Norðanfari - 02.11.1882, Blaðsíða 2

66
eins og einurn lið þeirra, þvi þcgar þingið |
væri búíð að gefa henni minnsta fingurinn
hvað væri þá eðlilegra en hún á eptir vildi
hafa alla hendina.
]>að sýna oss dæmi annara þjóða hversu
nákvæmlega þing þeirra ganga eptir að rjettur
sá, sem grundvallarlög þeirra heimila þeim
og rjettur þeirra í fjármálum sje ekki slíertur;
eigum vjer þá að vera sá eptirbátur annara
þjóða þó vjer fámennir sjeum að virða þetta
að vettugi? Nei, það er heilög skylda allra
íslendinga og sjerstaklega þingsins að taka í
taumana og vernda sjálfsforræði sitt móti
slíku gjörræði og þessu. — Væri það ekki
ófyrirgefanlegt vanþakklæti af oss, við vorn
ástsæla konung að launa honum frelsisgjöfina
með því að «dotta í dái» og þannig breyta
á móti tilmælum í auglýsingu hans til ís-
lendinga 14. febrúar 1874 þar sem hann
biður oss að vinna að því í eindrægni að
sáðkorn það-. sem falið er í stjórnarbótinni
geti borið ávöxtu? Hvernig getum vjer
betur verndað sáðkom þetta en með því móti
að líða enguin lieimildarlaust að kippa burtu
einni éinustu plöntu úr vorum pólitiska akri?
En hvernig eigum vjer íslendingar að
haga oss í þessu efni? svarið liggur beint
við, vjer eigum allir í sameiningu að skora á
alþingi að neita lögum þessuin um samþykki.
Jeg þykist sannfærður um að margir þing-
menn muni hafa þá skoðun að þetta sje
sjálfsagt að gjöra, og hinsvegar finust mjer
að þingið í heild sinni þurli ekki að vera
íslandsráðgjafanum mjög þakklátt fyrir með-
ferð hans á lagsboðunum frá síðasta þingi,
því það munu eins dæmi hve sleitulega
honum hefir farist að útvega allrahæsta
staðfesting laga síðan síðasta þing var háð.
— Helming allra lagaboða kastar hann í
einhverja gamla ruslakistu stjórnarinnar og
hefir maður fengið að sjá að sum þeirra hefir
hann alveg «kistulagt» en h'elmingnum smám-
saman eptir langt mók, útvegar hann stað- i
festingu.
Getur starf þingsins haft heillaríkar |
afloiðingar fyrir land og lýð í saumnnu við |
slíkan ráðgjafa?
7* - 82. R. Q. |
Sitt livað um prestamál og fleira.
]>að hefir langan aldur verið viðurkennt
bæði í blöðunum og á alþingi, jafnt af leik-
mönnum sem prestum, að brýna þörf bæri
til þess að bæta kjör presta-stjettarinnar, svo
junimán. 1690, og var þá’ aðeins 47 ára að
aldri. Jón yngri átti Jríelgu fórðardóttur
prests í Hítardal (d: 1670), Jónssonar.
Urðu þau Jón og Helga hin kynsælustu,
sem kunnugt er.-
4 fórbjörg, giftist Gísla Sigurðarsyni
eldra prests i Stafholti Oddssonar byskups
(7), Einarssonar.
5. Salvör, gíftist sira Sæmundi prófasti
í Hítardal (d: 1687), Oddssyni, þórleífs-
sonar.
Vigfús Gislason andaðist miðvikudaginn
siðastan í vetri 1647 á mesta blómaskeiði,
og þótti verið hafa hinn merkilegasti maður. j
17. Jðn Gissurarson.
Faðir hans var Gissur prestur á Staðar-
bakka (d: 1630), Gamlason, Hallgrímsonar;
var síra Gissur bróðir sira Bjarna á Grenj-
aðarstöðum (6). Jón Gíssurarson stundaði
vísindí um nokkur ár við Kaupmannahafnar-
háskóla og lögfræði nam hann í Hamborg.
]>á er hann kom aptur úr siglingum, varð
hann heyrari (locator) á Hólum; þar eptir
að þeir gæti gefið sig alla við embætti sínu |
og meira yrði af þeim heimtanda, því að
ljóst liefir þótt, að erviður hagur margra
presta væri því til tálmunar, að þeir gæti
viðhaldið menntun sinni og stundað sem æski-
legt væri eptirlit með uppfræðing ungmenna,
en væri hins vegar til eflingar skaðlegri og
hneykslandi nautn, er einart getur átt rót
sína í því, að eigi er kostur á að afla sjer
æðri nautnar.
