskinu. Sumir dönsuðu, sungu
og trölluðu til skemmtunar, aðrir
hermdu eftir, tónuðu eða
stóðu fyrir leikþáttum
og fram-
kvæmdu
prestverk."
Jón segir hér
stundum leikara á
ferð sem klæddust
búningum
og
GUÐMUNDUR Árnason
„dúllari" mynd á íslenskum
spilastokk (L.G. Bergmann).
tóku gjald. Guðmundur dúllari var
listamaður sem flutti orðlausan söng
og sagði eftir flutninginn: „Þetta
geta ekki allir.“ Hann sletti tung-
unni í munnvatninu, setti litla fingur
í eyrað og hristi rösklega og dúllaði
óviðjafnanlega, lög eins og „Yor guð
er borg á bjargi traust".
Halldór Hómer spilaði og söng,
gaf fólk saman á gleðisamkomum
í baðstofum sveitanna og jafnvel tvo
karlmenn í eina sæng. Þóknun var
tekin fyrir giftingar hinsvegar var
dýrara að slíta hjónabandinu daginn
eftir. Hann og fleiri förumenn
klæddust pilsi fyrir prestsskrúða og
fluttu brot úr skraparotspredikun
að hætti Skálholtspilta.
Einar grettir hermdi eftir kálfum
á vorin, Gunnar langi tónaði eftir
þekktum prestum, Langstaða-Steini
lék heila hreppsnefndarfundi. Fá-
tækir förumenn voru alls staðar í
aðalhlutverki og eru að mati Jóns
Jónssonar persónur og leikendur
sem eiga skilinn sess íslenskri leik-
listarsögu.
Er álfatrú umhverflsvernd?
Valdimar Tr. Hafstein hefur í tvö
ár tekið djúpviðtöl við á fjórða tug
fólks sem hefur haft einhvers konar
reynslu af álagablettum og álfabú-
stöðum. Hann hefur leitað svara við
t.d. eftirfarandi spumingum: Hveiju
er trúað, hvemig og hvers vegna?
Hveijir trúa og hvemig kemur trúin
fram? Eða m.ö.o. hveijar eru hug-
myndir manna um huldufólk?
Valdimar er ekki sammála dr.
Árna Bjömssyni þjóðháttafræðingi
um að álfatrú nútímans felist í því
að vernda tilteknar mishæðir eða
steina fyrir vega- og húsagerð, sem
svo er auglýst handa ferðamönnum.
(Sjá „Hvað er þjóðtrú?" í Skími, vor
1996.)
Valdimar sagði frá viðtali við
gröfumann sem hafði upplifað
„ókennilega tilfinningu" og „smá-
hræðslu" er hann hugðist raska
landi á tilteknum stað. Hann segir
að viðmælendur sínir eigi það sam-
merkt að hafa „fundið fyrir ein-
hveiju" og enga ástæðu vera til að
efast um heilindi þeirra.
Náttúmsýn íslendinga er að land-
ið sé lifandi og óttinn við röskun
er til staðar. „Respekt" fyrir stein-
um er ekki fölsk virðing og álfatrú
er ekki umhverfisvernd, að mati
Valdimars, hún felst í skilyrðislausri
virðingu fyrir náttúmnni og að ekki
skuli bijóta gegn bannhelgi.
Valdimar rifjaði upp að bændur
fyrr á tíðum hafi ævinlega skilið
eftir spildu, sláttubönd, eftir handa
álfum, eða ef til vill vegna ótta-
blandinnar virðingar fyrir krafti
náttúmnnar og líka til að vernda
hann.
Álfatrú getur vissulag fallið und-
ir umhverfísvernd en alls ekki allt-
af. Nýir álagablettir era ekki endi-
lega merki um bellibrögð til að
vemda mishæðir, sprottnir af lygi
og uppgerð, heldur eins og Valdi-
mar bendir á, merki um að álfatrú-
in sé við góða heilsu og landið lif-
andi. ■
eins í afmarkaðan tíma við hug-
leiðslu. Hann nefnir gönguferð sem
dæmi um leið til að æfa árvekni.
„Við getum ímyndað okkur
mann sem gengur heim að loknum
vinnudegi. Gangstéttin er skítug
og meðfram henni em grænir
grasbalar. Veður getur verið hvem-
ig sem er, rok og rigning eða sól
og blíða. Það skiptir ekki máli held-
ur hitt, að sá maður sem er vökull
hefur það eitt hugfast að hann er
að ganga eftir gangstígnum sem
liggur heim. Hann á ekki að hugsa
þetta vélrænt, því það er andstætt
árvekni. Vökull maður er sér með-
vitandi um hvert skref sem hann
stígur og um hvert skipti sem hann
lyftir upp fæti eða stígur honum
niður.“
Hann fullyrðir að með þessu
móti sé hægt að skerpa mannshug-
ann og auka næmi fyrir umhverf-
inu. „Það er álitið kraftaverk að
ganga á vatni eða svífa í loftinu,
en hið raunvemlega kraftaverk er
að ganga á jörðinni og vera sér
meðvitandi um sjálfan sig og um-
hverfið.“
Brosað tll hálfs
„Bros er tákn um kyrran huga
í jafnvægi,“ segir Thich Nhat Hanh
í bréfi til vinar síns. „Þú ættir að
brosa oft, því bros er nærandi.
Taktu zen-meistara þér til fyrir-
myndar og gerðu allt sem þú tekur
þér fyrir hendur af yfirvegun og
rósemi. Farðu rólega fram úr rúm-
inu að morgni, burstaðu tennur og
þvoðu þér án þess að flýta þér um
of. Brostu til hálfs og njóttu þess
að hefja nýjan dag með vökulum
huga. Finndu fyrir hveiju augna-
bliki dagsins án þess að hafa
áhyggjur af morgundeginum eða
því sem þú átt eftir að gera. Njóttu
hvers andartaks þar til þú leggst
aftur til hvílu að kvöldi og sofnar
jafn árvökull og þú hefur verið all-
an daginn." ■
Brynja Tomer
DAGLEGT LÍF
Morgunblaðið/Ásdts
KERTALJÓSAFUNDUR var haldinn á Hótel Sögu nýlega.
