Heimskringla - 01.10.1947, Blaðsíða 3

WINNIiPEG, 1. OKT. 1947
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
búnaðardeild háskólans í Suð-
ur Dakota, sem fyrstur manna
gaf gaum að þessari jurt. Hann
hafði tekið eftir því að kýr yfir-
gáfu stundum töðuvellina, sem
þær gengu á, til þess að bíta
Kochia, sem óx meðfram vegun-
um.
í>essi jurt verður tvö fet á
hæð og það má slá hana tvisvar
á sumri. Tilraunir hafa leitt í
ljós, þar sem hún er ræktuð, að
hægt er að fá 214 smálesta upp-
skeru af hverri ekru. Og þertta
er eitthvað hið besta fóður, sem
hægt er að fá. KoChia getur þrif-
ist alls staðar og stenst vel vont
tíðarfar. (Máske hún gæti orðið
nýtjajurt á íslandi?).
Landbúnaðarblaðið — “Farm
Journal’’ segir að í framtíðinni
megi búast við því að margar
tegundir af illgresi, sem bænd-
ur hafa áður bölvað í sand og
ösku, verði ræktaðar í stórum
stíl og gefi bændum góðan arð.
—Lesb. Mbl. 17. ágúst
STJÓRNARFARIÐ í
* RÚSSLANDI
Eftir Paul Winterton
Paul Winterton var fréttarit-
ari brezksa stórblaðsins News
Chronicle og brezka útvarpsins
í Rússlandi stríðsárin 1942-45.
Fréttir hans og greinar vöktu
þá jafnan mikla athygli. Nú hef-
ir hann gefið út bók um dvöl
sína í Rússlandi, sem nýlega er
komin út á íslenzku undir nafn-
inu “Myrkvun í Moskva”. í for-
mála bókarinnar segir höfundur,
að tilgangur bókarinnar sé að
fylla í eyðurnar á fréttum hans
frá Rússlandi á stríðsárunum,
en þá hafi hann ekki mátt senda
annað frá sér en lét vel í eyrum
rússneskra valdhafa. Virðist bók
in skrifuð af mikilli sanngimi
og raunsæi þess manns, sem
kynnt hefir sér allar aðstæður
til hlýtar.
“íslendingur” birtir hér kafla
úr bókinni um stjórnarfarið í
Rússliandi.
★
1 Rússlandi er svo nærri al-
gert einræði, að það, sem munar
skiptir ekki máli. Landinu er í
raun réttri stjórnað af litlum
hóp manna með Stalin í broddi
fylkingar. Að svo miklu leyti,
sem rödd þjóðarinniar getur lát-
íð til sín heyra, heyrist hún að-
eins innan flokksins, þar sem
meiri hlutinn ræður öllu og
minni hlutinn má ekki láta á sér
bæra. 1 rauninni ræður hinn ó-
breytti kommúnistaflokksmaður
harla litlu um stefnuna nú á
dögum og er lítið anniað en á-
róðurstæki, sem beitt er til að
vinna ákvörðunum forsprakk-
anna hylli þjóðarinnar.
Stalin er raunverulega ein-
valdur. Eg á ekki við það, að
bann birtist allt í einu samstarfs
mönnum sínum á stjórnmála-
nefnd flokksins, hendi í þá heil-
miklu af fyrirskipunum og segi'
“Hlýðið”, Eg er nefnilega á
þeirri skoðun, að Stalin sé mjög
skynsamur maður, kunni að
hlýða á rök annarra og velti fyr-
ir sér skoðunum samstarfs-
mtanna sinna, áður en hann slær
botninn í umræðumar og kunn-
gerir skoðanir sínar. En þegar
hann lætur uppi álit sitt, þá er
málið útrætt. Og þar sem þjóðin
getur ekki með neinu móti mót-
mælt fyrirskipunum hans, án
þess að stofna sér í hættu, þá er
þarna einræði á ferðinni.
