Heimskringla - 02.06.1894, Blaðsíða 2

2
HEIMSKKINGLA 2. JÚNÍ 1894.
Ucimskriiigla
kumr út á Laugardögum.
Tiie lleiiiisknugla Ptg. & Publ. Co.
útgefendr. [Publishers.]
Verð blaðsins í Canada og Bauda-
ríkjunum :
12 mánuSi $2,50 fyrirframborg. $2,00
0 ------ $1,50---------— $1,00
8 ------ $0,80; ------ — $0,50
Kitstjórinn geymir ekki greinar, sem
eigi verða uppteknar, og endrsendir
þær eígi nema lrímerki fyrir endr-
sending fylgi. Ilitstjórinn svarar eng-
um brífun: ritstjórn viðkomandi, nema
i blaðinu. Nalnlausum bréfum er
■enginn gaumr getinD. En ritstj. svar-
ar höfundi undir merki eða bókstöf-
am, ef höf. tiltekr slíkt merki.
Uppsögnógild að lögum.nemakaup-
.Ændi só alveg skuldlaus við blatSið.
Ititsjóri (Editor):
EGGERT JÓHANNSSON.
Ráðsmaðr (Busin. Manager):
J. W. FINNEY
ki. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
Money Órder. Banka-ávísanir á aðra
iianka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með afföllum.
G53 Pacific Ave.
(McWilliam Str.)
Um sliúlana í Nýja íslandi.
T>að er sannarlega gleðiefni f\TÍr
Ný-íslendinga, hvað góðan vitnisburð
skóla-inspector fylkisstjórnarinnar gaf
kennuruaum á nýlokinni ferð lians um
nýlenduna. Sá vitnisburður er til að
Stæra sig af, því neitar enginn. Og
víst er það rétt, sem fregnriti vor það-
an segir í síðasta blaði, að sá vitnis-
bnrður ætti að vera hvöt fyrir þá, sem
hingað til liafa aftrað börnum sínum
frá að ganga á skólana, af því þau
lærðu þar ekkert, að snúa nú við blað-
inu og hvetja þau til að ganga á þá.
Vitnisburðir þessir ættu ogað vera hvöt
f.yrir skólanefndarmennina til að ganga
«betur eftir því, að börn sé send á skól-
ana, en ekki látin sitja heima að-
gerðalaus. Lögin gefa þeim mönnum
talsvert vald til að líta eftir slíku, en
því valdi befir til þessa ekki verið beitt
í Nýja Islandi. Vitaskuld væri ákjós-
anlegast að þurfa ekki neitt slíkt eftir-
lit, en þurfi þess, þá er það skylda
skólanefndanna, að sjá um að börn
sitji ekki heima á þeim tíma, sem
kennsla fer fram í skólunum. Skoðun
foreldranna á því, hvort kennarinn er
hinn hæfasti eða ekki, er þess vegna
ekki endilegur úrskurður.
En þó nú \'itnisburðurinn sé svona
góður, þá er sama þörfin 4 prófgengn-
um kennurum eftir sem áður. Þó
maður geri ráð fyrii að sumir ópróf-
gengnu kennararnir kenni alt eins vel
og enda máske betur en sumir próf-
gengnir kennarar, og út frá því má að
líkindum ganga. að því er snertir suma
af kennurunum í Nýja íslandi, þá má
ekkfliða hérlendu kennurunum að líta
á íslenzku kennarana sem ófullkomna.
En því verður ekki neitað, að það verð-
■ur gert á meðan fleiri hluti kennaranna
í íslenzkum nýlendum er óprófgenginn.
