Lögberg - 05.08.1926, Blaðsíða 4

BU. 4
LÖGBERG FIMTUDAGINN,
5. ÁGÚST 1926.

IJógberg
Gefið út hvern Fimtudag af Tfce Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Talaimari N-6327 oi N-6328
JÓN J. BILDFELL, Editor
Utanáskriít til blaðsinc:
THB eOlUHBIA PHESS, Itd., Box 317Í, Wlnnlpog. Mari.
Utanáskrift ritatjórans:
íDiTOR 10CBERC, Bos 3171 Winnipag, N|an.
The "I.egberg” ls printed and publlahed by
The Columbia Pross, Limited, ln tha Columbla
Building, 696 Sargent Ave., Winnipeg, Manltoba.
Ríkisstaða Canada ræddá þingi
Breta.
Þjóðræðisbrot það, sem framið var í Ottawa,
er Mackenzie King bað landstjórannn um þing-
rof í s.l. júnímán. og var neitað um það, hefir
vekið afar-mikla eftirtekt um ,alt hið brezka
veldi, — svo mikla, að málið er komið inn á þing
Breta og þess þar krafist af J. H. Thomas, leið-
toga verkamanna, að stjórnin brezka gefi ský-
laust svar um stöðu Canada í ríkinu brezka, svo
allur heimur fái að vita, hvort Canada sé sjáf-
stætt sambandsríki, eða nýlenda Breta.
Maður sá, sem svaraði fyrir hönd stjóm-
arinnar, var Lieut. Col. L. C. M. Amery, ný-
lenduritari Breta, og sökum þess að svar hans,
sem líka er svar stjómarinnar brezku, er mjög
þýðingarmikið, eins og nú stendur á í Canada,
þá er það hér birt orðétt. Mr. Thomas gaf einn-
ig í skyn í hrezka þinginu, að sá orðrómur hefði
lieyrst, að Bretar mundu máske skifta við
Bandaríkin á Canada og sknld sinni við
þau, það er, láta Canada upp í 'þá skuld. Svar
Mr. Amery við báðum þessum atriðum hljóðaði
þannig:
“iSlík atriði sem þessi- snerta grundvallar-
lög hlutaðeigandi aðilja eingöngu og við (það
er stjómin breztka) höfum engan meiri rétt til
þess að ráðleggja sambandsþjóðum okkar hvað
þær skuli gjöra í málum, er þær sjálfar snertir,
heldur en að þær hafa til þess að leggja okkur
iáð, þegar um alvarleg stjóraarskrárspursmál
væri að ræða, segjum á milli efri og neðri mál-
stofu Brezka þingsins. ”
Þetta svar Mr. Amery sýnir skýlaust, að álit
hrezku stjórnarinnar er, að Canada sé sjálfstætt
sambandsríki — eins sjálfstætt í sínum málum
og Bretland sjálft er í sínum, og að sambandið
á milli ríkjanna byggist eingöngu á ábyrgðar-
tilfinning og innbyrðis velvilja Canadaþjóðai*-
innar til Englands. Hagkvæmum samtökum og
samvinnu.
Þessi yfirlýsing Mr. Amery sviftir í burtu
því eina hálmstrái, sem talsmenn Meighens og
afturhaldsins höfðu til að halda sér í og rétt-
læta með hið svívirðilega þjóðræðisbrot, er
framið var á Canadaþjóðinni, þegar að hinum
löglega talsmanni hennar, Hon Maokenzie
King var neitað um þingrof, af umboðsmanni
ríkisvaldsins brezka.
1 sambandi við þessa yfirlýsingu nýlendu-
ritarans brezka, sem hann gjörði á þingi Breta
í síðustu viku, á vel við að minnast á nmmæli
eins1 af viðurkendustu ríkisréttarfræðingum,
sem nú era uppi, Berriedale Keiths, kennara
við Edinborgar háskólann á Skotlandi..
Hann segir í blaðinu Manchester Gnardian:
“Byng lávarður, með því að neita um þingrof í
Canada, þegar Mackenzie King bað um þau,
hefir ótvíræðiltga haslað völl kenningunni um
jafnræði samveldanna við ríkið brezka, og hef-
ir sikýlaust fært Canada undir nýlendulögin,
sem við þó öll trúðum að hún hafi verið vaxin
upp úr.
