Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 30.11.1912, Blaðsíða 2

218
ÞJÓÐVILJINN.
XXVI., 55.
ÞJÓÐVILJINN.
Vorð árgangjsins (minnst 60 arkir) 3 kr. 60 a.,
erlendis 4 kr. 50 a. ojr i Ameríku doll.: 1,50.
Borgist fyrir júnímánaðarlok. Uppsögn skrifleg
ógild nema komin sé til útgefanda fyrir 30. dag
júnimánaðar og kaupandi samhliða uppsögninni
borgi skuid sína fyrir blaðið.
þjóðanna —, er að þvi dregur, að skipta
skal reitunum, þ. e. landeignum Tyrkja
í Norðurálfunni, þótt landeignunum utan
Norðurálfunnar fái þeir að líkindum að
halda, — sem enn verður þó að vísu alls
ekkert fullyrt um.
Oss myndi lika þykja það óþarfa fyrir-
hyggja, sem vonlegt væn, ef Dariir ætl-
uðu að banna að selja sína lotteríseðla
hér heima.
Hitt er náttúrlega annað mál, að þótt
þetta frumvarp strandi, er ekki þar með
sagt, að vér ekki fáum lotterí þó seinna
verði, ef þeim ákvæðum er kippt burt
úr frumvarpinu, sem nú hafa valdið strandi
þess.
Og út í það skal heldur ekki farið,
hve heppileg slík stofnun sé fyrir landið
og landsmenn, það fer að sjálfsögðu mikið
eptir því hvernig um hnútana er búið.
En hitt er víst, að það er leiðinlegt
fyrir þingið að hafa samþykkt lög, sem
ekki geta öðlast staðfestingu vegna þess
að þau stríói á móti rétti annars lands,
einkum þó fyrir lagamenn þingsins, þ. e.
þá af þeim, sem fylgjandi voru frum-
varpinu, og aðal-flutningsmaður að þessu
frumvarpi var 1. þingmaður Reykjavík-
ur prófessor Lárus H. Bjarnason, sem ein-
mitt kennir ríkisrétt við háskólann okk-
ar Islendinga. í>að er eðlilegt að leik-
menn í lögum, er á þingi sitja fari ekki
að gagnrýna formhlið málsins, er slíkur
maður er frumvarpsíiytjandi.
Sjálfsagt virðist það þó af stjórninni
að athuga líka formhlið málsins, þótt
hún treysti þeim vel, er málið flytur, því
að það er hún, sem koma á málinu á
framfæri við konung, og hlýtur alltaf að
vera leiðinlegt fyrir hana að mál strandi
á mótspyrnu Dana. Allt af einhverjir nógu
íllgjarnir til ætla að það sé danskir hags-
munir — þótt enginn sé fótur fyrir því
eins og víst i þetta sinn — sem látnir
séu sitja í fyrirrúmi fyrir íslenzkum hags-
munum og valdi það falli málsins, og
kenna um slælegri framgöngu íslenzku
stjórnarinnar. Auk þess á stjórnin á að
skipa sæg hæfra mann, og á því miklu
hægra með að rannsaka málin til hlýtar
en einstakir þingmenn.
Og fynr bæði þjóð og þing er það
vansi að mál skuli afgreidd svona óhugsað,
þó ekki sé nema að formi til frá lög-
gjafarþinginu.
Og vonandi verða afdrif lotterílaganna
til þess að málin verði betur athugað
á þingi eptirleiðis.
L.
Nobels-verðlaunin 1912.
í síðasta nr. blaðs vors gátum vér
þess, hverjum veitt hefðu verið Nobels-
verðlaunin í læknisfræði í ár.
Síðan hefir þetta frétzt, að því er
til úthlutunar AoóeA-verðlaunanria kemur:
I. Bókmennta-verðlaunin hafa verið
veitt þýzkum manni, Gei hm t Haupt-
mann að nafni.
Hann er fæddur 1862, og er tal-
inn annar frægasti sjónleikahöfund-
urinn, sem verið hefir á Þýzka-
landi á seinni árum; — hinn er
Sudeimann (fæddur 1857).
Ofriður á Balkanskaganum.
v.
Síðan getið var tiðinda frá ófriðar-
stöðvunum í síðasta nr. blaðs vors, hafa
þessi tíðindi borizt, er markverðust eru:
Kóleru-drepsóttarinnar hefir orðið vart
í Konstantínopel, og orðið þó meiri brögð
að í herliði Tyrkja í Tschstaldja-vígjun-
um, sýkst þar 6—7 þús., og ýmsir dáið.
Kvartað um veikindi að mun í her-
liði Tyrkja i Adrianopel, líklega kóleru,
og bætist þar ofan á eigi all-lítill vista-
skortur.