Kennarafélagið í Manitoba fylgir líka
almennu reglunni hvervetna annars-
staðar í landinu í því, að vinna af al-
efli á móti þvi, að óprófgengnir menn
fái leyfi til að kenna. A öllum sinum
aðalfundum um síðastl. 2 árhefir kenn-
arafélagið í Manitoba samþykkt áskor-
anir og sent mentamálastjórnarinni,
þar sem hún var beðin, fyrst framan af,
að takmarka leyfísveitinguna og að síð-
ustu að aftaka hana alveg. Síðasta á-
skorunin í þessa átt var samþykkt á
fundi félagsins, sem haldinn var í
Brandon í haust er leið. Su áskorun
var enganvegin torslcilin. Hún heimt-
aði blátt áfram að mentamálastjórnin
neitaði framvegis að gefa nokkrum ó-
prófgengnum manni kennaraleyfi. Á-
stæðan, sem félagið tilfærir, er sú, að
úr því ákveðinn lærdómur sé heimtaður
af einum, áður en hann getur tekist
3kólakenslu á hendur, þá sé sjálfsagt
að heimta sama stig þekkingar og sömu
æfing af öðrum. Þessi krafa getur
ekki heitið ósanngjörn þegar litið er á
að tækifærin til að ná því stigi, eru nú
orðin svo miklu fleiri en voru fýrir fá-
um árum. Normol-skóle.rnir eru ár frá
ári að fjölga og kennslutíminn á þeim
að aukast, þannig, að kennsla í þeim
er veitt tíma og tima í sénn á j msum
tímum ársins. Þannig gefst þeim
manni tækifæri til að ganga á Normal-
•ikóla að sumrinu, sem ekki hefi_ tóm-
stund til þess að vetrinum ; þeim aftur
aö vetrinum, sem ekki getur gengið á
uann á sumrum.
Menn eru neyddir til að taka tillit
til almenna álitsins hjá hérlendum
mönnum, hvort sem það er rétt eða
rangt. Og þegar nú það álit er, að ó-
prófgenginn kennari sé ekki jafnsnjall
þeim prófgengna, þá er sjálfsagt að
hegða sér samkvæmt því og búa svo um
að það álit snerti Islendinga sem minst.
Menn eru ekki síður neyddir til að taka
tillit til kennarafélagsins og þess að-
gerða. Til þessa hefir menntamála-
stjórnin ekki látið áskoranir þe\s hafa
stórvægileg áhrif á sig, þó enginn efi sé
á, að miklum mun örðugra er orðið að
f^ kennaraleyfi nú, heldur en var fyrir
2—3 árum. En það er enginn aftur
kominn til að segja hvað langt verður
að híða þess, að hún álíti óþarfa einn
að veita óprófgengnum mönnum þetta
leyfi.
Þegar á alt þetta er litið, þá er
auðsætt að þrátt fyrir vottorð skóla-
umboðsmannsins, er þörfin á íslenzkum
prófgengnum kennurum eins brýn nú
cins og nokkurn tíma áður.
Fyrirmyndar-búin.
Ársskýrsla forstöðumanns þeirra er
nú nýútkomin og er nú, eins og áður,
eitt gagnsmesta ritið, er samhands-
stjórnin gefur út, að minsta kosti (yrir
sléttu-hændurna hér vestra. Það er rit
sem allir enskulæsir íslenzkir bændur
ættu að gera sér að skyldu að útvega
sér undir eins og það kemur út, því af
því geta þeir margt og mikið lært.
Tilraunirnar á fyrirmyndar-búinu
hjá Brandon sýndu enn, að lied Nyfe
hveitið er efst í röðinni, hvað gæði
snertir, ekki síður en margföldun út-
sæðisins. Ladoga-hveitið gaf af sér 9
bush. rninna af ekrunni en Red Fyfe, en
aftur varð það fullþroska 8 dögum
fyrr. Þessar tilraunir sýndu og, að
allar hveititegundirnar þroskuðust þeim
mun fyrri, sem þeim var fyrr sáð, og
af því dregur formaáurinn þá ályktun,
að koipast megi hjá skaða af sumar-
frosti, ef hveitinu er sáð undir eins og
jörðin er tilbúin að vorinu, með öðrum
orðum : moð því, að hafa alla ákveðna
hveitiakra altilbúna fyrir sáning að
haustinu. Þessar tilraunir sýndu og
að hveitið verður stærra og efnisbetra
þegar því er sáð snemma, og uppskeran
því bæði meiri og hetri. Þessi tilraun
kemur þvert í mótsögn við þau ummæli
margra hænda, að það geri engan mun,
hvort hveitinu sé sáð seint eða snemma
á sáðtímanum. Um það, hvor réttara
hefir, verða þeir að hítast hændurnir og
forstöðumenn fyrirmyndarbúanna. Til-
raunir vorn og gerðar til aðkomazt fyr-
ir, hvort það gerir nokkurn mun, ef
hveitið er slegið áður en kornið er full-
harðnað. Niðurstaðan varð sú, að lít-
iðfrost sé engu skaðlegra en sláttur
hveitisins áður en það er fullharðnað.
