Alþýðublaðið - 15.05.1934, Blaðsíða 3

AEPÝÐlfBLAÐIÐ
Hvað er að gerast
fi Bandarfiklum Norður Amerfiku?
VlOíal við dr. Harry W. Laidiei.
Eftir Finn Jónsson, alþingismann.
I viðtali við ýmsa Bandaríkja-
I>RIÐ'JUDAGINN 15. maí 1934
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
DAGBLAÐ OG VIKUBLAÐ
ÚTGFANDI:
ALBÝÐUFLOKK J.RINN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEiWARSSQN
Ritstjérn og afgreiðsla:
Hverfisgötu 8 — 10.
Siinar:
4t'00: Aígreiðsla, auglýsingar.
4S01: Ritstjðrn (Innlendar fréttir).
4!'()2: Ritstjóri.
4Í 03; Vilhj. S. Vdhjálmss. (heima).
4!»05: Prentsmiðjan
Kitstjórinn er til viðtals kl 6—7.
A.p$ðusambaiid
islands
Þegar Alþýð'uflokkurinn klofn-
aði 1930 og kommúnistar stofn-
uðu sinn eigin flokk, tökst' þeim
að nafninu til að halda meirihluta
í „Verklýðssambandi Norður-
lands". Síðan hefir hvert félag-
ið af öðru, sam í þessu sambandi
voru, ýmisit lognast út af, klofn-
að eða gengið úr sambandimu.
Kommúnistar reyndu um sinn
að halda félagiatölunni uppi mieð
því að búa til pappiírsfélög og
láta þau gangia í V. S. N., en ekk-
iert stoðaði, siem von var. Upp-
lausnin hélt áfram, og nú er hið
svokallaða „V. S. N.“ ekkert ann-
að en nafnið tómt, tiltrúarliaust
hjá norðlenzkum verkalýð, eins
og kom svo berlega fram{j Bikieyti
verklýðisfélags Austur-Húnvetn-
inga, sam birtisjt í blaöinu' í gær.
Á sama tima vex Alþýðusam-
band Islands jafnt og 'þétt. Arið
1930 voru í því ,um 7000 félagar.
Nú eru í því 10 þúsund félagar
| 60 félögum, og þar af eru rúm
50 hriein stéttarfélög, fíélög sjó-
manna, verkamamna, verka-
kvenna ,bakara, prentara,. stýri-
manna, þvottakvenma, vélstjóra,
verzlunarstúlkna o. s. frv. 'O. s.
frv. Allar þessar starfsstéttir
standa saman í órjúfaindi heild
í Alþýðusambandinu um hags-
munamál sín, og allir skilja fé-
lagarnir það, að hagsmunir einm-
ar starfsstéttar eru undir ann-
ari komnir, að baráttan fyrir fjár-
hagslegu frelsi vinnandi fólksims'
i landdnu er ekki hlutverk einin-
ar stéttar, heldur margra, allra.
Þess vegna er Alþýðusambandið
líka öflugt og nýtur trausts, ekká
leánuugis hjá þeim' stéttarsamtök-
umi, ;sem öflugust ei|u í samhajnd-
dnu, hieldur' hjá þeim öllum.
Þiesisi samhygð meðlima Al-
þýðusa.mbandsins kemur imeðal
anuars skýrt í ljós hjá hásetun-
irni', sem eru á þeim skipum',
sem lenda í deilum. Þeir mifa
sMlyrðislaust að snerta á verki
um borð, af Alþýðusamband-
iið styður deilu Verkamanna, ,sem
í land'i, vinna. Hið sama myndi
koma í ljós hjá verkamöinnutmi
og öðrum starfsstéttum, ef
sjómienn ættu í deilu.
Alþýðuaamband íslands er rí'ki
verkalýðainis. í hinu íslenzka riki.
