Fróði - 29.08.1885, Síða 3

1885.
F E 6 Ð 1.
165. bl.
199
200
201
samhljóðun milli allra mannle<rra til-
hneginga. A hinn bóginn gerir æfing
líkamlegra hæfilegleika mann heilsu
betri. hraustari og íærari till að lifa
samkvæmt þeirri þekkingu sem andi
vor aílar sjer. Þó þetta sje fyrir löngu
alkunnngt er þó allt of Iítið farið
eptir þvf. Ofmikil kyrseta eyðileggur
beilsu unglinga, þeim sjólfutn og mann-
fjelaginu til óbætaulegs skaöa. í dag-
legu iífi kemur minna undir að vita
sem flest hebiur enn aö vera fær um
sem mest.
Þriðja hjílparmeðal siðgæðisins
er gotí eptirdæmi. Unglingum og
þeim, sem skemmra eru komnir, hætt-
ir viö aö fylgja hvötum sínum í hugs-
usarlausri fljótfærni; þeir eru þvf mjög
noðtækilegir íyrir eptirdæmið, hvernig
sem það er. Agætisverk, sem sagan
geymir, eru að þakka þeim hvötura
sem eptirdæmiö haföi lcitt til. En
eptirdæmiö er ekki síður mikilvægt f
daglegu lífi. Allur lifnaöarháttur vor
er meira eöa minna sniöinn eptir þeim
sem eru í svo miklu uppáhaldi hjá
oss, að vjer ósjálfrátt tökum þá til
fyrirmyndar. Og þeir, sem á vorum dög-
um kvarta yfir því að munaðarfýst, sjálf-
semi, ósannsögli og óáreiðanlegleiki fari
í vöxt, ætti fyrst aðspyrja sjálfa sig: Hver
gaf þetta eptirdæmi? þeir sem eptirdæmið
géf'a, bera ábirgðina meðfram; og á þá
hina sömuverður að hafa áhrif ef unnt
á að vera að ná góðum árangri.
Mðrg siðgæðisverk eru m e ð I í ð u n að
þakka. Hvar sem vjer verðum varir gleði
eða sorgar, tekur hjarta vort þátt þar f.
það er ósjálfrátt því það er mannlegri
náttúru eiginlegt. Barnið hlær og grætur
með móður sinni, án þess að vita af
hverju það gerir það ; og þó hinn full-
orðni maður sje harðnaður í stríði lífsins
þá tekur hann opt svo ionilegan hlut í
bágindum meðbræðra sinna, að hann legg-
ur jafnvel sjálfan sig í sölnrnar til að
hjálpa þeim sem líða hjálparlausir. Með
því að gefa manninum meðlíðunarsamt
hjarta, hefir náttúran lagt’þmótvægi móti
ofmikilli sjálfselsku, móti sjálfseminni,
sem er siðgæðinu til allra mestrar hindr-
unar.
Kærleikurinn er þó enn öfingri
hvöt til sjálfsemislausra siðgæðisverka.
Iíærleikurinn er fullkomin sjálfsframsala
Afl hans er fólgið i því að haDn hlífir
sjer ekki við neinum erviðleikum hræðist
ekkert og fórnar hverju sem vera skal.
Að v/su getur heimskulegur kærleiki verið
hœltulegur þvf hann leggur allt mögulegt
í sölurnar fyrir hið elskaða, jafnvel líka
dvggðina sjálfa. |>ar á móti sje kærleik-
urinn sameinaður skynsemi, getur hann
gert sjer Ijóst hvað þeim, er hann elskar
horfir til sannra heilla eða óheilla. Hann
getur ekki viijað annað tn hið siðgæðis-
lega; og það vill hann svo einlreglega að
sa viljakrapfur er nógu sterkurtil að sigra
allar þrautir.
Listin getnr einnig eflt siðgæðið.
þegar hún setur fegurðina, sem liggur í
öllu góðu oss fyrir sjónir í ágætustu mynd-
uin hennar þá vekur hún hjá oss sterka
tilhnegingu til að dragast að hinu háleita,
göfga og góða. þó má samt listin ekki
ganga í þjónustu munaðarfýstarinnar sem
svo opt er tilfellið á vorum dögum, því
það segir sig sjálft að þá er hún ekki til
annars en að gera illt verra.
Hið eðsta siðgæðismeðal er þó trúín.
Hún ein getur þið sem hvorki uppeldi,
eptirdœmi, meðlíðan, kærleik eða list, er
unnt að gera, nefl. að helga allt hugár-
far mannsins í heild þess; vekja hjá hon-
um siðgœðis eptirsókn í yfirgripsmesta
skilningi. Trúin er nauðsynlegt fuilkomn-
unar meðal allra sannra siðgœðishvata
hún fyllir eyðurnar í milli þeirra, tekur þ«r
1 sína þjónustu og losar þær við allt hið
lága og óhreina sem við þær vildi loða.
Trúio helgar aliar óskir mannsius ogvonir
lyftir honum upp yfir smámuni og brek
hversdags lífsins, veitir honum hinu eptir-
þráða sálarfrið og er í einu orði, hinn raesti
velgjörari mannkynsins.