Undirbúningur jarðarinnar var og
nákvæmlega athugaður. Sýndu þær
athuganir að jörðin geymir vökvann
betur, ef hún er að eins plægð að haust-
inu, en ekki herfuð eða rúlluð. Þessi
ályktun er einnig öfug við skoðun
margra, sem álíta heppilegast að af-
ljúka öllu verkinu á haustin, plægja,
herfa og rúlla. Þá voru og sáðvélarnar
teknar til athugunar og er það skoðun
formannsins, að uppskeran af ekru
hvem verði meiri, svo nemi af hveiti 5,
og af hyggi 11 bush., ef ZWti-sáðvél er
brúkuð, og þar af leiðandi, að hver
bóndi, sem brúkar Broadeast-skdvél,
skaðist sem þessu nemur á hverri einni
ekru.
Haldið var og áfram athugunum
blásteinsbaðsins á hveiti, er sýndi, að
hveiti, sem ekki var dýft íblásteins-
vatn, framleiddi þrítugfalt meira tmvt
en það sem bleytt var í leginum. Það
sem bleytt var gaf og hetri uppskeru,
sem nam 6—71 bush. af ekrunni.
Tilraunir voru gerðar við 45 tegund-
ir af höfrum, er sýndu, að þær gátu
allar þrifist ágætlega í Manitoba. Til-
raunir voru gerðar við margar tegundir
af byggi, er sýndu. að byggið getur hér
orðið ein ábatamesta korntegundin.
Haustfrostin gera byggi sjaldan skaða,
og auk þesser þu,ðþægilegt viðreignar.af
því ekki þarf að sá því fyrri en hveiti-
sáning er um garð gengin, og þó upp-
skera það áður en hveitiskurður byrjar.
Tilraunir voru gerðar til að meta
verðleika frosins hveiti (frá 1892) og
fieiri korntegunda sem fóðurs fyrir
svin og nautpening. Tvö svín voru al-
in í 4 mánuði á höggnu, frosnu hveiti,
sem bleytt var í köldu vatni. Að þeim
tíma liðnum voru svínin seld og kom
þá í ljós að verðið varð að meðaltali 49
cents fyrir bush. af þessu hveiti, sem
út af fyrir sig seldist í hæsta lagi á 30
cents bush. og að meðaltali ekki yfir 20
cents, því sumt af hveitinu, sem svín-
unum var gefið, var óútgengilegt. Oðr-
um svínum var gefið höggvið hygg og
sýndi sú tilraun, að það, umhverft i
svínsflesk, varð 50 centa virðiibush., en
markaðsv. byggsins sjálfs á sama tíma-
bili var 25 c. Tilraunir voru og gerðar
við söinu korntegundir sem fóður naut-
gripa og sýndu þær, að á þann hátt
varð frosið hveiti 50 til 60 cents virði
bush., en byggið um 42 centa virði
hush. Segir formaðurinn, að óútgengi-
legu frosnu hveiti megi umhverfa í
bezta nauta- og svínakjöt. Þegar þar
við bætist, að verð hveitisins eða hyggs-
ins eykst um helming eða meir, þá
virðist hér fengin greinileg ástæða til að
auka griparæktina og að kosta kapps
um að ala þá til slátrunar á óútgengi-
legum eða verðlitlum korntegundum.
í skýrslunni er þess getið, að plómu
og kúrenu-trén flest, sem«þlöntuð hafa
verið, þrífist mæta vel, og að eplatrén
einnig séu á góðu framfarastigi.
Suðaustur brautin.
Þam eru snildarlega samtaka
Greenway-blöðin í því að alsaka að-
gerðir stj-órnarinnar í þessu máli. Á-
stæðan viirðist aðallega sú, að það sé
engin trygging fyrir að óslitin hraut
fáist austur að stórvðtnum. Það hefir
áður verið ’rkoit 4 það í þessw blaði,
að það sé aðeins rúmlegá bandrað
mílna langur kafli frá Skógavatni aust-
ur að óháðri járnferaut frá Superior-vatni
vestur. Þá hraut á að byggja vestur
í Rainy River dW, fáar mílur upp
frá austurströnd' Skógavatns. Sam-
kvæmt samningi við Ontario-stjiSrn-
ina á að lengja þá hraut 35 mílur
að minsta kosti vostur 4 bóginn í suniar.