Ákvarðanir þess gilda fyrir fé-
lag-a þess eins og lötg, af Jþvi aði
það e;r orðin bjargföst .skoðun
íslenzkmr alþýðu, að verkajýð-
urinn eigi sjálfur að ráða kaupx
.sinu og kjörum.
menn hafði ég heyrt svo marga
misjafna dóma um hvað væri að
gerast i Bandarikjunum undir
stjórn Roosevelts forseta, að mig
fýsti að heyra hvað f iokksmenn
mínir segðu um málið. Fór ég
því í hieimsókn til höfuðstöðva
j af n a ð a rma n n a f I-o kk s ins í New
York og ætlaði að ná tali af Nor-
mann Thomas, isem var forseta-
efni flokksins við tvær siðustu
kosningár. Thomas var á fyrir-
lestraferð, svo ég hitti hann ekki,
en þeir, sem heima voru, tóku
mér tveim höndurn, spurðu mig
margs um Island og vísuðu mér
til Harry Laidler, sem hefir á
bendi forystu jafnaðarmiaimnia-
rí’okksins í Bandaríkjunum ásamt
Normian Thomas. Dr. Laidler er
kunnur lögfræðingur, fjármála-’
fræðingur, rithöfundur og fyrir-|
lesári; hann er fulltrúi Banda-1
rí'kjanna í stjórn Alþjóðasam-
bands jafnaðarmanna og tek'ur
mjög öflugan þátt í útbreiðslu
jafnaðarstefnuninar; m. a. er hann
forstjóri fyrir League of Indu-
strial Democracy, sem stoínuð var
af hinum fræga rithöfundi Jack
Londion árið 1905.
Dr., Laidler tók mér vel að
vonum, spurði eins og aðrir frétta
áf íslandi og svaraði greiðlega
öllu, sem ég spurði um.
Dr. Laider sagðist frá á þessa
leiö:
Auðvaldið kollsiglir sig.
Frámtak einstaklingsms og
frjáls. samkeppni, afskiftaleysi
löggjafarinnar af öllum atvinnu-
rekstri, voru þangað til í fyrra
helztu boðorð og gruudvallarat-
riði í þjóðmálum og viðskiftum
Bandarikjanna. Og í þessu auð-
ugasta landi heimsins voru kenm-
ingár þessar framkvæmdar út í
yztu æsar. Hvergi annars staðar
voru jafngóð skilyrði til að láta
þær njóta sín. Væru þær saninar
og réttmætar, hlaut fólkinu að
líða vel. En hvernig fór? 1 árs-
byrjun 1933 voru 14 miljónir
manna atvinnulausar og átta
miiljónir manna höfðu vinnu
hálfa daga. Um fimm milijönir
fjölskyldna lifðu á því, sem þeim
vdr gefið, og alls var talið að
nær 45 000 000 manns lifðu við
Og það eru ekki nema allra
hieimskustu afturh.aldsmienn og
brjáluðustu nazistár og komm-
únistar, sem gera sér leik að því,
að ljúga rógi á þessi samtök og
niða þau.
Það yrðá ekki faigurt um að
Ijiitast í iislenzku þjóðfélagi, ef að
þiöir íhaldsmenn femgju að ráða,
sem nú heimta upplausn verk-
lýðissamtakanna og fangielsun for-
ingja þeirra.
Þáð verður nú eklri gert, hvem-
ig sem þeir betla um „Öfeigs-
hnefa“ og ofbeldi. Alþýðusam-
bándið hieldur áfram að vaxa
þrátt fyrir þá, jafnframt því sem
kjör alþýðunnar i landinu, stétt-
arþroski hennar og pólitískt vit
vex. **
skort. Bankagjaldþrot skiítu
hundmðum eða jafnvel þúsund-
um, og frægur fjármálamaður
heíir haldið því fram, að skuldir
hafi um tíma verið orðnar hærri
en nemur þjóðarauð Bandarikj-
anna. Verkalaun þeirra, sem
Dr. Harrij W. Laidler,
ainnar aöiálforingi jafnaöarma.ma.
höfðu vinnu, voru skorin við
neglur, afurðxr bænda voru verð-
lausar, af því að kaupgeta verka-
rna'nna var þrotin, og bændur
flosnuðu því upp af jörðum sin-
um. Atvinnuleysi, hungur og vol-
læði ríktu í þessu auðugasta landi
heimsins. Skipulag eða réttara
sagt skipulagslieysi hinnar frjálsu
siamkeppni auðvaldisins hafði
siglt öllu í strand. Bandaríkja-
taienn lifðu í trúrmi á hina frjálsu
samkeppni, þangað til réynslan
sýndi þeim að við sjálft lá, að
mikiÞ hluti þjóðarínnar yrði
hungumiorða innan um öll auð-
æfin og allsnægtirnar, ekki vegna
þess, að ekki væri nóg til af
matvælum iog öðrum lífsnauð-
synjum, heldur vegna þess, að
of mikið var til af öllu. Þetta
er kaldhæðni auðvalds- og Þ
halds-tskipulagsins.
Bandarikjamenn breyta til.