Að minnsta kosti er það skoð-
un mín. Það mætti rita heilmikið
um þetta efni og ræða um önnur
orð, sem lýstu betur rússneska
stjórnfarinu. Eg get hugsað mér,
að menn geti rætt af kappi og
óratíma um það, hvort einræði
Stalins sé byggt á góðvild eða
ekki og hvaða leyti það sé frá-
brugðið hinum dauðu einræðis-
kerfum Mussolinis og Hitlers —
ef um nokkurn mun er að ræða.
En það kemur ekki þessu máli
við. Það, sem eg held fram, er
að hvað sem þetta stjómarfar
kann að vena, þá er það ekki
lýðræði.
Eg hefi tvisvar verið viðstadd-
ur fundi æðsta ráðs Sóvétníkj-
anna í Moskvu, sem er að nafn-
inu til voldugasta samkundan í
Sóvétiiíkjunum. Ráðið klæðist
fullkomnum lýðræðisbúningi.
Þar fiara fram “umræður”, til-
lögur eru fram bomar og at-
kvæði greidd. Þrátt fyrir það
ber aldrei á neinum neista sjálfs
ákvörðunar, svo að greint verði.
Andmælum er aldrei hreyft, þeg
ar mál eru borin fram og allir
eru samþykkir tillögum stjórn-
arinnar. Þingfundur í ríkisdeg-
inum á dögum nazista hlýtur að
hafa verið mjög keimlíkur.
Meðlimir þessa sóvétþings eru
kjörnir úr hópi frambjóðenda,
sem stjómin hefir samþykkt.
Um frambjóðendur stjórnariand-
stöðunnar er ekki að ræða. —
Kjósandinn getur skrifað nafn
þess, sem hann vill kjósa, á kjör-
seðilinn, ef honum fellur ekki
við frambjóðandann, en aðrir en
opinberir frambjóðendur enr
aldrei kosnir. Þegar þessar^
blekkingakosningar hafa fram
farið, ákveður kommúnista-!
flokkurinn, hvað gera skuli og'
sovétþingið fellst á það.
En að segja, að Sovétríkin séu
ekki lýðræðisríki, er allt annlað
en að segja og fordæma
stjómarfar þeirra umyrðarlaust.
Þetta kerfi virðist eiga mjög vel
við Rússa, sem hafa aldrei —
kynnzt stjórnmáMýðræði eins
og við, langar ekkert sérstak-
lega í það og munu áreiðanlega
eiga í miklu.m erfiðleikum við
að láta það starfa. Stjórnmála-
lýðræði er fyrst og fremst vest-
rænt fyrirbrigði og það er rétt
að gera sér það ljóst þegar, að
• aldir geta liðið áður en það getur
dafnað í hinu hálfausturlenzka
Rússlandi, ef það getur nokkm
sinni dafnað þar.
Rússar kunna því vel að láta
stjórna sér og leiðbeipa. Þeir
telja það sjálfsagt og rétt. Eg
minnist þess, að eg spurði einu'
sinni gáfaða rússneska konu,!
sem vann við útvarpið í Moskva. *
hvað henni findist um tilskipunj
er birt hafði verið í blöðunum
þá um morguninn. “Eg tel hana
ágæta”, svaraði hún. “Munduð'
þér samþykkja hvaða tilskipun
stjórnarinnar, sem væri? spurði
eg. “Auð vitað — hún veit betur'
en eg,” svaraði hún. Það er al-(
gengasta skoðunin. Eins og menn
geta gert sér í hugarlund, leiðir'
af þessu, að umræður um stjórn-j
mál í Rússlandi eru ósköp bragð-
daufar, því að allir Rússar tala'
eins um þau mál. Þeir bergmála |
allir Pravda. Um skoðanamun'
? stjórnmálum er ekki að ræðia.j
Hugmyndir manna eru allar
steyptar í sama mót frá barn-
æsku og langi menn til að vita,
hverjar þær hugmyndir eru, þá
er ekki annað að gera en fylgjast
með ræðum Stalins.
