Norðlingur - 05.12.1877, Blaðsíða 2
107
farif á gáfur plitsins, *g «r þá ekki til einskis unnið! Líka ern
12 ára börn mikils til of óhörðnuð til þess að þola liina slæmu
»ðbúð í hinu nnverandi skólahúsi*. þessi aldursákvörðun væri sök
s£r, ef hennar væri nú einu sinni þörf, en þá þyrfti þöríin líka
að vera svo mikil, að hún hyldi annmarkana. En því fer fjærri
að svo sé. Meiri liluti skólapilta er ennþá úr sveitum og annar-
staðar að af íslandi en úr Reykjavík, og það hafa hingað til mátt
lieita undantekningar að ófermdir unglingar haQ komið í skólann
annarstaðar að en úr Reykjavík; og viiðist svo sem að almenningur
haíl til þess gildar ástæður, því varla er hægt að dæma um náms-
gáfur, og því síður vilja og löngnn unglingsins, fyr en hann er að
minsta kosti 12 ára, og svo hafa foreldrar með réttu ekki viljað
sleppa börnum sínum frá sér áður en þeir hefðu »kent þeim unga
þann veg er hann á að ganga til dygða og ráðvendni«, og svo eru
hörn fyrir innan fermingu, eins og áður er sagt, lítt hörðnuð til
þess að þola þá vosbúð og illa aðbúnað, er opt kemur fyrir á
haustferðum og í skólanum sjálfum. |>á litið er til þess aldurs
er setlur er sem lögaldur til að geta fengið emhætti (full 25 ár), þá
sýnist það meira en óþarft, að menn komi svo ungir í skóla, því
þeir yrðu þá útskrifaðir fyrír innan eða um tvítugt, og hefðu —
þareð fæstir sigla — iokið embættisprófi 2—3 árum áður en þeir
gætu náð í emhætti, og cr cngin sérleg nauösyn á svo löngu milli-
hili, nema að það sé meining nefndarinuar og ráðgjafa að kandi-
datarnir skuli nota þann tímann til þess að læra þýzkuna til hlýt-
ar (!) því í henni er þeim meinað að fullkomna sig í skólanum
íjálfum, svo sem síðar mun á vikið. En hvað gat þá komið þess-
um reykvíksku nefndarmönnum til þess að setja þennan lága
aldur þvert ofaní allar skvnsamlegar ástæður? — {>að er auðséð,
þvi af honum hafa Reykvíkingar cinir veruleg not, því þeim hamla
eigi hin hættulegu ferðalög og hinn illi aðbúnaður í skólanum
sjálfum, því börn þeirra eru eigi »heimasveinar», en eigi er spar-
aður eldur á daginn í skólastofunum, og i Rvík og geta foreldrar haft
sjállir eptirlit með siðferði harna sinna. Vér álítum og mjög svo
eðlilegt að Reykvíkingar reyni að koma börntim sínum sem ýngst-
um í skólann, því fyrst veitir það meiri ró á heímilinu, sparar und-
iibúningsle6tur og kostnað við hann, veitir fría kenslu, og gefur
drjúgum mcð harninu, cr það nær í ölmHsu skólans; og cf að
drengurinn væri nú ekki sem nllra bezt undir búinn, þá mundi
það aldrei spilia að merkisinaðurinn, faðir hans hlýddi á inntöku-
prófið I En þess verður að gæta, að ekki getur hjá því farið, að
*) f>á er vpr vorum í ekóla fyrir 16 árum, þá vat svo kalt í
tlórn avefnloptinu, þar sem nýweinsr sofa, ab þeir ætlufcu ekki aí) geta
mölvab klakann á vatnsfötunum, og bvo nseddi vífcainn; mun frosiifc
jnni liafa vcrifc nálægt 10 gr. & Reaumur á nóttunni, þá kaldast var.
Ekki var piltum lagt til meira ofan á sig en 2 þunn ullarteppi, og
v*r þafc auma Kfifc fyrir þð, sem ekki höffcu yfirsængur aö heiman.