Ontario-stjórnin veitti þvi félagi $3.000
fjTÍr hverja mílu cg fyrir 35 m'lur
alls með því skilyrði að þær 35 m.'iur
yrðu byggðar í sumar. Sömu upphseð
hefir sú stjórn veitt sama fél. fj.rir
hverja mílu sem nú er byggð £rá
Port Arthur vestur, og fél. hefir til
þossa unnið fj-rir þeim stjrk með þvi
að framfylgja settum skilmálum. Að
fél. hefir gert þetta »ð undanförnu er
nokkurnveginn næg trygging fyrir
því, að það byggi þessar 35 mílur í
sumar. Og feað, að ©ntario-stjórnim
hefir veitt þennan styrk fyrir hverja
mílu brautarinnar vestur um öræíiii
og vestur undir Rainy River dal, ar
nokkurnveginn tryggimg fjrir því, aö
sú stjórn veiti sama styrkinn fjrir
þær mílurnar sem eftir eru vestur
að Skógavatni. Alt þetta er Green-
way-blöðunum kunnugt og þessvegn*
ekki gott að sjá á hverju þau byggj*i
þá ástæðu, að það sé engin trygging
fjrir framhaldandi braut austur ai»
stórvötnum.
Þegar litið er á Hvernig söran
blöð tala um landeigm félagsins ag
verðleysi hennar, verður ekki annað
séð en sú lýsing eigi við alt svætKð
milli Winnipeg og Skógavatns. En
ekkert er ranglátara. Fyrstu 40 nail-
urnar að minnsta kosti, af hmutinmi,
mundu liggja eftir ágætasta landi,
sem í heild sinni er orðið eins vel
byggt eins og samsJonar landflákar
vestur um fylkið þar sem járnhrajtir
eru ekki því þéttari. I þessu héraði
eru bændur, sem búnir eru að sitja
þar alt að 20 árum. Fylkisstjóknin
hefir engar vegabsatur gert fyriir þá
og því síður sýntr vilja til að úávega
þeim járnbraut. Sfemt sem, áðuo- sitja
þessir hændur kyrrir og líðusr lika
vel, og er það> næg sönnun fyrir að
landið sé ekki síiður gobt en i þeim
héruðum sem mieira hefir veriið hugs-
að um. Landfláki sá sem léitegt land
hefir að geyma. samkvæmt almenna
álitinu, er því ekki nema 6ö mílur á
breidd. En á Jieim kafla aftur er
skógurinn, sem útaf fyrir sig er álit-
inn $10,00 til $25,00 virði á hverri ekru
að meðaltali. Verðleysi landsins sjálfs,
þ. e., jarðvegsins, keinur málinu ekk-
ekkert við. Formenn barautafélagsins
hafa aldrei metið landið sjálft mikils-
virS, heldur lagt alla áherzluna á
skóginn sem á því er. Það var gildi
skógarins, sem landkönnunarmenn
Greenway’s áttu að meta fremur öðru,
og skýrslur þeirva lieggja koma nokk-
urnveginn heim við það, er formenn
fél. nöfðu áður sagt um það efni.
Annar þeirra, Ferris, skoðaði aldrei
nema rúman helming af svæði þvi,
er hann átti að skoða, en á því svæði
fann hann Heiri ekrur af skógi en fél.
formennirnir gerðu ráð fyrir, er þeir
töluðu við stjórnina fyrst. Þá gaf
stjórnin í skyn að alt mundi vel
ganga, ef skýrslum landkönnunar-
mannanna bæri saman við slsýrslur
formannaó jfélagsins. Þeim skýrshmi
ber nú svo vel saman, sem við er að
búazt. Aðalmunurinn er að landkönn-
unarmennirnir segja landið sjálft litile
eða einskisvirði, og virðast leggja að-
al-áherzluna á það atriði, en fram hjá
því atriði einmitt ganga formenn fél.
að mestu leyti, í sinni fyrstu skýrslu
af því, sem sagt, þeir skoða það lít-
ilsvirði, en skóginn einn meir en nóga
trj-gginga fyrir þeirri ábyrgð, er fylk-
isstjórnin var beðin um.