Afstaða okkar til stjómarkerf-
is Rússlands ætti að vera raunsæj
og æsingalaus. Harðar árásir á
það sýna ófullnægj andi skilning ■
á þeim aðstæðum, sem sköpuðu
það. Að skamma það og svávirða'
er að berja höfðinu við steininn.
En jafnframt er hyggilegt af
okkur að gera okkur ljósar hætt-
urnar af því. Það er staðreynd,
að í einræðisríkjum er meiri
hætta á að fram komi ábyrgðar-
laus og alþjóðleg ævintýra-'
mennska en í lýðræðisþjóðskipu
lagi. Stalin er ekki ábyrgðar-
laus ævintýramaður, en arftaki
hans gæti verið það. Eg tel, að
friðvænlegra væri í heiminum|
ef Rússland væri lýðræðisníki.
En Rússland er ekki lýðræðis-
ríki. Þar sem það er staðreynd,
eigum við ekki að leyfa Rússum
að komast upp með að láta sem
svo sé. Talsmenn Rússa munu
vafalaust halda uppteknum
hætti að tala um Rússland sem
lýðræðisríki, af því að það orð
hljómar vel og virðulega nú á
tímum og Rússum veitist með
því auðveldara að afla stefnu j ófriðarárunum, er orðið
sinni fylgis erlendis. Við ættum' Það er ljóst, að frelsi
að gera okkur Ijóst, hvað fyrir
‘frelsi”. víst að verða þegar höndum tek-
táknar inn, annað hvort sem “fjand-
I
þeim vakir og vísa þessari kröfu
þeirra á bug.
Ymsir menn, sem eru 'allfram-
arlega í stjórnmálalífi okkar
hafa leitazt við að breiða út þá
skoðun, að þótt í Rússlandi sé
ekki “stjórnmálalýðræði” á okk-
ar mælikvarða, njóti Rússar
samt “efniaihagsleigs lýðræðis”.
Er þá gefið í skyn, að stjóm-
málalegt lýðræði sé í rauninni^
iítils virði og að Rússar hafi
fundið annað lýðræði, miklu
betra og að öllu leyti fullkomn-
ara.
Ef “efnahagslegt lýðræði”
táknar eitthvað, merkir það, að
alþýða manna ráði yfir starfs-
lífi sínu með því að hafa með
höndum stjóm þess hagkerfis,
sem veitir henni atvinnu. Þetta
er ekki uppi á teningnum á Rúss-
landi, hvorki í rúmum né þröng-
um skilningi. Iðnaður Sovétríkj
anna er skipulagður og honum
stjómað af ríkisstofnun, sem er
óháð vilja þjóðarinnar, enda —
þótt hún starfi í nafni hennar.
Alþýða manna er ekki að því
spurð, hvort stofna eigi til nýrr-
ar fimm-ára-áætlunar, hvort —
vinna eigi af kappi að aukningu
iðnaðarins, hvort framleiða eigi
meira eða minna af neytenda-
varningi eða hvort vinnuaginn
eigi að vera harður eða ekki.
Hinar æðri deildir kommúnista-
flokksins ákveða þetta í sam-
ráði við sérfræðinga, sem eru
verjulega sjálfir meðlimir —
flokksins. Þegar stefnan hefir
verið mörkuð, er hún fram-
kvæmd af viðkomandi stjómar-
deild, stórkostlegum framleiðslu
hringum ríkisins og verksmiðju
stjómm, sem eru einráðir á sínu
sviði og segja verkamönnum
fyrir verkum í stað þess að leita
ráða hjá þeim. Ef verkamennim-
ir sýna áhuga fyrir framkvæmd
stefnu landsins eða verksmiðj-
unnar, verður það að vera undir
eftirliti og með samþykki flokks J
deildarinnar í verksmiðjunni. Ef,
menn eru óháðir og láta skoðan-,
ir sínar í ljós utan hins réttaj
ramma, þá mega þeir eiga á öllu i
von. Verkamenn í verksmiðjumj
Rússlands geta ekki bundiztj
samtökum til að fá fram stytt-
ing vinnutímans eða hærri laun.
nema flokkurinn samþykki það.
