Lögberg - 28.08.1941, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 28. AGÚST, 1941
3
og rekið til herbúðanna, eins og
fénaður á sölutorg, en hin heil-
aga Sofíu-kirkja var gjörð að
drykkjukrá og hesthúsi fyrir
hesta riddaranna. Líkneskin
voru rænd öllu skrauti og brot-
in, messuskrúði prestanna var
brúkaður sem áklæði á hestana,
ölturun notuð sem drykkjuborð
og krossarnir voru krýndir með
Jonitskara-húfum; þessu líkt
fór fram í öllum kirkjum og
klaustrum borgarninar, og 60,000
manns voru fluttir úr borginni
til herbúðanna, sem þaðan voru
seldir i þrældóm viðsvegar um
lönd. Meðan þessu fór fram,
hafði flest hið tatneska fólk er í
borginni var flúið út á skip-
in er lágu fyrir sundinu og lok-
uðu þvi fyrir Tyrkjum, sömu-
leiðis Galata-menn, sem höfðu
verið i einhvers konar hlutleysis
sambandi við Tyrki, meðan á
umsátinu stóð, sáu nú loksins
hvar þeir voru staddir; þeir af-
réðu þvi að flýja sem fyrst út i
skipin sem lágu á höfninni, og
áður þeir yfirgáfu borgina
(Gialata) kveiktu þeir í henni og
brendu til ösku.
Venesíu- og Galata-menn
sigldu skipum sínum út úr
Marmarahafinu, án þess að
Tyrkir gætu heft för þeirra. Þeir
urðu hinir fyrstu til að bera til
Vestur-Evrópu fregnirnar um
þessa stórkostlegu viðburði: fall
Konstantínópel og hins Byzant-
iska ríkis, í hendur Tyrkja.
Klukkan tvö eftir hádegi reið
soldáninn inn í borgina, með
landstjórum sínum, jörlum og
hersihöfðingjumí umkringdur
öflugum lífverði. Hann hélt rak-
leitt til Sofiu-kirkjunnar, þar sté
hann af hesti sinum. Hann
horfði lengi með undrun og að-
dáun á hina skrautlegu bygg-
ingu, og hina stórfengleglu sldn-
andi hjálmhvelfingu. Hann hafði
áskilið sér allar byggingar í
borginni, sem sinn hluta her-
fangsins, og fyrirbauð stranglega
allar skemdir á byggingum borg-
arinnar. Þegar hann gekk inn í
Sofiu-kirkjuna, sá hann hvar
einn hermannanna var að brjóta
hið dýra marmaragólf, sem þykir
vera eitt hið mesta listaverk i
byggingalist, að fornu og nýju.
Gólfið átti að tákna hin fjögur
fljót í Paradís, þau sýndust sem
koma frá uppsprettu undir
hverju horni kirkjunnar, og
renna ölil að sama ósi, þau voru
sitt með hverjum lit, sem um
leið táknuðu árstíðirnar; soldán-
inn hjó þennan mann banahögg
með eigin hendi öðrum til við-
vörunar um að skemma ekki
byggingarnar, sein nú voru allar
hans eign.
Því næst lét hann kalla hina
trúuðu til bæna. Kallarar voru
sendir upp í hæðstu turna kirkj-
unnar, sem hrópuðu með þrum-
andi röddu, svo heyrðist langar
leiðir: “Það er einn Guð, og
Mohamed er spámaður hans!” —
Sotldáninn Igljörði bæn sína
standandi uppi á háaltarinu og
herforingjar hans og höfðingjar
krupu í kring í bænargjörð.
Þannig féll Konstantínópel,
hin gamla höfuðborg kristin-
dómsins i hendur Tyrkjuin, fyr-
ir sundrung og ósamkomulag
hinna kristnu þjóða, og Sofíu-
kirkjan, þetta merkilega ininnis-
mark frumkristninnar var gjört
að höfuðkirkju Mohamedstrúar
manna.
Nataros, sem var einn af
voldugustu höfðingjum borgar-
innar, hafði sagt. Heldur vil eg
sjá Turban Mohameds en páfans
Tiara eða kardínála hatt innan
múra Konstantínópel-borgar.”