Kertaljós
til marks um samstöðu
KLÚBBUR sem kallast Busi-
ness and Professional Women
hefur verið starfræktur á ís-
landi í hartnær tuttugu ár.
Félagsskapurinn er alþjóð-
legur en honum tilheyra sam-
tals um 250.000 konur í 108
þjóðlöndum víða um heim.
Daglegu lífi var boðið að
sitja árlegan kertaljósafund
kvennanna sem haldin var á
Hótel Sögu fyrir skömmu.
Fundurinn var ákaflega há-
tíðlegur, kveikt var á yfir hundrað
kertum, einu fyrir hvert aðild-
arland, en kertaloginn er í hugum
þeirra tákn um skilning og vináttu
meðal kvenna. Á svipuðum tíma
og kertin voru tendrað á íslandi
vora konur víðs vegar um heim-
inn, m.a. á Trinidad og í E1 Salva-
dor, að kveikja á sínum kertum
fyrir íslensku konurnar.
Framtakskynnlng
í hverjum fundl
íslensku félagskonurnar, sem
era um 60 talsins, hittast mán-
aðarlega og eftir að hafa snætt
saman kvöldverð og hlýtt á
fræðsluerindi, fer fram svokölluð
framtakskynning. Þá standa þær
upp, hver á fætur annarri, kynna
sig og segja frá því helsta sem
hefur drifið á daga þeirra frá síð-
asta fundi. Meðal markmiða BPW-
klúbbsins er að stuðla að aukinni
ábyrgð kvenna í viðskiptum og á
opinberam vettvangi og hvetja
þær til að afla sér menntunar eða
starfsþjálfunar. „Til að byija með
eiga margar konur erfitt með
standa upp og tala en það kemur
yfirleitt með tímanum,“ segir
Bryndís. „Við höfum því kynnst
bæði fljótt og vel, auk þess sem
þetta er góð þjálfun í því að koma
fram opinberlega. Flestar okkar
ættu því að vera fullfærar um að
halda ræðu við nánast hvaða tæki-
færi sem er.“
Félagar í íslenska klúbbnum eru
konur á aldrinum 20 til 70 ára,
flestar útivinnandi og tilheyra hin-
um ýmsu starfsstéttum, s.s. kenn-
ari, lögfræðingur, dansari og
sjúkraliði. Aðspurð af hveiju
klúbburinn beri ekki íslenskt heiti,
segir Bryndís ekki hafa náðst sam-
BRYNDÍS Kristjánsdóttir, formaður BPW-klúbbsins á íslandi.
komulag um nafn á sínum tíma.
Félag útivinnandi og faglærðra
kvenna hafi komið til greina en
ekki hlotið nægar undirtektir.
Upphaflð I
Bandaríkjunum
Upphaf klúbbsins má rekja til
ársins 1919 þegar bandarísk kona,
dr. Lena Madesin Phillips, stofnaði
samtökin. Hún var menntaður lög-
fræðingur en fannst hún vera ein-
angrað þar sem hún starfaði ein-
göngu með körlum. Því ákvað hún
að stofna félagsskap sem hefði að
markmiði að koma á betri sam-
skiptum og tengslum á milli starf-
andi kvenna og í því augnamiði
stofnaði hún BPW-klúbbinn.
Stuttu síðar var klúbbur stofnaður
í Kanada og að einu ári liðnu í
Evrópu.
Alþjóðasamtökum BPW er skipt
eftir heimsálfum, til að efla og
auðvelda samskipti og tilheyrir
ísland Evrópusamtökunum, BPW
Europe, en í þeim eru um 35.000
konur.
Fjölmenn kvenna-
ráðstefna f Reykjavík
í sumar verður haldin tveggja
daga ráðstefna Evrópusamtak-
anna í Reykjavík. Að sögn
Bryndísar er búist er við að um
600 konur sitji hana. „Líklega
verður þetta fjölmennasta kvenna-
ráðstefna sem haldin hefur verið
á íslandi en jafnframt erum við
sjálfsagt með fámennustu félögum
sem tekið hafa að sér að halda svo
viðamikla ráðstefnu.
Flestum þykir spennandi að
koma til íslands. Það kom til dæm-
is fram sérstök ósk um að Vígdís
Finnbogadóttir fyrram forseti ís-
lands yrði verndari ráðstefnunnar
og héldi opnunarræðu og hún hef-
ur orðið við þeirri bón.“
Ymis mál er varða konur og
framtíðina verða krafin til mergjar
á ráðstefnunni, sem haldin verður
21.-23. ágúst. Aðalfyrirlesari
verður Barbara Helfferic, aðalrit-
ari Þrýstisamtaka evrópskra
kvenna (European Women’s
Lobby). I pallborðsumræðum
stendur til að ræða um hvað fram-
tíð stúlkubama í Evrópu ber í
skauti sér og mun Janis Bancroft
frá Bretlandi stýra þeim umræð-
um.
Á ráðstefnunni verða einnig
skipulagðar vinnusmiðjur þar sem
tekið verður á ýmsum málefnum,
s.s. hvað konur í forystuhlutverk-
um þurfa að hafa til brunns að
bera á næstu öld, rætt verður um
hvemig byggja skuli upp sam-
starfsanda í félagsstarfi eða á
vinnustað, fjallað verður um konur
og umhverfismál og margt fleira.
HM