]>ó að hvert alþingi eptir annað liafi haft
þessa viðurkenning á vörunum, þáhefir á stund-
um svo til tekizt fyrir því, að það hefir breytt
gagnstætt þessari viðurkenning og þröngvað
kjör presta, svo sem með skattalögunum 14.
des. 1877 og tíundarlögunum 12. júlí 1878.
Hið sama alþingi, er samþykkti þessi lög, sá
engin ráð til þess að ráða launamáli presta til
viðunandi lykta, en þó var að tillögum þess
samkvæmt konungsúrskurði 5. nóv. 1877 skip-
uð íimm manna utanþings nefnd til þess að
semja lagafrumvörp um skipun brauða og
kirkna og um gjöld til prests og kirkju.
Nefndin starfaði að máli þessu urn mánaðar-
tíma 1878. Eptir árangri þeim, er orðið
hefir af starfa hennar, þykir mega ráða, að hún
hafi eigi verið vel vaxin þeim vanda, og hafi
skort annað tveggja einurð og fjör til þess
að koma fram með líklegar tillögur til rjett-
arbóta eða þá þolinmæði til þess að vanda
starf sitt, og líklegt þykir, að það, sem henni
hefir verið brugðið um, að hún hafi afbakað
matskýrslur sumra pfesta, er hún þóttist leið-
rjetta þær, hafi fremur komið af vandvirknis-
skorti enn skilningsskorti,
Erumvarp utanþingsnefndarinnar með ein-
hverjum breytingum alþingis 1879, sem að
vanda kunni eigi við að samþykkja óbreytt,
náði staðfesting konungs 27. febr. 1880, en
frumvörp nefndarinnar um gjöld til prests og
kirkna, og samskonar frumvörp, er borin hafa
verið upp á þingunum 1879 og 1881, hafa
að maklegleikum fallið, því að þau hefði i
naumast orðið til annars en gremja gjaldend- j
ur án þess að bæta hag presta, og hafa að j
engu öðru haft við sanngirni að styðjast enn |
því að greiða prestum gjöld fyrir öreiga og
sveitarlimi, meðan hinu hneykslanda gjald-
fyrirkomulagi, sem nú er, er haldið.
Enn fremur gjörði minni hluti utan-
þingsnefndarinnar tvö frumvörp, er bæði síð-
an með breytingum og viðauknm alþingis
hafa náð staðfesting konungs. Annað var
um stjórn safnaðarmála og skipun sóknar-
nefnda, er kom út sem lög 27. febr. 1880.
]>au lög virðast geta orðið vísir til framfara,
var hann skólameistari í Skálholti um 10
vetur. jpví næst hafði hann skifti við Vig-
fús Gíslpson (16), og var skólameistarí á
Hólum í tvo vetur (1630 til 1631 og lé3i til
1632). Árið 1633 vígði ]>órlákur byskup
Skúlason Jón Gissurarson frænda sinn
til prests að Múla í Aðal-Reykjadal og var
Jón þar prestur til 1660, er hann af sjer
sagði, Prófastur varð hann í jpingeyarþingi
1636, og dó 2. júlímáu. 1662. Kona sira
Jóns Gissurarsonar var Margrjet Ólafsdóttir
prests og prófasts í Kírkjubæ í Hróarstungu
(d: 1569), hálfbróður Odds byskups, Eín-
arssonar. Voru synír þeirra síra Jóns og
Margrjetar: Jón og Gísli.
18. Vigfús Áruason.
Faðir hans var Árni á Eyðum sýslu-
maður í Múlaþingi (1601 til 1632), Magn-
úsarson frá Eyðum, Vigfússonar sýslumanns
i Jpingeyarþingi, ]>órsteinssonar sýslumanns
i Hafraellstungu í Oxarfirðí, Einnbogasonar
lögmanns í Ási i Kelduhverfi, Jónssonar
Maríuskálds, prests og officialis, Pálssonar.