Verkalýðsfélög þeirra hafa lítil'
völd eða áhrif og beita sér aðal-
lega við félags- og menningar-
mál. Meðlimir þeirra geta ekki
gert verkföll. Vinnuaginn er á-
kaflega strangur og stundum ó-
sanngjarn. Að kalla þetta iðn-
■aðarlega alræði “efnahagslegt
lýðræði” er að misnota þau orð
alveg jafnmikið og þegar Rúss-1
land er kallað “stjórnmálalegt.
lýðræðisríki”.
En nú spyr einhver um hinn
fræga rússneska sið að beita j
“sjálfsgagnrýni” — hvað um
veggblöðin í verksmiðjunum,
sem gagnrýna verksmiðjustjórn
ina, krefjast bættra vinnuað-
ferða o. þ. h.? Svarið er, að þessi
sjálfsgagnrýni táknar aðeihs, að
þegar búið er að taka ákvörðun
á æðri stöðum, eru verkamenn
hvattir til að gagnrýna allt, sem j
virðist tefja fyrir skjótri fram-'
kvæmd þessara ákvarðana. All-
ur áróðurinn verður að vera í
samræmi við hina opinberu línu.
Verkamönnum er algerlega
frjálst að gera uppsteit vegna
þess, að verksmiðjan afkasti
ekki eins miklu og ætlað sé og
þeim leyfist að saka verksmiðju
stjórnina um sleifarlag eða heita
að leggj'a meira að sér. En lát-
um hóp verkamanna bindast
samtökum um að ráðast á hina
opinberu línu í verksmiðjumál-
um, krefjast styttri vinnudags,
minni vinnu og hærra kaups,
gegn vilja flokksins, og þá skul-
um við sjá, hversu mikið “efna-
hagslegt lýðræði” þar er á ferð-
inni.
Annað orð, sem Rússar hafa
mjög notað og mjög misnotað á
margvísleg mismunandi gæði maður þjóðarinnar” eða eitthvað
hjá ýmsum þjóðum á ýmsum því um líkt eða bara sem “fas-
tímum og algert frelsi er ófram- isti”.
kvæmanlegt. En við eigum flest Rússar nota ekki orð þessi svo
við ákveðna hluti, þegar við töl- iauslega af fáfræði eða heimsku.
um um “stjórnmálafrelsi” og svo Það geta menn reitt sig á. Stalin
virðist, sem Rússar eigi við hið veit vel hvað orðið “óháður”
sama, því að í hinni frægu stjóm þýðir. En Rússar vita, að ef
arskrá Stalins frá 1936 er þegn- menn segja eitthvað nógu oft,
um Sovétríkjanna í 125. grein þá munu margir trúa því, hvort
tryggt “málfrelsi”. En þessar sem það er satt eða ekki. Orðið
greinar eru einskis virði í raun “fasisti” hefir réttilega orðið að
og veru — þær hafa aldrei verið skammaryrði og svívirðingu um
framkvæmdar. Ef menn eru allan heim. Jæja þá, segj>a Rúss-
andvígir stefnu flokksins í ein- ar> ef einhver ræðist á okkur,
hverju atriði og láta ekki af móðgar okkur eða er okkur and-
þeirri andstöðu, þá er úti um þá. yígur, þá köllum við hann “fas-
Þaðer hægt — og kemur oft fyr- ísta”. Einhverjir taka áreiðan- aunmni
ir — að handtaka menn á laun Jega undir það með okkur.