Mælt er, að soldán Tyrkja hafi i
huga, að flýja til Litlu-Asíu, til þess að
vera eigi í neinni hættu, ef ráðið yrði á
KonstantínópeL
I smá-bænum Tschataldja — Tschat-
aldscha, sem svo mun réttilegar ritað—•
reistu Tyrkir víggirðingar all-miklar, árið
1878, og var það gert höfuðborginni.
Konstantínopel, til enn frekari trygg-
ingar, þar sem bæritni liggur að eins 43
km. fyrir vestan hana.
Umsátur um víggirðingar þessar hó fu
Búlgarar eigi alls fyrir löngu, en hafa
farið þar halloka fyrir Tyrkjum, að því
er siðustu fregnir herma.
Þá hafa Serbar og náð af Tyrkjum
borginni Monastir, en á hinn bóginn varð-
ist Adrianopel enn Búlgurum, er síðast
fréttist, og eigi höfðu Svartíellingar þá
enn náð borginni Skútari.
Mjög eru Austurríkismenn sagðir því
mótfallnir, að Serbar fái höfn við Adría-
hafið, — látast eigi mega annað heyra,
en að Albanía fái sjálfstjórn, sé gerð að
sjálfstæðu furstadæmi eða því um líkt.
Á hinn bóginn eru Rússar sagðir kröf-
um Serba mjög hlynntir, hvað sem nú
ofan á kann að verða að lokum.
Sambandsþjóðirnar á Balkanskagan-
um hafa boðið stjórn Tyrkja þá friðar-
kosti:
ad Iyrkir láti af hendi öll lönd sín
í noidur-álfunni, en haldi ad eins
Konstantinopel, og nágrenninu þat
umhverfis.
Þessum friðarkostum hafa Tyrkir á
hinn bóginn gjörsamlega hafnað, — geta
og enn þótt óíarir þeirra séu orðnar mikl-
ar dregið ber að sér úr löndum sínum í
Litlu-Asíu, og á Arabalandi.
Sambandsþjóðirnar hafa og þegar beð-
ið töluvert manntjón í ófriðinum, svo að
ekki er að vita, hvernig snýst, ef ófrið-
urinn dregst að mun.
Þá munu og Tyrkir eigi síður treysta
því, að ágreiningur kunni að verða milli
stórveldanna — sem og ef til vill milli
mótstöðumanna þeirra sjálfra, sambands-
Jens prófastur Pálsson.
í Gcrðum.
Að kvöldi 20. nóv. þ. á., er Jens
prófastur Pálsson í Gförðum á Alptanesi
var að leggja af stað heim til sín, úr
Hafnarfjarðarkaupstað, vildi svo ílla til,
að hestnrinn fældist, er hann var að stíga
á bak, og drógst prófastur með honum,
fastur í öðru istaðinu.
Slasaðist hann svo hörmulega, að hann
viðbeinsbrotnaði, og rifbrotnaði, — þrjú
rifbeinin brotin.
Kvað eitt þeirra hafa snortið eitthvað
lungun, og bættist það þvi litlu síðar
ofan á beinbrotin, að prófastur fékk
lungnabólgu.
Lá hann síðan riimfastur í Hafnar-
firði, í húsum Aug. Flygenring’s alþm.,
þungt haldinn, unz beinbrotin og veikin
drógu hann til bana.
Andaðist hann aðfaranóttina 28. nóv.
þ. á., — kl. 4 að morgni.
Helztu æfi-atnða alþm. Jens heitins
Pálssonar mun blað vort geta rnjög bráð-
lega.
Hið sviplega fráfall hans vekur óefað
söknuð hjá öllum, er hann þekktu.
Nú mun mega telja áreiðanlegt, að
lotterífrumvarp síðast þings öðlíst ekki
konungsstaðfestingu að þessu sinni. Mót-
spyrnan gegn því svo sterk, að ráðherra
muni ekki einu sinni leita á þeim stað-
festingar. Mótspyrnan aðallega byggð á
því, að frumvarpið gangi inn á danskst
' löggjafarsvið, einkum með því að ákveða,
að lotteríið skuli hafa heimilisfang í Dan-
mörku, enda virðist það liggja í augum
uppi, að slík lagasetning liggi fyrir utan
valdsvið hins islenzka löggjafarvalds og
heyri danska löggjafarvaldinu einu til.
Svo er og um annað ákvæði í frumvarpi
þessu, bannið gegn sölu seðlanna í Dan-
mörku og nýlendum Dana. Vér gætum
bannað að flytja seðlana til útlanda, og
ef til vill bannað að flytja þá héðan til Dan-
merkur, þótt leyft væri að flytja þá til
annara landa, en um það ræður íslenzka
löggjafarvaldið engu, hvort selja megi þá
þar, þegar þeir eru þangað komnir, því
ráða Danir einir.