Og þá 4 fætur var komifc tók lílifc betra vifc, því þá þurftu pilt-
ar, litt klæddir, nifcur ( bæ, opt og einatt ( stórhrlfcum, og er því-
|(kt ckkert harna mefcfæri, og gufcs mildi, afc slarkast befir af hing-
afc til mefc fermda skólapilta. þafc er eigi asllandi afc foreldrar
vilji leggja 12 ára barn aitt ( þvllíka hættu, þó ókunnugleiki ráfc-
gjafans,og eittlivafc anriafc ónefnt bjá hinuro reykv(ksku nefndarmönn-
nm freisti þeirra til þess. En sífcan vér vorum ( skóla, mun skóla-
Iidsifc hafa heldur hrörnafc, sem von er.
108
miklu yngri og óþroskaðri piltar úr Reykjavík einni bljóta að tefja
nám sveitapiltanna, er minst eru 2 árum eldri að jafnaði. {>að þarf
nú ekki að taka það fram, hvílík tímatöf og leiðindi það eru fyrir
kennarana og lærisveina að hafa pilta í sama bekk svo mjög mis-
jafnt andlega þroskaða, því öllum sem í skóia hafa verið, cr að
minsta kosti knnnugt, hversu mikið það hefir tafið fyrir hinum.
það er nú að sönnu kunnugt að tiltölulega er langmestur hluti
lærisveina úr Reykjavík, en ennþá er þó miklu meira en helming-
urinn annarstaðar að af landinu, og því er það ekki meira en sann-
girni aö embættis- og tómthúsmenn í Reykjavík þoli hinum
hlutum landsins lög í þessu efni, og gjöri eigi sveitamönnum hinn
fullörðuga skólakoslnað ennþá kostnaðarsamari með^ því að senda
óþroskaðri pilta en aðrir landsmenn í skólann, þó þeir sjálfir kynnu
að hufa nokkurn hagnað af því, einkum þá þeir sjá að þessa á-
kvörðun styður, að undanteknum þeirra eiginn hagnaði, engin skyn-
samleg ástæða. Af ofangreindum ástæðum er það vor tillaga í
þessu atriði, að lialda sér fast við aðalákvörðun skóla
reglugjörðarinnar 30. júlí 1850 og taka sem fæsta nýsveina í
skólann irman fermingar, og gefa sem sjaldnast undanþágur frá
reglunni hvað nýsveina snertir, því oss uggir, að þær kunni að
verða misbrúkaðar. — IJinnr aðrar aldurs ákvarðanir nefndarinnar
og ráðgjafa «að ofan» þykja oss bæði frjálslegar og skynsamlegar.
þareð vér höfurn sagt hér að framan, að lítið hafi ráðgjafi bætt
tillögur nefndarinnar, þá er það heldur eigi meira en sanngirni að
geta þess, að haun heflr felt úr hinn jafu ójjjóðlega sem heimsku-
iega og öllu nefndarálitinu sjálfu ósamkvæma staflið E, er hljóðar
þannig: «Óski! útleudur piltur að komast í skóla, skajl
þjóðerni lians og máll! eigi vera því til fyrirstöðu
meðan liann er að læra ísl enzk u» I!!. {>essi ákvörðun þótt
hinni heiðruðu nefud svo sjálfsögð !!! að hún færði engar ástæður
fyrir henni í áliti sínu. Vér erum ráðgjafanum innilega þakkiátir
fyrir, að hann í þessu hefir reynzt þjóðlyndari og skynsamari ea
nefndin sjálf.
(Framhald).
KIRR.JUMÁL
Akureyrar.