Víst er um það, að nefndinni sem
fjallað hefir um mál þetta, þykir
tryggingin nægileg. Hefir hún nú
lokið verki sinu og búið málið svo út,
að stjórnin er neydd til að taka það
til athugunar einu sinni enn. Nefnd-
in h«fir sem sé fært vextina, sem stjórn-
in á að ábjrgjast, úr 5 i, 4J% og til-
lagið ár $1750 í $1500 á míluna.
Misi4ilnmgur eða hvað ?
I sfðasta hlaði Lögh. er aktlöng grein
um Suðaraeturbrautarmálið og fettir
blaðið þar flngur út í það, aem Hkr.
sagði um það í siðustu viku. Eru það
einkum tvö'atriði, er blaðið rikur horn
sín í. Hiík. hafði sagt, að félágið hj-ði
fullkomnustm tryggingu fyrir áhyrgð-
inni, sem ttjörnin er beðin na ; með
öðrum orðura, að það byði fyr»tti veð-
rétt í eignurs'sínum, þ. e., laníinu og
skóginum. Wið þetta ætlar Hisr. líka
að standa. Fél, býður fyrsta veðrétt,
en ekki annan^hvad sem Lö_gb. Sígir um
það. Kaupeadur fyrnlu veðskuldahréfa
fél. fá hrauta-rsporið albúið, vegna og
vinnuáhöld, vagnstöðvahús, telegraph-
þráð o. s. frv., sem tryggingu fyrir sin-
um $0 000 á mfltma. Kaupendur ann-
ara veðskuldabréfa fél. fá lyrsta veðrétt
i landeign fél. aflri og því sem lanílinu
tilheyrir. En ©inmitt af því álítið er
ómögulegt að s®3ja útlendum niönnnm
skuldabréfín uptj á þá skilmála, er far-
ið fram á, að stjórnin ábyrgist 5%
(misprentað 4% Lsíðasta blaði). en sein
nú hefir verið fært niður í 4J%, í 25 ár,
og að hún svo hajfli fyrxta veðréttinnm
í landeigninni. Þetta er sannleikur,
sem öllum er kunnugur fjTir löngm sið-
an.
Annað atriðið, sem Lögb. rekunsig
á, er ummæli Hísr. um $200 000 niðúr-
færsluna á borðvið og eldivið á ári.
Lögberg segir þá niðurfærslu ákva.jðíiða
um 1 ár einungiiH Það er heldur jkki
rétt. Þar hefir aldrei verið ákveðið
neitt visst tímabil, þangað til nú á
þriðjudaginn, að nefndin, sem vann að
úthúningi gamlh. tilhoðsins í nýjum
búningi með frurmönnum fél., tiStók 5
ára tíma, sem íiL skyldi áhyrgjas* nið-
urfærslu á Verði og flutiningi horðviðar
og eldiviðar m. m., sem svaraði $200000
á ári eða meir. $200 000 eru auðvitað
ekki tiltekin, heldur er sú upphæð til-
tekin hér að eine til að sýna hagnaðinn
af brautinni, ag er þar miðað við það
vörumagn, scan hér var um aoræða,
sem nú er fluttrtil bæjarins og sel* á ári
hverju.
Það sem Brandon Mail sogir um
þetta mál hefiróvenju litla vigt. Bran-
donbúar, og j-fir höfuð flestir Vestur-
Manitoha-búfsjr, eru orðnir svo vanir
við að í þá eiaa sé borið, að þei.i ærast,
ef stungið ea upp á, að nokkar annar
hluti fylkisins fái ögn—geta eliki vitað
að aðrir fáí svo mikið sem að naga
hnúturnar,. eftir að þeir haJa étiðaf
þeim alt kjþStið.
Yenkmanna-fuiKjJm-inn
í kvöldl sr þess virði að iann sé vel
sóttur. Þar eiga fél. memn sem sé að
skrifa. undir bænarskri til hæjar-
stjónmalnnar um að húín tefji ekkii
lenguor við að hyrja, á þeim unir
bótwnn/ í bænum, semi ákveðið er að
gesra íí sumar. Þettfu er áriðandi míil-
eíni og þessvegna vonandi að fál,-
menn kappkosti að Jjölmenna fundinn
og skrifa undir þetta skjal.