Loksins, þegar eymdin var orð-
in svo mikil sem áður segir, sáu
mienn að ekki dugði annað en
brieyta til um stjórnmálastefnu.
Þegar Roosevelt forseti tók við
völduim, var boðorðum hinnaf
frjálsu samkeppni kastað á brott
og viðtæk lagafyrirmæli gefin,
sem brutu i bága við allar eldri
kenningar og venjur. National
Reoovery Act, sem er skamm'-
stafað N. ,R. A., veitir verka-
imönnum rétt til að velja sjáifir
hvaða verkalýðsfélag þeir ganga
í, 'en áður var slíkt á valdi at-
vinnurekenda. Þá veita sömu lög
félögum verkamanna rétt til að
semja í hieifd um kaupgjald. Lög-
i;n leggja bann við barnavinnu í
mörgum iðngreinum, ákveða uxn
styttingu vinnutíinainis, lágmarks-
laun verkamannia o. m. fl. Þá
hafa verið gefin út lög um að
létta að nokkru 1-eyti undir mteð
bænduím, sem ,voru að sligast
uindxr hinum þungu vaxta- og
skulda-böggum, lög um að
styrkjá bankana og tryggja inn-
stæðuieigendur gegn stórtöpum,
svo og giegndarlausri prettvísi
ýmsra hiutabréfaeigienda. Lög um
vatnsvirkjun í Tennessee-dal til
almenningsheilla, enda sé virkj-
unin eign þess opinbera. Lög um
að auka tekjur bænda þannig, að
þær verði nokknrnveginn þær
sömu og fyrir ófriðinn rnikla,
sjóður verði myndaður með
isköttuim í þiessu skyni og bænd-
uim borgað fyrir að minka friaiiu-
leiðslu sína. Lög, sem eiga að
ikoma í veg fyrir skaðlega sam-
kieppni í iðnaðinuim, minka at-
vinnuleysið með þoí að stytta
vinnutímann og auka kaupgetu
verkamanna með þoí að ákveða
lágmarkslaun. Enn eru lög um
að veita 3 300 000000 dollara til
opinberra framkvæmida i atvinniu-
s'kyni og 500 milljónir doliiara i
atvinnuLeysisstyrki. Auk þessa
má r.efna lög um að setja járn-
biautirnar undir eftirl.it ríkisilnls.
Til þiess að koma öllu þessu í
fiamkvæmd, var forsetanutm gef-
.ið nokkuris konar einræðisvald,
m. a. til þess að hækka og lækka
gengi dollarsins eins og honuim
þóknast.
Stórkostlegar tilraunir hafa ver-
ið gerðar til að bæta úr húsnæ'ð-
isvandræðum, enda var ekki van-
þörf á því, því talið var að 9
milljónir fjölskyi'.dna byggju í í-
búðum,, er vart gætu talist
miannabústaðir.
Framkvæmdirnar.
Ég spyr Laidler hvernig öll
þessi nýju lög hafi verið framr
kvæmd, hvort hiu nýja stefna sé
txl blessunar fyrir verkalýðinn og
hvort áhrif hennar séu til fram-
búðar. Þessum spurningum mín-
u,m svarar dr. Laidler á þessa
leið:
Framkvæmd laganna 'er að
mestu í höndum auðvaldssxnn-
aðra matina, enda hefir margt
boðorðið verið gefið út og verið
brotið jafnharðan. Það er áð vísu
mikils um vert fyrir verkamíenn,
að hafa fengið samtök sín löggilt
siexn samningsaðilja, og er talið
,að meðlimum í Verkamannasam-
bandii Ameriku hafi fjölgað á sl.
ári um 11/2 milljón, en margir at-
vinnurtekendur þrjózkast gegn
þiessum lögum og hindra verka-
menn frá að ganga í félögiin.
Kærum yfir þessu er litt sint af
stjórnarvöldunum. Hins vegar
rieynia atvinnurekendur að þrýsta
verkamönrium irun * í hin svo-
nefndu „Gompany Unions", þanin-
ig, að verkamenn hjá hverjum
ei'nstökum atvinnurekanda séu í
félagi fyrir sig. Á þann hátt verða
verkamenn mjög háðir atvininu-
iTekiendum, og varðar nú við lög
að láta verkamenn ekki sjálfráða
í þessu efni. Þó fjölgað hafi í
verkamannafélögunum siðan' hin
nýja stefna komst. til valda, er
taiið ,að enn séu eigi féags-
bundnir nema 12 af hundraði af
verkamönnum í Bandaríkjunum.