Það er tími til þess kominn,
H HAGBORG FUEL CO. H
★
Dial 21 331 ^.F.L. 21 331

og senda þá á brott — hvemig
sem menn vilja skilja það án ag vjg rannsökum gaumgæfilega
nokkurrar málshöfðunar eða ðU þau nafnorð iýsingarorð og
rannsóknar, um ákveðmn eða o- atviksorð sem Rússar beita { á.
ákveðinn tíma. Um þetta verður rógri ginuIn *
ekki deilt. Rússland er í stuttu úf þv{ vig erum ag tala um
máli það sem att er við, þegar Qrð Qg þýðingu þeÍTra< langar
talað er um “lögregluriki”. mig til að benda á annað sem
Þegar Rússar eða við sjálfir veldur sífelldum misskilningi
— teljum Sovétríkin meðal
“frelsiselskandi þjóða”, þá er
það auðvitað hreinasta vitleysa.
Eins og nú standa sakir, eru
Rússar hvorki “frjálsir” né
“frelsiselskandi”. Eg efast ekki
um, að margir rússneskir komm-
únistar mundu hæglega geta
iborið fram margt til varnar nú-
verandi skipulagi í Rússlandi.
hér á landi um það, sem Rúss-
landi viðkemur. í þessum tveim
löndum er oft notazt við sömu
orðin til að skýra mjög frá-
ibrugðna hluti. Það er auðvitað
algeng ástæða til misskilnings
manna og þjóða á meðal, en
hvað Rússlandi viðvíkur verður
þetta oft algerlega af pólitískum
ástæðum. Eg skal skýra þetta
Það er allt annað. En þeir bafa með dæmi. Fyrir ekki löngu
ekki rétt til að lýsa sjálfum sér bafði Lundúnarblað eitt eftir
með orðum, sem eiga ekki við Moskvu-útvarpinu: “Alls hara
þá. j 45,000 hús verið reist í Hvíta-
nokkur herbergi, eldhús og að
líkindum baðherbergi. Við ger-
um ráð fyrir sæmilegum vatns-
og skolpleiðslum og hreinlætis-
tækjum. En það voru ekki svona
“hús” sem Rússar byggðu í
Hvíta-Rússlandi. Þeir reistu litla
bjálkakofa með fáum þægindum
samkvæmt brezkum venjum. 1
eru kofar, úr beztu
efni og vel unnir. En þeir eru
ekki það, sem við köllum “hús”.
Sams konar misskilningur á
sér stað í nær öllu, sem ritað er
um Rússland, hvort sem það er
frá Rússum sjálfum komið eða
öðrum löndum. Þegar við lesum
eða heyrum orð, hugsum við
okkur það í þeirri merkingu,
sem við erum vanir að leggja í
það. Af þessu leiðir, að við öðl-
umst mjög rangar hugmyndir
um, hvað Rússland er í raun og
veru. Við, sem erum vön að sitja
í þægilegum sætum í hinum
stóru kvikmyndahúsum okkar,
mundum ekki kannast við þau
hús, sem Rússar kalla “kvik-
myndahús”. 1 Rússlandi táknar
“stræti” oft sóðalegt, slitlags-
laust og óslétt sund milli húsa,
en við það er venjulega ekki átt
hjá okkur. “Sjúkrahús” er í
Rússlandi mjög frábrugðið því,
Enn eitt orð, sem mjög hefir Rússlandi fyrir fjölskyldur I Sem V1® köllum sjúkrahús og
e£,Tv,lsama mah ge§nir um skóla .
Það er auðvitað ekki Rússum
verið þvælt og misnotað á stríðs skæruliða og hermanna sem
árunum er “Óháður”. Okkur hef- misstu heimili sín, meðan á hem
ir oft verið sagt, að Stalin óski námi Þjóðverja stóð”. Englend-
eftir “frjalsu, sterku og óháðu” ingur, sem les þessa setningu.