Jafnframt og fél. gerir þetta, væri
að voru áliti velgcrt af því að taka
annað málefni til umræðu og koma
því fyrir Trades & Labor Couneií. Það
er um hagnýting vatnsaflsins í Assini-
boine. Það er sjálfsögð skj-lda bæjar-
ins að komast að sem. beztum samn-
ingum í því efni, en það er alls ekki
skylda hennar að vera “Þrándur i
Götu” þess um allan aldur. Það eru
nú fyrirliggjandi tvö tilboð, bæði sæmi-
lega góð, þó Kirby’s tilboðið að líkum
sé hetra. Það er óvíst að hún nokk-
urn tíma fái betra tilboð. Að minnsta
kosti er það svo óvíst, að hún getur
eklti samvizkusamlega neitað öðru eins
hoði og þessu, í harðæri eins og nú
er, þegar þörfin á framkvæmdum og
atvinnu er svo tilfínnanleg.
Það væri skaðlaust þó ögn væri
ýtt vwidir bæjarstjórnina í þessu efni
og það virðist vel til falliðað verka-
manittKilélögin geri það.
uElenora.”
“Saga fi)á Winnipeg. Eftir Gfunnstrín
Eyjólfsaon.” Reykjavík (Félagsprent-
smiðjan)' 1894. — 94 bíú. 16 mo.
Það er svo marglireytt líf íslend-
inga í Ve3trheimi, og að mörgu leyt
svo einkennilegt, að það geymir mörg
frjósöm efni fjTÍr skálflin, og er kyn,
að ekkert sagnskáld altull enn hafa
komið uppi sem hefir rej*nt að hag-
nýta eittlLvnð af þeim efnis-auði, —
Að undanteknum örsöuttum kafla
siðast í inu litla sögukorni Einars
Hjörleifssomar : “Vonir,” hefir ekkert
skáld látið sjást neina tilraun til að
ausa úr þessum ónotað» nægtahrunni.
Orsakirnar til' þessa eru fleiri og
fjölbreyttarf en svo, að það tjái fyrir
mig að fara að rekja þftir hér. Að
eins má nefna' hér, að inn nálega
gersamlegi skortr mentaðta manna.
og þar af leiðandi al3s- mentalífs,
meðal þjóðfiökks- vors hér, er án efa
ein helzta orsökán' Eftir því sem ég
veit frekas* til‘befir enginn íslendingr
í Canada ritað 4 samfeldar iínur á
ensku, enn sem komið er,-sem* neitt
eigi skylt við bókmentir eða geti tal-
izt til þeirra. Enginn einasti Islend-
ingr í Cansultt' hefir enn náð hér í
landi neinu því,. sem heita má al-
menn skólanrantun. Þ«r» sárfáu
landar hér, sem nokkuð hafa af al-
mennri mentun (og ég er ekki viss
um að ég þekki hálfa tj-Ut af þeim),
hafa annaðlsvort aflað sér heniw.r í
Norðrólfunni, eða þá af sjálfsnámi
hér, og eiga þá íslenzkunn bökinent-
um að þakka fyrir hana að taláverðu
leyti. Ejöldi fólks,- sem að eins lærir
að vanrækja og fyxirlíta móðurmál
sitt og bókmcimtir þess, án þess aö
bæta sér tjónið með því að tileinka
sér enska mentun, gefr sig ekkert
að mentun og veit ekki harað húh er,
svo að í þeirra munni þýðir mentun
helzt það, ad vera stautaiuir og klór-
andi. "Hansa er töluvert mentaðr”
— “hann er býsna vel að sér’” hbj'rir
maður hér iðulega sagt am mann,
ef hann kann að skrifa búðarreikning
á einhverri ansku, getr oúkutað sig
fram úr fimm-centa spæjarasögu eða
fréttagrein ii blaði, og hefiú. lært litlu
töfluna í rcikningi. Þetta kann nú
að þj'kja hart að segja; tn hvcr vill
sanna að það sé ósatt 7:
Ég scgi þetta ekki í áaaæliBskyni;
það eru margar eðlilegar og skiljan-
legar orsakir til þess, að það er full
vorkunn þott svona sé Þeir einu
menn, sem ekki er vor.iunn, heldr
eiga ámælú skilið, eru þ»*r af prest-
unum hér vestra, sem ekki eru al-
gerlega “snöggsoðnir” og ýmist liafa
eða ættu ad hafa næga þekkingu til,
að skrifa móðurmál sitt, stórlýtalaust
og hafa rficki ílt eftirdæmi fyrir öðr -
um' með að spilla þvi með norsku-
slettum ag skrípaskaj> þrátt fyriu
betri þelsking sína, af támu hirðuleysi,
andlegri leti og fyrirlit»ing fyrir bó’.t-
mentutra vorum og máK, þessum <<&-
samlegui dýrgripum þjjaðernis vors.
