Morgunblaðið - 09.01.2000, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 2000
námskeið
AutoCAD
10 Snertill er viðurkennt sölu- og þjónustufyrirtæki
fyrir öll helstu hugbúnaðarhús heimsins á sviði
tölvustuddrar byggingar- og landhönnunar
ásamt landupplýsingavinnslu (GIS, (LUK)).
Snertill býður upp á hnitmiðuð námskeið,
kennslu og þjónustusamninga.
10 Meðal þeirra fyrirtækja sem Snertill er söluaðili
fyrir eru Autodesk, CADPOINT, Cadett,
Rasterex, þau fremstu í sinni röð þegar um forrit
til tölvustuddrar hönnunar er að ræða. Hönnunin
fer fram hlutbundið (Object Orientated) þannig
að þrívldd og magntaka verður leikur einn.
Þannig fæst veruleg framlegð I teiknivinnu.
lílAutodesk
Authorised Training Ceritre
> AutoCad 2000 grunnur 2x2ja iags nrnslL
AutoCad 2000 framhald 2ja tsga némí.
> AutoCad 2000 nýjungar 2jaiagaDámt
> AutoCad 2000 3D 2jaiaganímt
> AutoCad Map 2000 3jalaganámt
> 3D Studio Viz 3ja iaga námst
> POINT 2is}ir;jínikiiiliDii/3 ism: nrkfmllj , sls/pa, stál gg tri
SneRTIlL
í aldamótabúningi inn í nýja öld
Snertill er viðurkenndur sölu-, þjónustu- og kennsluaðili ó POINT og AutoCad
Hlfðasmári 200 Kópavogur Sími: 554 0570
Fax: 554 0571 sneitill@snertill.is www.snertill.is
semi efnistökunnar á lífríki vatnsins
og vilja leggja reksturinn af.
Skýrsla um skýrslur
Vegna þessarar óánægju ákvað
ríkisstjómin í fyrra að kalla til nefnd
erlendra sérfræðinga til að fara yfir
fyrirliggjandi rannsóknir íslenskra
vísindamanna og gera grein fyrir
niðurstöðum sínum.
Skýrsla erlendu sérfræðinganna,
Dag Olav Hesse, prófessors við Ós-
lóarháskóla, Amflnn Langelands,
prófessors við norska vísinda- og
tækniháskólann í Þrándheimi og
Lennarts Perssons, prófessors við
Umeá-háskóla í Svíþjóð, var birt nú
um áramótin og þar er að fínna út-
tekt á þeim rannsóknum sem fram
hafi farið á lífríki Mývatns og að
hvaða marki þær skýri sveiflur í líf-
ríki vatnsins. Allir era þeir sérfræð-
ingar í vatnalíffræði og var jafnframt
falið að meta áhrif kísilgúrvinnslunn-
ar á lífríkið og að vera ráðgefandi um
frekari rannsóknir á sveiflum í lífrík-
inu, auk þess að meta áhættuna af
því að hefja kísilgúrvinnslu í Syðri-
flóa.
Sérfræðingarnir þrír höfðu dr.
Van Rijn, hollenskan sérfræðing í
setlagaflutningum, sér til ráðgjafar
og fólst vinna þeirra í lestri fyrir-
liggjandi skýrslna og gagna um mál-
ið, könnun óbirtra gagna auk þess
sem þeir áttu mikil samskipti við þá
vísindamenn sem komið hafa að mál-
inu. Þá dvöldu sérfræðingamir hér á
landi í vikutíma í september sl., sóttu
heim Mývatn og áttu fundi með full-
trúum heimamanna, stjórnvalda og
vísindamanna.
Gildi varúðarreglunnar
Þremenningarnir segja í skýrslu
sinni að fyrirliggjandi rannsóknir á
lífríki Mývatns leyfi ekki að
ákveðnar ályktanir séu dregnar um
þá krafta sem stjóma sveiflum í líf-
ríkinu. Hins vegar er ekki hægt að
tengja sveiflurnar kísilgúrnámi í
botni vatnsins með neinum beinum
hætti.
Sérfræðingarnir telja einsýnt að
varúðarreglan (precautionary
principle) hljóti að hafa mikið gildi í
svo viðkvæmu lífríki sem Mývatn er.
Hins vegar taki þeir ekki frekari af-
stöðu til svo pólitískra álitamála.