Barnavinna á nú að vera bönn-
uð, en þó er taiið að 100 000 börn
yngri en 16 ára vinmi við blaða-
sölu og enn fremur nokkurhund-
ruð þúsund ,börn vinni námu-
vinnu og að jarðrækt. Stjórnar-
skrárákvæði um bann gegn
barnavinnu hefir nýlega verið felt
í þjóðþiinginu, þrátt fyrir eindreg-
öin meðmæli Roosevelts forsieta.
Lögum um lágmarkskfup er
víða framfylgt þannig, að öllurn
er greitt lágmarkið, en engum
I medra. Viða eru lögin beinjínis
: 1
1-»-■ —*'tf. '' - —'Tnrnnii ;.
briotin. Stytting vinnutímans til
xess að kioma fleirum að vinnu
hefir komið að nokkru gagni, en
jafnhMða hafa afköst hversverka-
manns við vininuna aukist nærri
því að sama skapi á síðari árum;.
Alls er talið, að þó iðnaðiarfrám-
Leiðslan sé hin sama og 1923, en
vinnutíminn að eins 40 kl.stundir
á viku, verði samt um 10 millj-
ónir verkamanna atvinnulausar. -
Nú er tala atvinnuLeysdngja um
11 milljónir.
Vömverð í Bandaríkjunum hef-
ir hækkað um 20o/o, en mjög er
fjarri. að verkalaun hafi hækkaö
að sama skapi, því þau hafa ein-
ungis hækkað um 3<y0. Stjórnar-
rieglurnar gera ekki ráð fyrir
kauphækkun jafnhliða því, sem
dýrtíðxn vex. Atvinnurekendur
græða því einkum enn sem kom-
ið er á ráðstöfunum hinnar nýju
stefnu. Hún er eins, konar stöðv-
un á hruni auðvaldsskipulagsins
jafnhliða því, sem hún gefur
verkalýðnum nokkrar réttarbæt-
ur. Stjórnin borgar bænduinum
sérstök verðlaun fyrir að tak-
marka framleiðsiu sína; hún hefir
lánað járnbrautarféfögum og
bönk'um penxnga, svo þeir geti
haldið áfram störfum, en þegar
slíkir stjórnarstyrkir þrjóta, er
hætt við að alt sæki i gamja
horfið aftur. Hin nýja stefna hef-
ir enn sem komið er ekki fært
verkalýðnum varanlegt gagn; húx:
er ekki til frambúðar, og eigi
hún að koma að gagni, verður
enn að hækka verkalaunin, hailda
verði lífsnauðsynja niðri, hækka
skatta af háum tekjum, auka
framkvæmdir þess opinbera,
byggja verkamannabústiaði, lög-
Leiða ielli- og sjúkra-tryggingar og
efla sölu á iðnaðarvörum erlend-
is.
Nýja stefnan er æfintýraleg til-
raun til að skipuleggja auðvald-
íð. Við eruim horfnir frá hinni
frjálsu samkeppni og hún kemur
aldrei aftur. En skipulagf auö-
vald er ekki lœkning á örgggis-
Leysi[ auövaldsskipulagslns. Mllilij-
ónum manna í Ameríku er nú
loks ljóst að við höfum nægar
vélar og auðlindir til þess að
tryggja öllum landsmönnum alJs-
nægtir og persðnufrelsi. Jafn-
hliða og hin nýja stefna leiðxr i
ljós áð hún uppfyllir ekki þess-
ar kröfur, mun þjóðin snúa sér
að því að heimta framkVæmid
jáfnaðarstefnunnar. Heimta: að
framlexöslutcekin verði gerð aö
þjóðareign til blessunar fyrir
land og lýð.
Cavalcade.
Ameríska kvikmynda-„akademi-
ið“ hiefir úrskurðað hvað væri
bezta kvikmynd síðasta leikárs,
og fyrir valinu vrarð myndin Ca-
valcadie, sem. sýnd var hér í RVík
í vetur.
Vierðlaun fyrir bezt Leikin karl-
'Og kven-hluitverk i kvikmyndum
síðiastia árs hiutu þau CharLes
Laugthan og Katerina Hebrun. ■
Atvinnulausir sendisveinar
eru beðnir að koma til viðtals í
skrifstofu S. F. R. í Mjólkurfé-
lagshúsihu, herbergi nr. 15, á
þriðjudags- og föstudags-kvöld-
um.