Þjóðólfur - 07.08.1918, Blaðsíða 1

ÞJOÐOLFUR
;■*»----—
65. árgangur.
Ileykjavík, 7. ágúst 1918.
ÞJÓÐÓLFUR kemur út einu sinni í
viku. Kostar til ársloka kr. 4,00. Gjald-
dagi fyrir lok júlímánaðar. Afgreiðslu
annast Björn Björnsson bókbindari,
Laugaveg 18, sími 286.
IVI E Ð þessu tölublaði tekur
undirritaður við ritstjórn Pjóð-
óljs. Nolar Pjóðólfur tœkifærið
til að þakka hr. mag. Sigurði
Guðmundssyni góða hand-
leiðslu, þann stutta líma, sem
þeir hafa saman verið og vœnt-
ir að mega njóta sömu hglli
almennings og áður, þótt hinn
njji ritstjóri sé eigi jafn snjall
og sá Jráfarandi.
Um stefnu blaðsins framveg-
is, er það að segja, að Pjóðólf-
ur telur sig eigi neinum sér-
slökum þjóðmálaflokk fylgjandi
fyrst um sinn; en þau málefni
er honum þykja nokkru varða,
mun hann láta til sín taka, án
tillits til þess, hverir þar hafi
skipað sér til atfylgis. Mun hann
þá eigi láta skoðanir sínar
liggja í láginni, er honum þyk-
ir máli skifta, hverir sem hlut
eiga að máli. Sérstaklega mun
Pjóðólfur leggja stund á að
rœða þau málefni er snerta at-
vinnuvegi vora og alt það er
þeim horfir lil umbóta og fram-
fara. Um hitt er minna vert,
að semja fjölorða og mœrðar-
fulla stefnuskrá og gleyma slð-
an, er til framkvœmdanna kem-
ur, aðalefninu fyrir aukaatrið-
um fyrir lengdar sakir stefnu-
skrárinnar. Til þess er Pjóðólf-
ur of gamall í hettunni sem
þjóðmálablað. Mun eg leggja
stund á að fá sem flest ritfœrra
manna á ýmsum sviðum til að
rita í blaðið, svo það verði
sem fjölbreyttast að efni. Fjöl-
yrði eg svo eigi meir um þetta.
Magnús Bi'örnsson.
Auglýsið í Þjóðólfi!
Hann fer á hvert heimili í Ar-
nes- og Rangárvallasýslu og
:,: mjög víða um alt land.
— Upplag 2500. —
Auglýsingum sé komið til af-
greiðslu- og innheimtumanns
blaðsins, Björns Björnssonar
bókbindara, Laugaveg 18.
t
jlíerknr maíur látinn.
Séra Jónas Jónasson
frá Hrafnagili, aridaðist á sunnu-
dagsmorguninn 4. þ. mán., eftir
langa og erfiða sjúhralegu. Var
liann orðinn 62 ára er hann lézt.
Verður hans nánar minst í næsta
blaði.
I.
í nítjánda tölublaði Þjóðólfs þ.
á., gefst lesendum vorum kostur
á að kynna sér sambandslaga-
frumvarp dansk-íslenzku samn-
inganefndanna. Er þar skemst af
að segja, að það er framar öllum
vonum og verður að teljast allvel
viðunandi frá okkar sjónarmiði
íslendinga; þegar tillit er tekið til
hvernig til samninga þessara var
stofnað. Hefir betur ræzt úr Dön-
um, en á horíðist í fyrstu. —
Þeir senda til vor nokkra hinna
mikilhæfustu stjórnmálamanna
sinna, til aÖ semja við oss sem
jafn róttháa aðila um sambands-
málin og ber straks á það að líta,
að slíks eru eigi dæmi fyr í við-
skiftum þeirra við oss, að þeir
vægi þannig til fyrir okkur; —
viðurkenni og játi í höfuðatriðum
jafnréttis- og fullveldiskröfum vor-
um, sem áðu*r hafa verið þeim
hinn mesti þyinir í augum. Eru
þannig í fyrsta skifti fundin frum-
skilyrði fyrir betra og varanlegra
samkomulagi og samvinnu við þá
og aðra frændur vora á Norður-
löndum.
Auðvitað höfum vór og orðið
að teygja oss til samkomulags
við þá, er um viðurkenning full-
veldis vors var að ræða. Var og
við því að búast, að finnast myndu
gallar á frumvarpssmíð þessari,
eins og ætíð vill verða, er um
jafn viðkvæmt mál er að ræða —
og annmarkar eru ýmsir; en þó
eigi meiri en það, að ekkert áhorfs-
mál virðist að taka beri kostum
þeim, er í boði eru, tveim hönd-
um; þar eð vér höfum ekkert það
af hendi látið til samkomulags,
sem eigi er að öllu afturkræft, ef
einurð og staðfesta fylgdi kröfum
vorum, og vór þættumst eftir á
of dýru veiði koypt hafa fullveldi
vort. Þau atriði er vér hefðum
gjarnan kosið hagstæðari os@ til
handa, ef kostur hefði verið, eru
aðallega þessi:
1. Jafnrétti Dana við oss hór á
landi til atvinnureksturs o. s. frv.,
sem þeim verður meira virði í
framkvæmdinni, þótt vér höfum
sama rétt í Danmörku. (Enda
vekur og íslenzka samninganefnd-
in athygli á því atriði í athuga-
semdum sínum við frumvarpið).