Með hliðsjón af niðurstöðum um set-
flutninga leggist þeir mjög gegn
vinnslu á svæðum 3 og 4 í Syðriflóa,
en telja að vinnsla á svæði 1 í fulla
dýpt sé í lagi en á svæði 2 í um tvo
metra.
Segja þeir því að verði tekin sú
ákvörðun að leyfa vinnslu í Syðriflóa
sé mikilvægt að allri frekari kísilgúr-
vinnslu sé fylgt eftir með nákvæm-
um rannsóknum, en hafa beri í huga
að skortur á einkennum fyrst í stað
þurfi ekki að tengjast hinni endan-
legu útkomu þegar unnið hefur verið
stærra svæði og á meira dýpi.
í skýrslu sérfræðinganna kemur
fram að þótt ekki sé hægt að draga
ákveðnar ályktanir af fyrirliggjandi
rannsóknum um orsakir sveiflna í líf-
ríkinu, sé samt sem áður fyrir hendi
nægileg þekking til að benda á rann-
sóknir og rannsóknaspurningar sem
orðið geti til þess að svörin finnist.
Jafnframt kemur fram að þótt
ekki sé mögulegt, enn sem komið er,
að skilja sveiflumar til fulls sé ekki
hægt að tengja þær kísilgúrvinnsl-
unni með neinum beinum hætti.
Þessi niðurstaða sé aukinheldur
studd þeirri staðreynd að sveiflur í
lífríkinu hafi orðið einna mestar í
Syðriflóa, en ekki sé líklegt að rask í
Ytriflóa hafi svo mikil áhrif um
gmnnt Teigasundið. Með þessu
segjast sérfræðingarnir norrænu
ekki vera að halda því fram að kísil-
gúrvinnslan sé án áhrifa á lífríkið,
t.d. sé vinnslan í Ytriflóa að öllum lík-
indum komin á alvarlegt stig í ljósi
þess að lífríkið bregðist ekki við
áreiti með línulegum hætti. Lýsa
þeir yfir áhyggjum sínum af frekari
vinnslu þar, enda geti hún haft mikil
áhrif á einstakar tegundir. Gera þeir
því tillögu um að hætt verði kísilgúr-
töku í Ytriflóa, núverandi vinnslu-
svæði verði að minnsta kosti ekki
stækkað.
Afar ólík viðbrögð
Óhætt er að fullyrða að viðbrögð
við skýrslu hinna erlendu sérfræð-
inga hafi verið blendin. Athygli hefur
vakið hversu ólíkar ályktanir menn
hafa dregið af niðurstöðum hennar
og svo er að sjá að bæði fram-
kvæmdastjóri Kísiliðjunnar og
stjómarformaður Náttúmrann-
sóknastöðvarinnar við Mývatn telji
sjónarmið sín hafa orðið ofan á.
Gunnar Örn Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Kísiliðjunnar hf., taldi
skýrsluna mikinn sigur fyrir fyrir-
tækið í samtali við Morgunblaðið í
vikunni. „Hún segir einfaldlega það,
sem flestir Mývetningar og Kísiliðj-
an hafa haldið fram í mörg ár, að
sökudólginn fyrir einhverjum sveifl-
um i lífríki Mývatns er ekki að finna
hjá fyrirtækinu, heldur einhvers
staðar allt annars staðar. I öðm lagi
að það sé því ekkert til fyrirstöðu að
fara yfir í Syðriflóa og halda áfram
þar vinnslu," sagði hann.
Gunnar Örn taldi meginniður-
stöðurnar tvær afdráttarlausar og
jafnframt að fái Kísiliðjan leyfi til að
fara yfir í Syðriflóa sé búið að stíga
fyrsta skrefið til að tryggja rekstrar-
grandvöll hennar. Sagði hann engan
vafa á að Kísiliðjan muni nota skýrsl-
una þegar hún bregst við óskum
skipulagsstjóra um frekari gögn og
frekari rannsóknir á umhverfisáhrif-
um vegna aukinnar vinnslu í Mý-
vatni.
Gísli Már Gíslason, prófessor í
vatnalíffræði og stjómarformaður
Náttúrurannsóknarstöðvarinnar við
Mývatn, vísaði hins vegar til þess að
erlendu sérfræðingarnir séu sam-
mála því mati Náttúrurannsókna-
stöðvarinnar að vatnið sé mjög ein-
stakt á norðurhveli jarðar. Þeir
bendi einnig á það í skýrslu sinni að á
þessi mál megi horfa frá tvenns kon-
ar sjónarmiðum, annars vegar út frá
„prinsippi" og hins vegar út frá
reynslu. Fram komi skýrt að það sé
mat þeirra að í „prinsippi" eigi ekki
að vera með iðnrekstur í svona ein-
stöku vatni. Vegna ýmissa samfé-
lagsþátta geti eigi að síður verið
nauðsynlegt að gera það.