Honum varð að ósk sinni, og
hafa Tyrkir nú setið í borginni
um 500 ára skeið, til hins mesta
sársauka hinum kristnu þjóð-
um í Evrópu, hvernig sem nú
kann að skipast.
-------V--------
V
Gibraltar
Frá Nemó-félaginu á Gimli.
Þegar komið er vestan af At-
lantshafinu og stefnt er inn í
sundið sem aðgreinir Evrópu og
Afríku, kemur maður innan
skainms auga á tignarlegan
klett, sem skýtur sér upp úr haf-
inu líkur risa, er heldur vörð
við þetta þrönga sund, og það
er einnig risi, sem inikið kveð-
ur að, og svo ógurlegur að eng-
ar likur eru til að á hann verði
ráðist. Þegar svo litlu seinna
að komið er inn á víkina við
Gíbraltar og skipinu stýrt upp
undir klettinn, sannfærist mað-
ur lirátt um að náttúran, hyggju-
vit mannsins og þrautseigja hafa
gjört þenna litla kalksteinsklett
— er haldið er að skotið hafi
upp úr sæ í eldsumbrotum —
að einhverju traustasta kletta-
vígi í heimi.
í Gíbraltar-höfðanum skiftasl
á lögi af gráum marmara, rauð-
um sandsteini og hörðum kalk-
steini. Þar finst mikið af stein-
runnum skeljum, og auk þess
steindar leifar af fílum, björn-
um, uxum, hestum og mörguin
öðrum dýrum, sem nú eru út-
dauð. Þótt að svo megi heita,
að klettahöfða þenna vanti öll
skilyrði fyrir jurtagróðri, hefir
náttúran þó á óra tíma fram-
leitt mikinn gróður, og með ó-
þreytandi erfiði og aðflutningi
af mold hafa ibúarnir framleitt
töfrandi garða og gangstígi með
ljómandi ræktuðum trjám til
lieglgja handa. Til þess að gefa
hugmynd um hversu blómgrasa
ættin er auðug, er nægilegt að
segja að þar þróast 5000 blóm-
jurtir og buskar og þar á meðal
plantan lberis Gibralteriea, er
sérstaklega á þar heima og ein-
kennir höfðann.
f höfðanum eru margar gjár
og hellar. Stærstur er hellirinn
St. Michael og um leið merkast-
ur, er hann 1100 fet yfir sjávar-
mál og að sjá í fljótu bragði
lítill, en þegar leiðsögumaður-
inn hefir tendrað ljósin skilst
hve hann er markverður, þá
gefur að líta ofan í höll eður
gimald, sein er 200 fet á lengd
og 70 fet á hæð, og studd af
traustum dropsteina súlum.
Hversu langt að gímald þetta
nær veit enginn, þó oft hafi
verið gerðar tilraunir til þess;
iað vita menn þó að hann langt
niðri skiftist í marga ganga, en
hvar þeir þrjóta er engum ljóst.
Þar hefir fundist mikið af stein-
runnum beinum dýra og manna.
Eldgömul saga segir að Gibraltar
hellirinn endi i gangi, er nái
alla leið undir sjávarbotni og
yfir í Apafjallið, sem er Afríku
megin við sundið, og þá leið
hafi aparnir komið, er þeir
fluttust yfir í Gíbraltar-klettinn
og uku þar kyn sitt. Fjölgaði
>eim þar svo, að þeir eyðilögðu
ávextina í görðunum, sem þræða
meðfram rótum bjargsins og
horfði til vandræða. Lét þá
virkisstjórinn fara að skjóta þá,
hélt því áfram til þess þeir voru
að ganga til þurðar; var þá frið-
un lýst yfir þeim, en þá var það
orðið um seinan. Nú eru þeir
sagðir innan við 20 og þrifast
illa; þykir nú mikil nýlunda, ef
api fæðist ogi þess getið í blað-
inu sem merkis viðburðar.