Þessi verknaður hans nær ekki að eins til
Canada, þvf í stjórnarskrá Ira er tekið fram,
að Canada skuli vera fyrirmyndin, sem “Irish
Free State” hagi sér eftir, og þrátt fyrir á-
kvæðið í írsku grandvallarlögunum, þá er land-
stjóranum nú gefinn réttur og lagaleg fyrir-
mynd til þess að virða að vettugi hendingar og
ráð Free State ráðherranna. Svo þetta atriði
er þá líka orðið alvöru spursmál hér heima hjá
oss.”
Svo heldur Mr. Keith áfram og bendir á, að
samkvæmt nýlendu hugsunarhætti og nýlendu-
lögum, þá hafi tiltæki Byngs lávarðar verið
lögum samkvæmt.
“En,” bætir hann við, “öll afstaða Mr.
Kings gagnvart Byng lávarði og Mr. Meighen,
sem afstöðu sinnar vegna er nauðbeygður til að
verja úrskurð lávarðarins, byggist á því, að
Canada sé vexin upp úr nýlendu ástandinu og
nýlendulögunum og að breytni landstjórans í
Canada ætti og eigi að stjóraast af sömu við-
teknum reglunum og gildandi eru á Bretlandi
sjálfu. Spursmálið er því um það, hvort að
hægt sé að réttlæta framkomu Byngs lávarðar
samkvæmt brezkum ríkiskipunarreglum.
Lmmæli Mr. Asquiths eru aðal gögn þeirra
manna, sem eru að réttlæta gerðir landstjórans.
Það er ljóst, að Mr. Asquith taldi það ekki
ósennilegt, að konungur Breta mundi neita Mr.
MaeDonald um þingrof, ef hann bæði um þau,
— að minsta kosti þar til að konungur væri
viss um, að enginn annar stjóramálaflokkur í
þiginu gæti myndað stjóm. Þessi aðstaða virð-
ist mér vera algjörlega gagnstæð lögbundnum
þingvenjum og mótmæli mív, gegn henni þá, era
fyllilega réttlætt með gjörðum ikonungsins, þeg-
ar að því kom, að um þingrof var beðið.
Undir nýlendu stjórnarfyrirkomulaginu, þá
hefði þingrof ekki verið veitt fyr en bæði Mr.
Asquith og Mr. Baldwin hefðu samkvæmt ósk
konungs verið búnir að reyna að mynda stjórn,
en ekki getað.
En hans hátign konungurinn tók nmyrða- og
skilyrðislaust ,til greina ráðleggingar forsætis-
ráðherra síns, og staðfesti með því frumreglu
þá, sem löghlýðni okikar byggist á til konungs-
ins, — nefnilega þeirri, að hann stjórni ávalt
lögum samkvæmt.
Það tilfelli er ekki óhugsanlegt, að konung-
urinn yrði að skella skolleyram við slíkum ráð-
leggingum, sem hér um ræðir, en sára lítil lík-
indi eru til þess, að það komi nokkurn tíma fyr-
ir hér í landi, og engum dettur í hug að halda
því fram í alvöru, að atburður, slíkur sem varð
í Canada nú, hefði getað komið fyrir á Bretlandi
—að konungurinn hefði hikað við að veita for-
sætisráðgjafa sínum rétt til að rjúfa þing, sem
hann hefði beðið um, eftir grandgæfilega at-
hugun.
Þar við bætist þungi allrar venju síðan á
samríkjafundinum árið 1911, þegar samlendur
Breta í fyrsta sinni nutu viðurkends jafnréttis
við Bretland, er svo gjörsamlega andstæður
ákvæði Byngs lávarðar.
Árið 1914 bað forsætis ráðherrann í Ástral-
ín, Sir E. Munro Eerguson, sem þar var land-
stjóri, um þingrof. Forsætisráðherrann hafði
eins atkvæðis meiri hluta í neðri deild þingsins,
en var í allmiklum minnihluta í efri deildinni,
og hann bað um þingrof í báðum deildum þings-
ins. Ef Sir Munro Ferguson hefði stuðst við
nýlendulög eða nýlenduvenjur, þá hefði hann
neitað um þingrof. En hann tók til greina ósk
og ráðlegging forsætisráðherra síns, þrátt fyrir
ákveðin mótmæli frá mótstöðuflokknum í þing-
inu. Kjósendumir með atkvæðum sínum for-
dæmdu framikomu forsætisráðherrans. En öll-
um kom saman nm, að landstjórinn hefði breytt
lögum samkvæmt og í fullu samræmi við stöðu
fullveðja ríkis.