Sagði Gísli Már sérfræðingana
þrjá hafa komist að mjög svipaðri
niðurstöðu og forsvarsmenn Nátt-
úrurannsóknarstöðvarinnar við
Mývatn hefðu alla tíð haldið á lofti.
„Sveiflurnar hafa aldrei skipt
neinu máli varðandi Kísiliðjuna,"
sagði hann við Morgunblaðið sl.
þriðjudag. „Ekki öðmvísi en þannig
að þær gera okkur erfiðara fyrir að
sjá hvaða áhrif Kísiliðjan hefur á
vatnið.“ Benti Gísli á í þessu sam-
bandi að erlendu sérfræðingarnir
komist þannig að orði að þeir geti
ekki tengt sveiflur í lífríki vatnsins á
afgerandi hátt við Kísiliðjuna. Hitt
komi hins vegar íram að vissulega
hafi Kísiliðjan áhrif á lífríki vatnsins.
Lokun þýddi byggðahrun
Sigbjörn Gunnarsson, sveitar-
stjóri í Skútustaðahreppi, segist
fagna skýrslu erlendu sérfræðing-
anna mjög. „Mér finnst alveg einsýnt
að þessi skýrsla hljóti að flýta fyrir
því að vinnsla hefjist í Syðriflóa,"
sagði hann. „Um leið skapast ágætur
rekstrargmndvöllur fyrir Kísilið-
juna og þar með er óvissu eytt í at-
vinnumálum í byggðarlaginu.“
„Ef stjómvöld hafa einhvem tíma
velkst í vafa um hvort óhætt væri að
heimila kísilgúrtöku í Syðriflóa þá tel
ég að nú hafi þau vopn í höndunum
til að heimila það og beinlinis hvatn-
ingu til þess. Vísindamenn segja eins
og raunar svo margir aðrir að það sé
ekkert augljóst samband milli kísil-
gúrtöku úr Mývatni og sveiflna í líf-
ríkinu," sagði Sigbjörn.
Sveitarstjórinn hefur áður gagn-
rýnt rannsóknir íslenskra vísinda-
manna á lífríki Mývatns, en hann
tekur fram að í sjálfu sér skipti hann
ekki máli hvort innlendir eða erlend-
ir vísindamenn eigi í hlut. „Mér er
tjáð að þessir erlendu sérfræðingar
hafi mikla reynslu og þekkingu á því
sviði sem þeir era að fjalla um, en
mér hefur einmitt þótt helsti veik-
leiki rannsókna hér í vatninu og túlk-
ana á þeim að þar hafa um langan
tíma sömu mennimir verið að verki -
með fullri virðingu fyrir þeim. Ég
held að það sé afar æskilegt að fá
fleiri aðila með þekkingu til að líta á
málið.“
Illa hefur horft í atvinnumálum
Skútustaðahrepps í ljósi líkinda á
lokun Kísiliðjunnar, en Sigbjöm tel-
ur nú einsýnt að málin taki ákveðna
stefnu í átt til frekari vinnslu. „Lok-
un vinnslunnar hefði þegar í stað
þýtt fækkun íbúa um helming, sam-
drátt tekna sveitarfélagsins um
helming með öllum þeim afleiðingum
sem menn sjá fyrir sér. Hér yrði al-
MORGUNBLAÐIÐ
gjört byggðahrun og það er auðvitað
nokkuð sem maður vill ekki hugsa til
enda. Hér er ágætis mannlíf og ég
vona að þannig megi það verða sem
lengst.“
Pólítískt framtak
Dr. Sigurður S. Snorrason, vatna-
líffræðingur, átti sæti í setflutninga-
hópnum og hann segist ekki undrast
mismunandi túlkun málsaðila á
skýrslu hinna erlendu sérfræðinga.
„Ég hef reyndar ekki náð að lesa
skýrsluna sjálfur, en út frá því sem
ég hef heyrt frá þeim sem hafa lesið
hana og einnig í fjölmiðlum, er ljóst
að niðurstöður þessara vísinda-
manna era ekki nein ný sannindi,
enda heldur ekki við slíku að búast.