Trúin kemur á tvennan hátt fram
hjá möununum í hugmyndum, sem
verða að trúarbrögðum og í fram-
kvæmdum sem verða að siðgæði. það
fer hvortvegga saman. Má því marka sið-
gœðisstig hverrar þjóðar á trúarsetningum
hennar og almenningsálitinu um þær
það mun jafnan reynast að siðgæði hverrar
þjóðar stendur á hvað veikustum fæti þá
er fornhelg trúarbrögð hennar missa gildi
af því skynsemin hefir náð nægum þroska
til að geta sjeð að þau eru að meira eða
minna leyti sniðin eptir jarðneskum hug-
myndum; eu hefir ekki náð nægum þroska
til að geta „reynt og prófað alla hluti og
haldið hinu goða“ þ. e. aðgreint trúna
sjálfa og hið háleyta í trúarbrögðunum
frá hinu lága sem slæðst hefir inn í þau.
þegar menn allt í einu sjá að sú eða sú
trúarhugmynd ber vott um mannlega
skammsýni, þá er þeitnhætt við að veröa
fráhverfir trúarbrögðum og trú yfir höfuð.
þeir gæta þess þá ekki, að án trúar getur
siðgæði ekki staðið á föstom fótum og án
siðgæöis getur sönn farsœld ekki átt sjer
stað; en á hinn bóginn: að trú getur ekki
verið án trúarbragða og trúarbrögð ekki
án manniegra hugmynda; en þær hljóta að
fara eptir þroska skynseminnar.
það er því auðsætt, að mesta natiðsyn
er að bera lotningu fyrir trú og trúarbrögð-
um; og að mjög er varúðarvert að vekja
efasemdir hjá þeim sem ekki hafa nægan
skinsemisþroska til að bjarga sjer gegnum
þær án þess að líða skipbrot á trú sinni.
þessi grein er að mestu leyti dregin
út úr sænskri rilgjörð.
Br. J.
Frá áílöiielaam.
Með síðasta póstskipi komu engin
stórtíðindi. Samniogarnir halda áfram
milii Etfgla og Rússa, en rnörgum er þó
grunur á, að dragi til ófriðar með þeim,
og að Salisbury lávarður sé aðeins að
draga tíman til þess að geta útbúið sig
betur,
það er sagt sannfrjett að Spámaður-
inn, sem Englar áttu í höggi við sé dauð-
ur. og ætla menn þá að flokkur hans muni
dreifast. þótt þetta væri satt, er margt
að gera á Egyptalandi, þangað til allt er
komið þar í gott lag.
Su.mar veðrátta hefir verið hagstæð
erlendis einkum síðustu viku júlímánaðar
og þykir mönnum því bezta útlitmeð upp-
skeru. Kólera er enn á Spáni og sýnist
hvorki rjena nje vaxa, en ekki breiðist
hún út til annara landa.
Hínn 23. f. mán. dó Ulysses Grant hers-
höfðingi eptir langvinnan sjúkdóm. Hann
rar fæddur 27. apríl 1822. Gekk hann á
hernaðarskóla í æsku, og var í ófriðinum við
Mexíco 1847. Árið 1854 yfirgaf hann hann
ogfjekkst þá við ýms störf þangað til 1S6I,
er þrælastríðið var byrjað fyrir alvöru, bauð
hann sig þá fram að ganga ( herNorðan-
manna, og leið ekki á löngu, áður en hann
varð æðsti hershöfðingi f þeim her. þeir
sem lesið hafa Skírni frá þeirn árum, muna
eftil vill eplir frægðarverkum hans í þeim
ófriði og átti hann þó í höggi við beztu
hershöfðingja, svo sem Stonewall Jackson
Lee. það, sem einkum þórti einkenna her-
stjórn hans var, hve fimlega honum tókst
að fara með mikinn fjölda hers, og hve
hann var fastur við það áform, er hann
einu sinni hafði sett sjer; en fremur þótti
hann óhlífinn um það þótt hermenn hans
ættu um sárt að binda. En honum var
það að miklu leyti að þakka, að Norðanmenn
báru sigur úr býtnm úr þeim ófriði, og að
ekki varð sundrung á rlki Bandaríkjanna,
því að þuð var aðalmiðið, sem Norðan-
menn börðust fyrir þólt í orði kveðnu væri
látið heita, að mest væri það til, að ijetta
ánauðinni af þrælunum.
Árið 1868. var Grant kosinn forseti,
og aptur endurkosinn 1872. Ekki þótti
jafnmikið kveða að hotium sem forseta
og hershöfðingja þótti hann láta vini sína
ráða ofmiklu, en þeir voru ekki sem sam-
vizkusamastir. Árið 1877 byrjaði hann
ferð sína kringum jörðina, og var hann 3
ár í þeirri ferð. Ilvervetna var honum
tekið með hinum mestu virktum og þótti
för hans hin veglegasta. Hin síðustu ár
æfi sinnar átti Grant í tabverðum kröggum
að því er fjárhag snerti, en neitaði þó
alltaf að taka við hjálp frá öðrum, og vildi
sjálfur berjast fram úr þeim vandræðum.
Bandamenn eru samhuga um það, aðþeir
eigi hjer að sjá á bak eínurn hinna merk-
ustu manna, er þeir hafa átt.
VEDUR
í jónímánuði.
Hitamælir (Celsiusj: Mestur hiti hinn
26. + 20,00
Minnstur Iiiti hinn 2. -j- 1.00
Meðaltal alian rriánuðirin + 8,15
Loptvog (enskir þuml.) Hæst hinn
9. 30,32
Lægst liinn 23, 29.01
Meðaital allan mánuðirm 28,89