Em því raunalegrai sem þetta á-
stand er í augum Þass, sem ann þyóð-
flokki nínuin, því gileðilegri er líka
hver nndantekningin, sem í ljós kemr.
JP6 að svo virðist sem þjóðfflokkr
vor hér alment liaSi látið sér rnnnara
um. að gleyma eða hafna ísloazkum
bófementum og kae*ta á þær vamþekk-
ingarinnar fyiirii.taning, heldr en að
titteinka sér hérltssnda mentun, þá eru
þý til hér meðnJ vor gleðilegar und-
iantekningar. Yér eigum fáeSna (örfáa)
Imenn á meða i vor, óskólagengna aÞ
þýðumenn, soín hafa góða skáldgáf a
og kunna aö rita vel ýinist bundinn
eða óbundÍRji stýl á móðurmáli smu
— betra mál t. d. enn prestarnir okk-
ar rita. Cfc þetta eru menn, sem iafa
lesið það af góðum ritam enskra. bók-
menta, seia þeir hafa j'fiv komizt, en
jafnfrasat lialdið í heiðri móðurnjálj
sínu cfí þess hókmentum.
Einn af þessum mönuum er auð-
sjáaailega höfundr sögu þeirrar, sera
ég viídi vekja hér athygli á, hr. Gunn-
steinn Ej’jólfsson.
Eitt ið fyrsta sem vekr eftirtokt
þess, sem vit hefir á, þegar hann les
hana, er það, hve góða íslenzku höf.
ritar, og er það því merkilegra sem
hann kom hingað til lands á barns-
aldri. Auðvitað eru mörg sýnishorn
af ‘"Winnipeg-íslenzku” í sögunni, en
ekki i frásögu höfundarins, heldr í
samtöfem, þar sem öðrum eru gerð
upp orðí m. Sakir lesenda á garmla ís-
landi hefði verið gott, að skýringar
hefðu fylg# víðar enskum orðum.
Aðalpersóna sögunnar er Elenóra,
ung stúlka upj»Kn upp í sveit (í Nýja
Islandi?); hana fýsir inn til ímj'ndaðra
lystisemda hæjarSfsins. Það reynist
henni öðruvísi nokkuð, en hún hafði
við húizt. Óþokku-strákr þar, sem
hún hcfir óbeit á fyrst, smeýgir sér
inn í mjúkinn hjá húshændum hennar
(hræsnis-luterskum kyrkjustólpum) með
þvi að kasta únítara-lrú, sem Jiai:n
áðr hafði, og gerast Miterskr og ganga
ivel fram í að betla fyrir kjTkjuna.
Að lokum vinnr hann ájt hennar; þau
trúlofasl; hann þmigaor hitna, gefr
henni svo fóstreyðandi Vf, svo hún
lætr fóstrinu og fárveikist; hún er
.inilli lífs og dauða, en þ» segir lækn-
irinn hún muni lifa, ef Hiiu sé ekki
llhreýfð og engin geðshræriag komi að
henni. En þá kemr merk safnaðar*
kona (prestskonan, skyldi nsaðr ætla,
j því að hún er síöar nefnd' “frúiu,” en
eins og kunnugt er, þá er engin ís-
ihnzk kona nefnd því nafni í Winni-
psg, nema prestskonan); þecsi “frú”
eys skömmum yfir stúlkuna'íí rúminu,
með þeim árangri, að stúlloan deyr
nóttina eftir. íslenzkir Únítarar fá
sinn skerf hjá höf. engu síðr en lút-
eroka fólkið. og þá sleppa ekki pres-
býierarnir. Eg efa ekki, að hteerjum
þefisum flokki þyki hann gera sé.’ rangt
til. Að visu sýnist mér, sem ob Úní-
tar:* að hann lýsa hinum báðum al-
veg rótt, lútersku mönnunum og pres-
býtora-kerlingunum, en að harin só
ærið ranglátr við okkr Únítara,
Hræsnarinn Mr. Johnson er alþekt
fígúra í Winnipeg-lífinu, þótt hann hafi
ekki verið matvörusali né borið Johhson’s
nafnsð. Hann hefir alla daga verið
þar tiþektr lúterskr kyrkjustólpi. En
of grunnhyggínn þykir mér höf. gera
hann,. þegar hann lætr hann fara að
skrifiar svo hreinskilnislega fyrir sér
ókunzujtguiö manni, á bls. 42—44.