Deila sú, er lesa hefir mátt um í Norðanfara í liðlangt snm-
ar um »Kirkjumál« og »Aptur kirkjumál« o. s. frv. mun rnönnum
þykja nú orðin fulllöng, enda korniri býsna langt frá efninu, og
mundum vér lielzt hafa kosið að taka engan þátt í henni í blaði
voru ef unt hefði verið; en sjáum oss nú ekki fært að sitja leng-
ur hjá í því máli. Að sörmru liöfum vér ekki dregið nokkrar dul»
ur á álit vort um það á mannfundum bæjarbúa, og mun það þv|
llestum þeim fulikunnugt, að vér erum að mestu Ieyli samdóina
lierra verzluuarst. Eggert Laxdal um það mál; og finnum vér því
nú fremur ástæðu til þess að koma opinberlega fram f blaðinu
með skoöun vora, sem út lítur fyrir að það eigi að hrópa hana
einan fyrir alþýðu, en lála nægja að dylgja um »nokkra«. Og
þó mundum vér enn hafa þagað, ef málefnið hefði eigi í sér fólgið
mikilsverðandi atriði er varða alla alþýðu manna hér á landi, og
sem ekki hefir nægilega verið tekið fram hingað til, einsog annar
niálsparturinn hefir leyft sér að ganga alveg fram hjá kjarna
málsinsog réttarspursmálinu, og hvorki hrakið í einti né neinuá-
það sem lianu æskir, eða þá að minsta kosti, að hæta það upp,
eins og vér getum. Til allrar ógæfu var nú enginn tiJ að gjöra
neitt af þes6u fyrir litia drenginn, og hlaut því fýsu hans, að ganga
sinn eiginn veg ( lijarta hans.
í fyrstu fyltist hugur hans öfundar við hina gæfusömu drengi
sem öll þess dýrð var ætluð, og setti hann sér lifandi fyrir
íjónir þá nautu sem þeirra beið. Svo fyltist hugur hans þykkju
og reiði við þá, og tók hann að óska sér að hann heföi þá hjá
sér í Jiinum dimma skíðgarði, svo að einnig þeir gætu lítið eitt
fengið að kenna á hrindingunum og pústrunum , sem heimurinn
reiöir að manni. Og loks sökti hann sér niður f að liugsa sér,
hvernig liann læddist inn í faúsið í kolniðamyrkri og aflaði sér
ajálfur nokkurs af lijnum forboðna ávexti, sem hinn miskunarlausi
heimur neitaði honttm um, J»ví liúsið þekti hann — hann hafði
komið þangað að betla — og í huganum rataði hann vel upp rið-
ið að dyruHum á herbergi því, er mest var umstangið í, sem freist-
aði hans og æsti tilflnningar hans. Rétt sem snöggvast kom yfir
hann kviði, er hann hugsaði sér, hvcrnig liann niyndi tekinn , og
ofurseldur skelfingum, sem hann aldrei hafði þekt, en fýsnin varð
yfirsterkari og bældi niður kvíðann. Honum kom það til hugar,
að ef hann gjörði þetta, þá gæti hann aldrci framar, hreykinn í
huga, blásið í fingur sér á eptir lögregluþjónunum , heldur hlyti
hann að fæðast burtu, svo hægt sem unt vari, og fela sig í liinu
myrkasta liorni, sem hann gæti fundið; lá þá nærri, að það vekti
hinn barnslega sjálfsþólta hans og frelsistilfinningu, en fýsnin vann
brátl sigur yfir þessum litla, vilta neista af veglyndi, sem bjó í
brjÓ6ti hans. Sulturinn sleit hann innan, cn gat þó ekki komið
honum til að fara þangað, sem meiri voru líkur til að hann fengi
hann sefaðan. Hugsunina um drottinn vorn dróg jafnvel sem
skugga yfir munaðarhugmyndir hans, en þessi liugsun hafði aldrei
staðið fyrir sjónum hans í fullu Ijósi eða styrkleika, og hvarf því
fyrir valdi fýsnarinnar, sem ský flýr undan vaxanda ofviðri.
þannig 8tóð liar.n þangað til dimt var orðið, og sá hann þá
föður og móður fara frá liúsinu og leiða hina gæfusömu drengi
til þess að fylgja boði jólaklukknanna, til Guðs húss, áður en jóla-
gleðin breiddi út fyrir þau blómknappa sina heima hjá þeim. — {>á
ýtti hann skónum af fótum sér með titrandi hjarta, og skauzt
ldjóðlaust yíir strætið á stóru sokkunum, hólkvíðu —þetta eru hin
fýrstu skref á löngum glæpavegi. Ó, að einhver kærleg
hónd vildi stöðva liann — en enginn sér hann, enginn gefur
gaum að honum. Hann hlytur að ganga sína ákveðnu leið, og það
á hinu hcilaga kvöldi frelsisins.
(Framhald).