Póllandi. Hann óskar auðvitað hugsar að líkindum með sjálf-
ekki eftir því. Hann vill Pólland um sér: “Þetta er mjög vel af
sem má gera eins og það vill, sér vikið á ekki lengri tíma. —
meðan það gerir ekkert, sem er Hvers vegna getum við ekki
Rússum á móti skapi. Það er byggt hús á eins skömmum tíma
vafalaust eðlilegt markmið og og Rússar?”
verjandi, en það á ekkert sam- En hvað er hús? Orðið “hús”
merkt við að Pólland verði “ó- kallar fram í huga okkar vissa
háð”. Sannleikurinn er sá, að nú mynd sem er að vísu mismun-
á dögum eru mjög fá lönd í heim andi eftir því, hvar í þjóðfélag-
inum 'algerlega óháð. Það orð inu við stöndum, en hefir ákveð-
táknar, að land geri það sem því in, föst einkenni. Við hugsum
sýnist, hvort sem öðrum líkar um múrsteina, steinflöguþak,
betur eða verr. Sovétríkin era ■ .. =
óháð, Bandaríkin líka og eg vona
að Bretland sé það. En Pólland
er það ekki.
Jafnskjótt og við leyfum að
merking, sem á ekki við, sé lögð
i eitthvert orð líður ekki á löngu
þangað til við förum að sætta
okkur við verknaði, sem eru
ekki réttlætanlegir.
Við skulum taka sem dæmi,
ef Bretland og Bandaríkin sam-
þykktu með samvizkunnar mót-
mælum þá kröfu Rússa, að þeir
fengju þrjú atkvæði í öryggis-
ráðinu — eitt fyrir Sovétríkin,
annað fyrir Ukrainu og hið
þriðja fyrir Byelo-Rússland.
Krafan um þetta er byggð á því.
að Ukraina og Byelo-Rússland
væru óháð lýðræði. En þau eru
það ekki. Ekkert lýðveldanna í
Sovétsambandinu er óháð. Satt
er það að vísu, að stjómarskrá
Stalins mælir svo fyrir, að lýð-
veldi geti sagt sig úr samband -
inu, alveg eins og hún kveður á
um “friðhelgi einstaklingsins”.
En í raun réttri er öllum lýð-
veldum Sovétsambandsins •—
stjórnað af tveimur stofnunumý
sem taka við skipunum frá Mos-
kvu — kommúnistaflokknum og
öryggislögreglunni. — Óháður
kommúnistaflokkur er hvorki í
Ukrainu né Byelo-Rússlandi, né
heldur óháð lögregla. Stefna
hvors um sig er mörkuð af
kommúnisbaflokknum eða mið-
stjórn lögreglunnar. Hvað sem
stjómarskráin segir um þetta,1
er það víst, að hver sá Ukraini,1
sem berðist, fyrir þvi, að
að kenna eða neinum öðmm, að
orð hafa mismunandi merkingu
hjá mismunandi þjóðum. En það
væri gott, ef við gengjum úr
skugga um, að við séum að tala
og skrifa um hið sama, þegar í
hlut. á þjóð, sem mun hafa gríð-
arlega þýðingu í þróun heims-
ms á næstunni.
—íslendingur 13. ágúst
Framvegis verður Heims-
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárus Blöndal, Skóla
vörðustíg 2, Reykjavík, Island.
Hvað sem ráðist er í, færir samtakið beztan
árangur.
Þú gerir þinn skerf, að viðhalda síma-þjón-
ustunni í hámarki sínu, þegar þú
• VERNDAR AHÖLDIN.
• HEFIR SAMTÖLIN STUTT
• VELDU TÍMA FYRIR UTANBÆJAR
SAMTÖL EFTIR AÐ ÖNNUM ER
LOKIÐ.
0-47
Ukraine gengi úr sambnadinu
eða hver sá Byelo-Rússi sem
gerði það að tillögu sinni, að
Byelo-Rússland yrði gert að
sjálfstæðu ríki, mundi eiga það
mnniTOBR TtbEPHonE
sasiEm