Afríka og Nýja Sjáland hafa síðan 1911
haldið sig við þá stéfnu og þær venjur, og það'
er mjög alvarlegt, að Byng lávarður skyldi
þannig einskisvirða stöðu samveldanna, sem
félaga innan veldisins brezka.
Afleiðingarnar af þessu óhappa spori ero
sýnilegar í hinu aumkvunarlega ástandi, sem
hann hefir verið neyddur til að taka þátt í, að
stjómardeildum hafa menn orðið að veita for-
stöðu, sem ekki hafa löglega verið settir í em-
bætti sín, sökum, þess, að þeir máttu ektki úlr
þingsalnum fara á meðan að þeir leituðu kosn-
inga lögum samkvæmt.
Hvað svo sem segja má yfirleitt um fram-
komu Byngs lávarðar í þessu máli, þá er það
ljóst, að honum hefir yfirsézt í þeirri frum-
skyldu, að sjá um að lögum væri framfylgt og
siðvenjum þeim, sem stjórnarskráin krefst.”
Tollrannsóknarmálið.
Eitt af málum þeim, sem leiðtogi afturhalds-
flokksins í Canada leggur hvað mesta áherslu á
og ætlar auðsjáanlega að gjöra að aðal :kæru á
hendur frjálslynda flokiknum, er tollrannsókn-
armálið.
Engum manni dettur í hug að fegra um skör
fram aðstöðu frjálslynda flokksins, eða King-
stjórnarinnar til þess máls/og réttlátt er, að sú
stjóm sæti átölum fyrir það, sem hún vanrækti
í því máli, eða hefir illa gjört í öðrum málum.
En þau toilsvik, sem komust upp við rannsókn
þá, sem gjörð var síðastliðinn vetur, gefa ekki
ágtæðu til þess að skella skuld þeirrri, sem þar
er um að ræða, eingöngu á Kingstjórnina; enda
lét nefnd sú, er þá rannsókn hafði með höndum,
sér ekki detta það í hug. Hún, sem kynt hafði
sér málið betur en nokkrir aðrir, sá, að þessi ó-
regla hafði átt sér stað til margra ára, að meiru
og minna leyti, og progressive þingmennimir
hafa sjálfir viðurkent, að þeir hefðu ekki séð
sér fært að áfella Kingstjóraina fremur en þá
stjórn, sem á undan henni var, fyrir ávirðingar
þær, sem átt höfðu sér stað í þessu efni, og í
nefndarálitinu, þegar það kom fram í þinginu,
vhr ekkj einn einasti stafur, sem sa'kfeldi frjáls-
lyndu stjórnina í því máli.
Það hafði komið fram við rannsókn málsins,
að King-stjómin hefði gert alt sem hún hefði
getað, til þess að greiða fyrir rannsókninni frá
byrjun, og þegar að tollmálaráðherranum þótti
ganga seint, tók hann málið í sínar hendur og
fékk leyni lögregluþjóna til þess að rannsaka
það, með það eitt fyrir augum, að bæta úr óreiðu
þeirri, sem hann og aðrir vissu að á var, en
mennimir, sem fengnir voru og voru launaðir
starfsmenn hans, sviku, og lögðu öll gögnin sem
þeir náðú í, í hendur mótstöðumanna hans og
Kingstjómarinnar, svo þeim gafst færi.á að
snúa vopnum, sem stjórnin var að nota, ti) þess
að bæta úr því, sem að var, áTana sjálfa, og Mr.
Stevens tækifæri til þess að kæra King-stjóm-
ina um aðgerðarleysi og ósóma í samhandi við
tollmáin, áður en hún sjálf hafði fengið að vita
um sannanagögn þau, sem hennar eigin starfs-
penn höfðu fundið.
Hér er því auðsjáanlega ekki um neitt
veglyndi að ræða frá hálfu afturhaldsmanna,
hvorki til andstæðinga sinna, sem ef til vill var
ekki að vænta, og ekki heldur til lands og
þjóðar, hedur að eins var um að ræða tudda-
bragð á mótstöðumenn, til þess að fella þá og
ná í völdin sjálfir.