óþokkinn Ólafr er líka alþíktr
Wiinifeeg-atiákr, og þekkir bvert
mannsharn i bænum frumfígúruna,
En er það nú alveg réttlátt áf hof.
að g ,ra strákinn að Únítara, þar sem
hvert/ maususliarn í Winnipeg ve-it,
að fÓ3ferej ðandinn hefir jafnan veriö,
var og er emn í dag lúterskr ?
Ekki 311 að skilja, að það sé rétt
að, feilhneinnblett. á nokkurt kyrkÍM-
félág fyrir þnð. að éinhver óþoklTf til-
heyrir því. En úr því að fígúrani er
ljósmyndi úsr liflnu, þá var engini á-
steeða,. til. aA skjóta henni í annan íará-
arl’okk en. þann sem hún á heima i.
Ekki ieri svo sem fyrrirmyndin varði
torkend I með þvi. Allir þekkja ha»a.
Saga» er vel rituð, og að mestu
Ieijái trú' i liýsing á lífinu; hún >sir
skáldlegu auga • höfundarins, smoik,
næmri tiISttning og hagleik í fiiam-
sefening.
Það mastti finna smágalla á snwð-
inu her og þar, en til hvers er að
vera að tíín® það?
Tilgangpr minn með línum þeosnm
var ekki sá, heldr hitt, að vekja., at-
fygli almmanings að sögunni. Höf. er
skáld, og ' þegar þess er gætt, að htenn
er ungr eran, og þetta er fruiramíð,
þá má ifctett segja, að það sé pr ýðileg
hyrjun, jem lofi miklu meira fram-
vegiSr
JÓN ÓLAFSSON.
Eftórfylgjandi grein er tekin eftir
Stefnoí’4: Marz þ. á. Oddur sA, sem
hlut á að máli í grein þessarj. er sá
hinn sami, sem ætlaður er til tjd verði
prestuor viö íslendingafljót í N^ja ís-
landfi.
Hjálpræðisorð.
“Oss býðr Oddr inai hvassi
álmskúr og dyn ájálma”.
S t u r 1 u rk.g a.
Séra Oddur er nú hættur við “Sæ-
b^irgu”, og hyrjaður á að Inrýna fyrir
c«s önnur og stærri bjargrið—ekki úr
augnabliks öldugangi þessa Uifs, heldur
fordæmdra—miklu svæsnari grein eni
hór 4 landi hefir birzt siðan GerhardÞ
hugvekjur voru prentaðar. “Kvaíir
fordæmdra—segir Odd.xr—eru óendau-
legar af þvi þær eru afleiðing af re ði
guðs”. “Guð er óendanlbgur í réttlæti,
eins og hann er óeniJluilega rfkur af
miskunnsemi”—segia Oddur. Item bið-
ur Oddur oss aö ailluga það, að “lík-
ami og sál eigi að brenna sanlan”. Út-
listun hans á lengcl og hæð og dýp.t og
einkum óendanleik h—s, ininnir mig á
Gerliardi-hug vekjurnar—eða öllu heldur
á hina alkunnu stöku Páls Ólafssonar :
“Að heyra útmálun h—s”. Sóra Oddur
boðar öllum sálum þessa vist, som “af-
neiti Kristi”, eða ekki segi “herra—
herra”, því það, “að gera vilja hins
himneska föður”, dettur þess konar
kennimönnura ekki í hug að nokkru
skifti!
úr bnmróti “hins eilífa e.’ás”. í sínu
nýútgengna “Hjálpræðisorði’—svo heit
ir smárit—heilsar hann ldaidum sínum
í 1. heptinu með grein um, eilífar kvalir