Ég hef heyrt forsvarsmenn Kísiliðj-
unnar tjá ánægju sína með það að
þannig sé um mælt að ekki séu færð-
ar sönnur á að starfsemi iðjunnar
tengist sveiflum í lífríki vatnsins.
Mér finnst þarna gæta mikils mis-
skilnings; ég kannast ekki við að því
hafi verið haldið fram af einhveijum
þunga. Þessar sveiflur era af nátt-
úrulegum toga að miklu leyti og
Mývatn er mikið sveifluvatn, eins og
mörg önnur grann vötn. Það er ein-
mitt rétt sem sagt hefur verið, að
vegna þessara sveiflna sé enn erfið-
ara en ella að nema utanaðkomandi
inngrip í lífkerftnu. Þar er því ein-
mitt komin ástæðan fyrir því hversu
erfitt er að meta hugsanleg inngrip í
lífkerfið af völdum kísilnámsins,
jafnvel þótt vandaðar rannsóknir
taki yfir langt tímabil," sagði hann.
Sigurður sagði ljóst að tilurð
skýi-slunnar væri pólítískt framtak -
ekki væri unnt að túlka málið á nokk-
urn annanhátt.
í Morgunblaðinu í vikunni sagði
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og
viðskiptaráðherra, að sér hefði ekki
gefist mikill tími til að fara yfir
skýrsluna „Mér sýnist að hún sé
mjög vel unnin. Ríkisstjórnin tók þá
ákvörðun í vor að fá erlenda sérfræð-
inga til þess að koma að málinu
vegna þess að það hefur alltaf verið
ágreiningur um það hvort okkar vís-
indamenn em að vinna faglega eða
ekki. Að því leyti er mjög mikilvægt
að fá þessa skýrslu," sagði Valgerður
þá.
Sigurður segist ekki skilja um-
mæli ráðherrans til hlítar. „Ég veit
ekki hvað mönnum ætti að ganga til
með því að vinna ekki faglega að vís-
indarannsóknum. Ég get þess vegna
ekki ímyndað mér hvað er átt við
með þessum ummælum. Hins vegar
verð ég að geta þess að ég hef í sjálfu
sér ekkert á móti því að fá fleiri aðila
að þessu borði, ekki síst erlenda sérf-
ræðinga. Það getur reynst hollt. En
hinu má ekki gleyma að þeÚTa vinna
felst í því að kynna sér gríðarlegt
magn upplýsinga frá íslenskum vís-
indamönnum úr fjölmörgum rann-
sóknum og mér sýnist þessir aðilar
hafa komist í gegnum þetta á tUtölu-
lega stuttum tíma, eflaust fjölmörg-
um öðram störfum hlaðnir. Að auki
hlýt ég að lýsa undmn minni á því að
ekki hafi fuglafræðingur verið hafð-
ur þarna með í ráðum. Fiskalíf í
Mývatni er vissulega merkilegt, en
ég hygg að flestir samþykki að
heimsfrægð þess sé tilkomin vegna
hins fjölskrúðuga fuglalífs," sagði
Sigurður.
Umhverfísráðherra
verst svara
Siv Friðleifsdóttir umhverfisráð-
herra sagði við Morgunblaðið að hún
vildi ekki tjá sig um efni skýrslunn-
ar. Sér hefði aðeins nýlega borist
hún og því hefði sér ekki tekist að
kanna hana til hlítar. Nú stæði yfir
vinna við frekara mat á umhverfis-
áhrifum gagnvart frekari náma-
vinnslu og líkur séu til þess að
skýrsla erlendu sérfræðinganna
komi til álita í sambandi við það.
Hugsanlegt sé að hún sem ráðherra
fái málið til úrskurðar eftir opið
kæmferli ó seinni stigum og ekki sé
eðlilegt að hún tjái sig um skýrsluna
fyrr en þá.
Eins og fyrr segir hefur skipulags-
stjóri óskað eftir frekari upplýsing-
um frá Kísiliðjunni vegna umhverfis-
matsins og stendur sú vinna nú yfir.
Heimildir Morgunblaðsins herma að
forsvarsmenn Kísiliðjunnar stefni að
því að skila þeirri vinnu í mars eða
apríl og í framhaldi af því ættu að
verða ljósir næstu kaflar í langri og
viðburðaríkri sögu stóriðju í við-
kvæmu lífríki Mývatns.