Frá réttlætisins sjónarmiði var ekkert unn-
ið. Kingstjórnin hafði tekið vægðarlausum
tökum á ávaxtasölufélögunum í Vesturlandinu
og ekki skilist við þá, yr en þeir voru orðnir
sekir fyrir lögbrot og réttvísin búin að sekta þá
fyrir brot sín. Hún hafði ráðist á móti því
miskunnarlausasta og ægilegasta afli, sem þekt
er í þessum hluta heims og sem haldið hefir í
greipum sínum verzlunarlífi Canada, eimskipa-
samkundunni brezku, og reynt til að brjóta þau
á bak aftur, að því er þau snertu Canada; og
hún hefði gjört til 'sama við þessa tollsvikara í
Canada, ef að menn þeir, sem hún treysti, hefðu
ekki svikið hana og málefnið í hendur aftur-
haldsmönnum.
Eitt atriði í sambandi við þessa afstöðu aft-
urhaldsmanna er sérstaklega eftirtektarvert.
Þeir leituðust við af öllum mætti að flækja toll-
máaráðherra Kingstjómarinnar, sem þá var,
Mr. Boivin, inn í þetta tollsvikamál, fyrir þá
skuld, að skömmu eftir að hann tók við því em-
bætti í fyrra haust, af Jacques Bureau fyrir-
rennara sínum, þá kom maður að nafni Robi-
caud, til hans og bað hann að láta lausan mann,
sem Moses Aziz hét og settur hafði verið í varð-
hald í sambandi við tollsvik. Mr. Boivin, sem
var nýr í embættinu, leitaði ráða til aðstoðar-
manns síns, sem sagði að það mundi vera hættu-
laust, að verða við þeirri bón.
Fyrir þetta atriði fanst afturhaldsmönnum,
að Boiviji væri óferjandi og óalandi, þrátt fyrir
það, þó nálega hver einasti þingmaður úr þeirra
hópi, eins og hinna, hefðu gjört tilraunir til þess
að fá leysta menn úr fangelsum og undan refs-
ingu, er smyglað höfðu víni á óleyfilegan hátt,
eða á annan hátt orðið sekir við tolllögin, frá
hafi til hafs í landinu.
Finst mönnum pú ekki, að það hljóti að vera
fremur fínt um feita drætti fyrir Mr. Meighen
og flokksmönnum hans, þegar þeir geta ekkert
fundið til þess að styðja málstað sinn við, sem
þeim sjálfum er meiri sómi að, en þetta toll-
sviikamál ?
I
Kirkjumálin í Mexico.
ii.
Eitt af merkustu tímaritum í iBandaríkjunum,
“Current History”, hefir boðið málsaðilum í deilu-
málinu mikla í Mexico, að setja skoðanir sínar og
afstöðu fram fyrir almenning, og sökum þess að sá
kafli stjórnarskrárinnar, sem vakið hefir deilu þessa
á ný, hefir verið birtur í Lögbergi, þá fin-st oss rétt
að gefa yfirlit yfir ástæðu þessara manna líka, svo
lesendur b'laðsins geti betur áttað sig á málinu, og í
því yfirliti styðjumst vér við afstöðu hinna mál-
svara málsins, eins og hún kemur fram í áminstu
riti.
Maður sá, sem reifar málið fyrir hönd kaþólsku
kirkjunnar, heitir Constantine E. MteGuire, og er
doktor í heimspeki við Harvard háskólann. Mál sitt
byrjar hann með því, að taka upp kafla úr ræðu eftir
Luis Cabera, sem var einn af þeim, er aðal þáttinn
áttu í að semja þessa umræddu stjórnarskrá Mexico-
rikis frá 1917, og^hann flutti í Philadelphia á fundi
“Political Academy” og “Social Science” manna.
þar sem hann rekur kirkjusöguna í landi sínu að
nokkru og tekur fram, að í raun réttri sé ekki um
neitt kirkjuspursmál að ræða í Miexico. Aðhald það,
er Spánverjar hafi veitt kaþólsku kirkjunni þar,
verið afnumið árið 1860, og kirkjan þá svift öllum
rétti til eigna í ríkinu og eignarréttur hennar á fast-
^ignum þá afnuminn og hið veraldlega vald hennar.
