Morgunblaðið - 17.01.1999, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 17. JANÚAR 1999 MORGUNBLAÐIÐ
Ljósmynd/Magnús Jónsson
HAUSTLITIR og skuggar í Fnjóskadal. Fnjóská rennur rétt framan við Végeirsstaði. Fjærst sést út í Dalsmynni.
SKÓGRÆKT
á Végeirsstöðum
í meira en 40 ár hefur verið unnið að skógrækt á
Végeirsstöðum í Fnjóskadal. Nokkrir einstaklingar
hafa af mikilli elju, þrautseigju og bjartsýni byggt
upp sælureit sem ekki á sér margar hliðstæður á
íslandi. Magnús Jónsson rekur hér, að beiðni
Morgunblaðsins, sögu ræktunar og aðdraganda
hennar og lýsir framkvæmdum á jörðinni síðan
fyrsta trjáplantan var gróðursett vorið 1955.
UPPHAF skógrækt-
arævintýrisms á Vé-
geirsstöðum má rekja
til þess, að árið 1882
keyptu hjónin Sigurð-
ur Jónsson og Helga Sigurðardóttir
jörðina Draflastaði í Fnjóskadal. Þá
var þessi sögufrægi kirkjustaður í
nokkurri niðumíðslu, „því nálega
hvert hús var að hruni komið“, eins
og segir í ævisögu Sigurðar Sig-
urðssonar efth’ Jónas Þorbergsson,
fyrrverandi útvarpsstjóra. Með í
kaupum fylgdu þijú kotbýli, sem
svo vom kölluð, en það voru Melar
og Végeirsstaðir í Fnjóskadal og
Knarrareyri á Flateyjai’dal. Þau
Sigurður og Helga eignuðust níu
böm og komust fimm þeirra til full-
orðinsára, þrjú dóu ung en einn son-
ur þeirra varð úti liðlega tvítugur að
aldri. Eftir að Sigurður féll frá 1898
bjó Helga áfram á Draflastöðum.
Þótti hún skörungur mikill og átti
hún ekki sístan þátt í að færa
Draflastaði til vegs og virðingar á
ný. Eftir hennar dag skiptust jarð-
imar fyrmefndu milli barnanna
þannig að Guðrún og Karl Agúst
fengu Draflastaði og bjó Karl þai’
sinn búskap en Guðrún bjó á Hall-
dórsstöðum í Köldukinn, Jóninna
fékk Mela, Sigurður Knarrareyri og
Karitas fékk Végeirsstaði. Öll voru
þessi Draflastaðasystkini dugnaðar-
fólk og urðu tvö þeirra þjóðkunn,
þ.e. Sigurður sem síðar varð skóla-
stjóri á Hólum og búnaðarmála-
stjóri, og Jóninna sem lengi rak
Hótel Goðafoss á Akureyri, auk
þess að vera helsti frumkvöðull
landsins í matreiðslufræðum.
Karitas og Karl frá Veisu
Karitas, sem var yngst þeirra
systkina sem upp komust, var
fædd árið 1883. Var hún látin heita
eftir alnöfnu sinni, tvítugri, glæsi-
legri og efnilegri stúlku frá Hall-
dórsstöðum í Köldukinn, sem látist
hafði af barnsförum fyrr þetta ár.
Bam hennar lifði hins vegar, son-
ur, sem látinn var heita Karl Krist-
ján og var Arngrímsson. Rúmum
tuttugu árum síðar gengu þau Karl
og Karitas í hjónaband og hófu bú-
skap á Landamóti í Köldukinn árið
1905. Þannig höguðu örlögin því til,
að Karl kvæntist alnöfnu móður
sinnar. „Má það ef til vill teljast
merkileg tilviljun, að hann skyldi
njóta móðurnafnsins með þessum
hætti, en víst er um það að Karl
dáði til hinsta dags konu sína og
minningu hennar,“ eins og Ingvar
Gíslason, fyrrverandi menntamála-
ráðherra, komst að orði í afmælis-
grein um Karl áttræðan. Eftir
átján ára búskap fluttu þau að
Veisu í Fnjóskadal, en það er
næsta jörð sunnan Végeirsstaða.
Bjuggu þau þar til ársins 1943 er
þau bmgðu búi og fluttu til Akur-
eyrar. Fram til 1931 var erfðajörð
Karitasar í leigu en eftir það var
jörðin nytjuð af eigendum sínum,
án þess að búið væri á henni.
Þau Karitas og Karl eignuðust
níu börn og komust átta þeirra til
fullorðinsára. Eru Veisusystkinin
fædd á árunum 1905 til 1925 og eru
fimm þeirra á lífi. Ein dóttir þeirra,
Jóninna Sigríður, dó á fermingar-
aldri. Þótt flest barnanna fæddust
á Landamóti eru þau systkin alltaf
kennd við Veisu.
Á ýmsa lund voru þau Karitas og
Karl á undan sinni samtíð og mikið
atorkufólk. Með heimavirkjun raf-
lýstu þau Veisu, fyrstan bæja í
Fnjóskadal, og þangað vai- keypt
fyrsta útvarpsviðtæki sveitannnar.
I viðtali sem Sigurður Guðmunds-
son, tengdasonur þeirra, tók við
Karl árið 1963 rifjaði hann upp, „að
annan í jólum voru miklu fleiri við
messu á Veisu en höfðu verið í Háls-
kirkju á jóladag. Þetta var svo mik-
ið nýnæmi". Honum var málið svo-
lítið skylt þar sem hann var kirkju-
organisti sveitarinnar. Og þegai’
þau hjón höfðu komið upp blóma-
garði og trjálundi við bæinn urðu
margir til að reka upp stór augu,
þar sem slíkt var fátítt í sveitum
þessa tíma. Vai’ Veisubýlið orðlagt
fyrir snyrtimennsku og myndar-
skap og ræktunaráhuga Karitasar
var við brugðið. Því var það að von-
um, að hún vildi að litla erfðajörðin
hennai', Végeirsstaðir, yrði tekin
undir skógrækt. Fyiir miðja öldina
þótti hins vegar ýmsum dálítið sér-
stakt ráðslag að láta sér detta í hug
að taka jörð með nokkru túni úr
notum til hefðbundins búskapar og
leggja það undir skóg.
Fyrst eftir að þau Karitas og
Kari fluttu til Akureyrar nytjuðu
ýmsir bændur í sveitinni Végeirs-
staðatúnið, en vorið 1955 voru um
40 ha. lands á Végeirsstöðum girt-
ir. Á uppstigningardag þessa árs
gróðursettu þrjú systkinanna, sem
búsett voru á Akureyri, fyi’stu trjá-
plöntumar á jörðinni. Ævintýrið
var hafið og skógræktardraumur-
inn að rætast. En Karitas lifði að-
eins nokkra mánuði eftir þetta, því
hún lést um haustið, 72 ára að
aldri.
Plöntun og uppbygging
Um þetta leyti bjuggu fimm
Veisusystkina á Akureyri: Þórður,