þar eð þau örva til manniunaa, þö ao nvorki
sje þau frjálsleg og enda svo fátækleg, að
sumstaðar þótti söfnuðinum eigi ómaksins
vert að kjósa i sóknarnefnd eða gjörði það af
einhverri hlýðni — jafnvel safnaðarfundar-
laust. Eins og við var að búast lcomu fram
á næsta alþingi viðauka og breytingar til-
lögur við þau. Tillaga um fæðispeninga
safnaðarfulltrúa, er þeir færi á hjeraðsfundí,
var borin upp í efri deild, og þar sárt leik-
in og limlest og að síðustu aptur tekin, og
átti raunar eigi betra skilið, því að bæði var
liún ósanngjörn að því leiti, að prestum voru
eigi ásamt ætlaðir fæðispeningar, enda var
innheimta gjaldsins óhæfilega margbrotin og
fyrirhafnarmikil. önnur tillaga um niður-
jöfnun skylduvinnu við kirkjur og kirkjugarða
var og borin upp í efri deild og komst um-
ræðulítið fram, og er komin út sem viðauka-
lög 12. maí þ. á. ]>essi viðauki er í sjálfu
sjer eðlilegur, en liarla lítilfjörlegur og naum-
ast nauðsynlegur, þar eð sóknarnefndir myndi
hvort sem var almennt hafa tekið niðurjöfn-
unina fúslega að sjer og hreppsnefndir eigi
meinað það. Mestu hneyksli olli 7. gr. lag-
anna, er þingið hafði smeygt inn í. Hún
veitti sóknarnefndum rjett til þess að hafa
áhrif á veiting brauða, en sá rjettur reynd-
ist allsendis þýðingarlaus, er til framkvæmda
kom. Einn þingmaður (J. Ó.) bar upp fyrir-
spurn um skilning veitingarvaldsins á grein
þessari, er liann var áður fuílkunnur af lands-
höfðingjabrjefi 30. okt. 1880. Af þessari rót
voru runnin tvö frumvörp um kosning presta,
er borin voru upp á síðasta alþingi. Annað
var borið upp í neðri deild og þótti heldur
frjálslegt og sálaðist eptir iniklar þrautir við
þriðju umræðu í efri doild. Annað líks efn-
is og samnefnt var síðan eptir langa mæðu
samþykkt í neðri deild,. er þótti einhverju
skárra enn ekkert, enda munu þau lög trautt
ná neinum æðra tilgangi, þó að framgang fái.
Annað frumvarp minna hlutans í utanþings-
nefndinni 1878 var þess efnis, að söfnuðir
tæki að sjer umsjón og fjárhald kirkna.
Samskonar frumvarp var borið upp í neðri
deild 1879, en fjell við þriðju umræðu í efri
deild. Betra byr hafði það á þinginu 1881,
og eru nú komin út lög þess efnis, 12. maí,
er virðast gagnslítil og meinlítil, eins og
frumvarpið sjálft í upphafi. Líklegt þykir,, að
slíkt hefði getað fengizt eptir samkomulagi
presta eða kirkjueiganda og safnaða, þó að
eigi hefði verið íög um það, og búið, að lög-
in heldur gjöri það erfiðara enn greiði íyrir
því. (Framhald).
Móðir Yigfúsar og kona Árna sýslumanns
var Guðrún dóttir Jóns bónda á Svarfhóli
i Breíðafjarðardölum, Ólafssonar prófasts
í Hjarðarholti í Dölum, Guðmundarsonar.
Yigfús Arnason varð skólameistari á Hól-
um næstur Jóni Gissurarsyni (1632) og
var þar skólameistari í sex vetur (1632 til
1638). Áður hafðl Vigfús verið dómkirkju-
prestur í Skúlholti (1630 til 1632). Árið
1638 fjekk hanu Hof í Vopnafirði og var
þar prestur til dauðadags (1672). Pró-
fastur var hann í öllu Múlaþingi 1652
til 1671, Kona eira Vigfúsar Arasonar
var Valgerður Skúladóttir, alsystir ]>óráks
byskups Skúlasonar og áítu þau saman
fjölda b irna
19. Sigfús Egilsson.
Næstur Vigfúsi Árnasyni varð Sigfús
Egilsson skólameistari á Hólum, og var
þar í sex vetur (1638 til 1643). Árið 1644
var hann vígður til prests að Hofi á Höfða-
strönd. Enn dómkirkjuprestur á Hólum
varð hann 1660 og dó þar 1673, og var