Hann bendir einnig á, að í stjórnartíð Diaz hers-
höfðingja, þá hafi kirkjan náð aftur nokkru af því
valdi, sem hún misti 1860, með opinberum og leyni-
legum meðölum, og ná aftur sumu af eignum þein>
er hún hafði mist. “Og,” bætir hann við, “sumir af
kaþólsku leiðtogunum eru áfjáðir í að ná undir sig
því valdi nú, er þeir mistu 1860. iStefna byltingar-
stjórnarinnar er að aðskilja ríki og kirkju í Mexico,
og varna prestum frá að ná í sínar hendur valdi því,
er þeir höfðu, en láta þá og kirkjuna alfrjálsa, að
því er trúmálin sjálf snertir.”
“Hið ótakmarkaða klerkavald,” segir Dr. Con-
stantine að sé slagorð — höfuð kæran, sem færð sé
gegn kaþólskú kirkjunni í Mexico, og orð það grípi
einn af annars manns vörum og bergmáli, án tillits
til persónlegrar þekkingar, og án þess að ákæran sé
bygð á óháðri rannsókn og réttsýni.
Hann tekur fram, að hann tali ekki sem mál-
svari kirkjunnar, heldur sem fræðimaður, til þess
að andmæla missögnum, t.d. eins og þeirri, að kaþ-
ólska kirkjan í Mexico sé alfrjáls að því, er trúmál og
meðferð þeirra snertir, og einnig mótmæla því, að
nokkur þjóð hafi rétt til þess að gjörast yfirráðandi
í Mexico, eins og Bandaríkin hafi óbeinlínis gerst
með þvr að demba ógrynni af herútbúnaði, sem var
alþjóðar eign, í hendur þeirra Obregons og Calles
í Mexico árið 1924.
t
Auk þess að draga undir sig borgaralegt vald í
Mexico, þá hefir kaþólsku kirkjunni verið borið á
brýn, að hún hafi brugðist skyldum sínum í fræðslu-
málum, sem hún hafði á hendi þar ein og eingöngu
í meir en þrjú hundruð ár. Því svarar Dr. Constan-
tine með því að segja, að ákærum, sem bornar séu
fram án raka, megi neita án frekari orðálengingar.
Fram að átjándu öld voru það einstaklingar,
eða trúarbragðafélög, sem fyrir þeirri mentun, er þá
þektist, stóðu. í México var það kaþólska kirkjan
ein á öllu nýlendu tímabilinu, og eftir það í sveitum
landsins og á meðal Indíána, og alt, sem gert var í
líknarstofnana áttina fram í byrjun 19. aldarinnar.
var líka verk þeirrar kirkju, og á þeim hundrað ár-
um, sem kaþ. kirkjan hefir verið ofsótt þar, þá hefir
það, verið hún, og hún ein, sem unnið hefir að því
verki þar í landi. Að kaþólska kirkjan hafi fundið
til þeirrar skyldu sinnar og leitast við að rækja
hana, segir Dr. Constantine að sé deginum ljósara,
og sem órækan vott þess, vitnar hann til orða Joels
Poinsetts, sem var fyrsti sendiherra Bandaríkjanna
í Mexico, þar.sem hann segir í skýrslu sinni til
stjórnarinnar í Washington, að skóla hafi hann. séð
jafnvel í smáþorpum. Áður en almenni latínu-
skólinn í Boston var bygður, voru latínuskólarnir í
Mexico búnir að halda fimtíu ára afmæli sitt.
“Þeir sem láta sig æðri mentun kvenna varða,
ættu að lesa sögu kaþólsku kirkjunnar í Mexico.
Áður en nýlendu tímabilinu lauk, hafði kaþólska
kirkjan í Mexico stofnsett þar tvo háskóla, og í sam-
bandi við þá báða lækna- laga- og guðfræði-skóla.
Þrjátíu aðra háskóla og fleiri hundruð af barna-
skólum.”
Eg Iæt mér nægja það, sem að ofan er ritað í
sambandi við valdafíkn og aðgerðir kaþólsku kirkj-
unnar í mentamálum. Menn geta leitað, og það á-
rangurslaust, eftir einu einasta tilfelli, þar sem
kirkjan hefir reynt að draga undir sig ríkisvald eða
það, sem við nefnum bráðabyrgðarvald.
—IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIU
| SKREYTIÐ HEIMILIÐ. |
ZZ Það er á vorinað menn fara að hugsa um að fegra og endurnýja heimili sín. SS
Draperies, blaejur, gólfteppi, Chesterfield Suites, stoppuð húsgögn, o.fl.
| HREINSAÐ OG LITAÐ. - FLJÓT AFGREIÐSLA. |
Fort Garry Dyers andCieaners Co. Ltd.
