Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1965, Page 88

92
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
steinar oftast úr brenndum leir — sýna, að vefstaðurinn hefur ver-
ið mjög útbreiddur í „gamla heiminum", þ. e. í Evrópu og Austur-
löndum nær. En frá síðarnefnda svæðinu eru til fundir allt frá
7. árþúsundi f. Kr.13 Því kemur ekki á óvart, að til skuli vera frá
svæðinu öllu dúkleifar með sams konar einkennandi upphafsjöðr-
um. En samt er nokkurs um vert að geta bent á, að smáatriði sem
þetta, varðandi notkun vefstaðarins, hafi fylgt honum svo víða og
lengi. Upphafsjaðrar af þessari alveg einstæðu gerð eru ekki tækni-
leg nauðsyn, heldur áþreifanlegt dæmi um menningaráhrif, sem
berast milli landa.
Upphafsjaðrarnir virðast því benda til sambands fíngerðu efn-
anna við gamla vefstaðinn. Þar við bætist, að skekking hringa-
og oddavaðmáls, eins og hún kemur fram í þessum efnum, virðist
vera eðlileg afleiðing af tæknilegum sérkennum vefstaðarins; hún
byggist beinlínis á skiptingu þungans milli tveggja raða af kljá-
steinum, sem halda fyrirþráðum og bakþráðum í jafnvægi.11 Meðal
skjala Þjóðminjasafnsins er lýsing, sú eina, sem til er, á því,
hvernig gert er fyrir vaðmáli.15 Þar hefur fengizt vitneskja um
eina meginreglu vefnaðar með mörgum sköftum í gamla vefstaðn-
um, og eftir þessari reglu er einmitt farið við vefnað á skekktu
vaðmálunum.
I riti sínu frá 1938 um Bjarkeyjartextíla, setti Agnes Geijer
fram þá hugmynd, að fíngerðu hringavaðmálin frá víkingaöld væru
hin sömu og nefnd voru í evrópskum heimildum frá 9. öld pallia
fresonica eða frísneskt klæði.16 Frá þessum tíma eru engar heim-
ildir til, sem greina frá þróuðu vefnaðarhandverki í Evrópu, held-
ur virðist vefnaður þá fyrst og fremst hafa verið kvennavinna.
Agnes Geijer gat þess til, að fíngerðu efnin hefðu verið ofin á
kvennaverkstæðum, genitia, á kvaðajörðum báðum megin Ermar-
sunds.
1 riti, sem út kom 1964, hefur greinarhöfundur andmælt þessu,
m. a. með skírskotun til þess, að ekki sé hægt að ímynda sér svo
vandaða staðlaða framleiðslu unna öldum saman á kvennaverk-
stæðum, þar sem starfsmannaskipti voru tíð.17
Hvar á þá að leita framleiðslustaðarins? Til þess að finna rót-
gróna stétt faglærðra vefara, verður að leita til Austurlanda. Þar
hefur vefnaður fíngerðra ullardúka tíðkazt frá fornu fari. Og í
Palmyra í Sýrlandi og Antinoe í Egyptalandi hafa reyndar fund-
izt ullarefni áþekk evrópsku efnunum að gerð og gæðum. Eru þau
miklum mun eldri, frá 2.—3. öld e. Kr.ls