2. Meðferð Dana á utanríkis-
málum vorum þótt í voru umboði
sé og á vorn kostnað.
3. Fullþröng riftunarskilyrði (þó
reyndar auka-atriði).
Þó mun engum blandast hugur
um, að kostir frumvarpsins eru
svo miklir, að áðurnefndir ann-
markar verða að teljast minna
virði (auka-atriði). Vér fáum í
aðra hönd:
1. Viðurkenning sjálfstœðis vors
og fullveldis og þar afleiðandi full
umráð yfir málum þeim, er þeir
hafa áður krafist að væru sam-
eiginleg og óuppsegjanleg, svo sem:
2. Innlendan hæstarétt.
3. Sérstaka myntskipun.
4. Landhelgisgæzlu; — getum
vér alt tekið í vorar hendur ef
oss býður svo við að horfa. Auk
þessa erum vér leystir undan her-
málasamhandi við Dani, er felst
í hinni ævarandi hlutleysisyfirlýs-
ingu vorri. Þá er og endi bund-
inn á öll skuldaviðskifti vor við
Dani, i eitt skifti fyrir öll og all-
ar þær leiðinlegu deilur er af þeim
hefir leitt. Farfána vorn fáum
vér og viðurkendan er sambands-
lög þessi ganga í gildi.
Rísi ágreiningur um skilning á
ákvæðum sambandslaga þessara,
sker gerðardómur, kjörinn af æðstu
dómstólum hvors ríkis, úr þeim,
sbr. 17. gr.
Nú á þjóðin að segja til, hvoru
kostinn hafa skal. Hvort vér eig-
um með samningum þessum að
binda um sinn enda á vor elztu
og erfiðustu deilumál, er verib
hafa hinn mesti þröskuldur á vegi
vorum til þjóðþrifa, síðan vér fór-
um að hafa hönd 1 bagga með
Dönum um þjóðmálefni vor. —
Eða hvort leggja skal út í tví-
sýna skilnaðarbaráttu — rifrildi,
sem leitt gæti af sér hæst-óvel-
komna íhlutun óviðkomandi uppi-
vöðsluseggja, sem nóg eru dæmi
til um á þessum síðustu og verstu
tímum.
Alla afgreiðslu F’jóðólfs
annast Björn Björnsson bókbind-
ari, Laugaveg 18, Sími 286. —
Hann tekur við öllum auglýs-
ingurn og hefir á hendi öll reikn-
ingsskil blaðsins. Ef vanskil
verða á því, eru menn beðnir
að snúa sér til hans.
20. tölublað.
Grasbrestur
Og
föðurbætir.
Bændum verður ekki um ann-
að tíðræddara en grasbrest þann,
sem nú er um land alt. Sumir
hafa um hann ritað og spurt, livað
gera ætti, aðrir hafa svarað og
bent á ráð.
í fyrsta lagi er brýnt fyrir mönn-
um að setja gætilega á. Það er
sú skylda, sem vænta má að hver
maður hlýði.
Þá hefir verið bent á öflun
fóðurbætis og mönnum ráðlagt að
fá sér síld og lýsi, því að útlend-
ur fóðurbætir fæst ekki, allra sízt
við skaplegu verði.
Brezka stjórnin hefir selt lands-
mönnum allmikið af þeirri síld,
sem hún gat ekki flutt út í fyrra
sumar, og verður hún notuð til
skepnufóðurs. Borgfirðingar einir
hafa keypt 2000 tunnur þeirrar
síldar. Að öðru leyti ér mönnum
ráðlagt að „kaupasíld", „vera sér
úti um sild", o. s. frv. og lendir
oft við orðin ein.
Mér hefir komið til hugar að
skýra bændum frá, hvernig til
hagar í verstöðum, þar sem síld
er veidd, og hvernig þeir eigi að
koma svo ár sinni fyrir borð, að
þeir geti eignast sem ódýrast
skepnufóður, þvi að á það hefi eg
hvergi séð minst. Skilst mér, að
þeir sé heldur ófróðir um síldfiski,
sem ritað hafa „um síld til skepnu-
fóðurs".
Eg býst við, að ráð míu komi
svo seint, að þau verði fáum að
liði á þessu sumri, en ef menn
festa sér það í minni, sem hér
verður sagt, mætti það siðar koma
að liði.
Því er svo farið á síldarstöðv-
um, að hvert skifti, sem skip eða
bátur kemur með afla, fer nokk-
uð af síldinni forgörðum, þó að
farmurinn sé glænýr. Þegar sölt-
uninni er lokið, liggur meira og
minna eftir af síld, sem eitthvað
hefir skemst, marist, sæizt eða
höggvist í búta. Mest af þessari
síld fer algerlega forgörðum, er
hent í sjóinn eða látin úldna og
maðka í gryfjum.
Þegar vel veiðist fer aldrei hjá
því, að hálfir skipsfarmar skemm-
ist af ýmislegum ástæðum. Slík
síld er þá seld lágu verði „í
bræðslu", eða fleygt í sjóinn, ef
engin bræðslustöð er nálæg. Oft
ber svo við, að einn og einn mann
skortir tunnur í svip og vill þá
heldur selja síldina lágu verði
nokkra daga en hætta veiðinni
með öllu.
Af þessum sökum er það, að
fá má á hverju sumri allmikiÖ af
síld við vægu verði, ef fyrirhyggja
væri höfð til þess að sæta slíkum
kaupum. En það hafa landsmenn