= W. E. THURBER, Manager. =
| 324 Young St. WINNIPEG Sími B 2964-2965-2966 f
= Kallið upp og fáið kostnaðaréætlup.
Ti 111111111111111111111111111111111111111111111111111 ■ ■ 1111 ■ ■ ■ i > ■ 1111111111 n 11111111111111111111111111
ÞEIR SEM ÞURFA
LUMBER
KAUPl HANN AF
The Empire Sash& Door Co.
Limited
Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambers
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WINNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI ALVEG FYRIRTAK
í)uit^nn^in^ €omiíöttg.
INCORPORATEO 2-« MAY 1670.
ÞRJÁR MILJÓNIR iKRA
í MANI rOBA, SASKATCHEWAN OG ALBERTA
ÁBÚDARLÖND TIL SÖLU
OG BEITILÖND TIL LEIGU
LEYFI TIL HEYSKAPARog SKÓGARHÖGGS
Sanngjörn kjör AUar frekari upplýsingar gefur
HUDSON’S BAY COMPANY, Land Dcp.rttn.nt, Winnipe. or Edmonton
Fé kaþólsku kirkjunnar í Mexico
og hvernig því er varið.
Dr. Constantine segir, að eign-
ir kaþólsku kirkjunnar í Mexico
hafi numið um $60,000,000 auk
kirkjubygginganna sjálfra. Fé
það segir dr. Constantine að kirkj-
aln hafi lánað aðallega til bænda
þar í landi, við lægri vexti og hag-
kvæmari kjör, en völ var á nokk-
urs staðar annars staðar, og þeg-
ar ríkið sló eign sinni á það sam-
kvæmt skipun Charles IV. Spán-
arkonungs, þá hafi það verið
bændurnir, sem sárast höfðu
kvartað og þeim hafi þá tekist að
fá framkvæmd þess ákvæðis frest-
að, en þeir Campomanes og Javel-
lanos hafi lagt sig fram til þess
að eyðileggja þá aðal stoð Mexi-
co bændanna, án þess að hafa
nokkuð annað til þess að setja í
staðinn.
Einum fimta parti af fé þessu
var kirkjan svift á árunum 1804
—S og það leið ekki á löngu, áður
en hún var neydd til þess að lána
mest af því sem eftir var, til
ýmsra stofnana í ríkinu og ríkis-
þar.fa. Árið 1856 sjó ríkið eign
sinni á nálega alt, sem eftir var
og árið 1861 tók ríkið í sínar
hendur öll hæli, sjúkrahús og líkn-
arstofnanir, sem áður hijfðu ver-
ið í eign og umsjón kirkjunnar.
Þrátt fyrir það, þó kirkjan misti
þannig allar eigur sínar aðrar en
kirkjubyggingarnar sjálfar, sem
hún hafði aflað sér á tvo hundr-
uð árum, þá hélt hún áfram starfi
sínu í þarfir umkomulauss fólks
borgum, bæjum og sveitum, og
innan tvö hundruð ára eftir að
hin svo kölluðu umbótalög voru
leidd í gildi,,þá hafði kirkjan aft-
ur komið sér upp allmörgum há-
skólum, /jölda af barnaskólum,
sjúkrahúsum og barnaheimilum,
með fjármunum þeim, sem henni
gáfust víðsvegar að.
Á þessu tímabili gengust leið-
togar kirkjunnar fyrir fundum,
sem haldnir voru um alt land og
fengu sérfræðinga í hinum ýmsu
greinum, sem þjóðinhi voru til
uppbyggingar, til þess að tala til
hennar og kenna henni nýjustu
aðferðir í sambandi við atvinnu-
vegi hennar og allan menningar-
legan þroska.
Beinar afleiðingar af þeirri
fræðslu eru landbúnaðarbank-
arnir í Mexico, sem eru sniðnir
eftir því hagkvæmasta fyrir-
komulagi, sem þekt er í Evrópu-
löndunum.
Verkamanna spursmálið hefir
kaþólska kirkjan ekki látið af-
skiftalaust í Mexico. Það var fyr-
ir tilstilli Faðir Daniels Galvón,
að fyrsta félag verkamanna í
Mexico, til þess að búa til skó, var
stofnað, og var sá maður síðan
skotinn til dauðs af einum af
J
valdsmönnum Carranza.
Um áhrif og verk kaþólsku
kirkjunnar til þroska Mexico-
manna, ritar dr. Constantine all-
langt mál, og bendir á, að óvil-
hallir sagnritarar hafi sannað ó-
mótmælanlega, að í hvert sinni
sem kaþólska kirkjan hafi gengið
inn á samninga við ríkisstjórnina,
sem stjórnirnar hafi ekki ávalt
haldið, en smeygt sér undan,
stundum með viðsjárverðum með-
ulum, þá hafi kirkjan ávalt haft
ilt af því.
Ofsótt í hundrað ár.
1 meir en hundrað ár hefir
kaþólska kirkjan verið ofsótt og
átt í vök að verjast í Mexico,” seg-
ii dr. Constantine. “Og í sjötíu
ár hefir hún orðið að þola andúð
frá mótstöðumönnum, sem náði
hámarki , sínu með stjórnar-
skránni frá 1917. Þær ofsóknir
hefir kirkjan þolað án þess að
beita sömu vopnum og hún var
beitt — treyst því, að guðs for-
sjón mundi mestu um ráða í því
sem öðru. Sumir af kirkjunnar
mönnum hafa þó hreyft því, að
réttast hefði verið, að kirkjan
hefði varist árásunum — mælt of-
sóknarmönnum í sama mæli og
þeir mældu kirkjunni, eins og til-
vera hennar væri undir því kom-
in. Við kaþólskir menn í Banda-
ríkjunum, þó við séum fáir, hefð-
um aldrei getað sætt okkur við
einn fimta partinn af óréttlæti og
svívirðing þeirri, sem kirkjan hef-
ir orðið að þola í Mexico.
Síðan árið 1875 hafa mótstöðu-
menn kaþólsku kirkjunnar í Mexi-
co., haldið úti blöðum, með styrk
ríkisstjóðs, sem sýknt og heilagt
hafa ráðist á móti kirkjunni með
hinni lúalegustu aðferð. Mót-
stöðumenn kirkjunnar hafa kom-
ið því til leiðar, að einstakir söfn-
uðir hafa orðið að borga stórfé,
til þess að þeir fengju að halda
kirkjum sínum opnum. Þeir hafa
rænt kirkjurnar og lætt þýfinu
norður yfir landamerkjalínuna, og
selt það þar. Þeir hafa brent
fleiri bókasöfn, sem kirkjan áttí,
en eyðilögð voru í þrjátíu ára
stríðinu. Og að síðustu hafa þeir
bannað syndajátningar manna
með stjórnarskránni frá 1917 og
lagt við dauðahegning, ef út af er
breytt. Þeir hafa hrifsað kirkjur
í sínar hendur og gjört þær að
nautaskýlum og hermannaskálum,
neytt kirkjurnar til að loka dyrum
sínum alla daga nema nokkrar
klukkustundir á sunnudögum.
Svift prestana atkvæðarétti, bann-
að kristilega mentun, forboðið
með lögum að mótmæla einu ein-
asta af þessum ákvæðum laganna
og svift menn þá, sem sakaðir eru
um lagabrot í þessu sambandi, að
fá að láta mál sín koma í kvið-
dóm.”
“Engin lög mega stofna lífi
þjóðarinnar í hættu,” sagðí Aris-
totle forðum, “og engin stjórnar-
skrá eða lög, sem hefta trúarþrá
fólksins, geta lengi haldist, sér-
staklega þar sem, eins og í M'exi-
co, aé' mest af lögum er óform-
legt, samkvæmt þingreglum þjóð-
þingsins sjálfs, og þar sem stjóm-
arskráin, eins og þessi Mexico-
stjórnarskrá frá 1917, hefir aldrei
verið borin undir þjóðina í heild.”
Islendingadagurinn.
(Framh. frá 1. bls.)
ykkar við mig, og klippið ekki
sundur þá strengi, sem frá mér til
ykkar liggja. Færið ykkur í nyt
það, sem eg hefi fram að bjóða.
Tungutak mitt og barna minna,
lífsreynslu mína gegn um aldirn-
ar, þrautseigju og staðfestu, og
vermigeisla óbilandi vona, um að
geta ætíð um síðir náð takmark-
inu — hámarki æskudraumanna.
Alt þetta er ómissandi til að gera
ykkur stór 'og þjóðina, sem þið