Gíbraltar dregur nafn sitt af
máriskum höfðingja, sem hét
Tarik-Ibu-Zeyad, sem tók höfð-
ann í þjónustu sina 711 e. Kr.
og skírði hann Gebal-Tarik
(Tariks-fjall). Þau verk, sem
Tarik lét eftir sig voru aukin og
endurliætt af síðari höfðingjum,
sem héldu þarna til og stunduðu
rán meðfram ströndunum. Árið
1309 var í fyrsta sinn sezt um
kastalann og loksins hertekinn
af Ferdinand IV. Spánarkóngi,
en árið 1339 hepnaðist þó Már-
unum að ná virkinu aftur, og
halda því til þess 1462 þegar
hertoginn Medina Sidonia, eftir
harða og langa urnsát, vann
kastalann og flæmdi Márana
burtu eftir 726 ára yfirráð. Eft-
ir það var virkið í höndum
Spánverja til þess Sir George
Rooke, herforingi Englendinga,
tók það eftir þriggja daga skot-
hríð af skipum. Síðan hefir
enska flaggið blaktað frá múr-
um þess. Spánverjar reyndu þó
að ná þvi aftur sama árið og enn
1727 og 1779. Þá sátu þeir um
virkið frá 11. júlí s. á. til 12.
marz 1783, þegar fréttirnar
komu að friður væri saminn
milli landanna. Um Gíbraltar
hefir verið setið 14 sinnum, en
engin umsátin svo löng og grimm
sem sú seinasta.
Loftslagið er indælt í ná-
grenninu við Gíbraltar 8—9
mánuði ársins, en mikið lakara
í höfðanum sjálfum, einkum fá
útlendingar oft svonefndan
“Rook-fever.” Austanvindurinn,
sem er höfuðáttin blæs þá 7
mánuði af hverjum 12 á ári, og
er mjög ónotalegur. Loftið er
þungt af raka og verkar deyf-
andi á menn. Jafnframt er efri
hluti höfðans hulinn austan
skýjuin og frá þeim stafar rak-
inn. Hafi vindstaðan verið hin
sama margar vikur, og vindur-
inn svo snúið sér í vestur með
þýðri golu er sem ihver maður
verði að nýjum manni.
Bærinn er meðfram rótum
höfðans og skiftist af torginu
(Ala Meda) í verzlunarbæinn
með höfninni og suður hlutann
(The South) þar sem eru íbúð-
anhúsin og garðarnir.
Hér er það sem annarsstaðar
er Englendingar ráða yfir, að
bærinn vekur eftirtekt á reglu
og þrifnaði og hefir góð áhrif,
einkum komr maður frá spönsk-
um bæ, sem ekki er nein fyrir-
mynd í þessu efni.
Það dylst ekki, að maður er
kominn í setuliðskastala, þar sem
á sér stað strangasta regla og
eftirtekt. Engum er hleypt inn
d kastalann áður hann hefir sagt
til nafns síns og þjóðernis og
fengið prentaðan aðgöngumiða,
þá fær hann að vera í virkinu til
sólarlags. Beiðist hlutaðeigandr
eftir að fá að dvelja yfir nótt-
ina verður hann að hafa sótt
um leyfið til lögreglunnar, áður
en fallbyssuskotin uppi á höfð-
anum giefur til kynna að þá skuli
hliðinu lokað. Við hvert spor
rekst maður á eitthvað er minn-
ir á hvar maður er staddur, her-
mannafjöldinn, hermannaskál-
arnir og varðhúsin og óteljandi
varðmenn, sem eru á verði um
allan bæinn, en bæjarbúar og
gestir sýnast ekki veita þessu
eftirtekt. Allstaðar er mikil um-
ferð og allsstaðar heyrist ótelj-
nadi mállýskum blandað saman.
Bæjarbúar tala ensku og
spönsku. Márar eru fjölmennir
og tala arabisku, svo koma sjó-
mennirnir af öllum skipunum,
sem koma til Gíbraltar til að
byrgja sig að kolum, vatni og
matvælum, en það mun vera frá
öllum löndum Norðurálfunnar.
Það sem vekur mesta eftirtekt
ferðamannsins er markaðurinn,
skotvirkin, svalirnar víðfrægu og
mörkjastöðvarnar. Markaðurinn
er svipaður öðrum sölutorgum
>ar í kring, en þrifalegri. Eftir
árstímunum fást þar allskonar
ávextir, svo sem þrúgur, banan-
ar, appelsínur, sítrómur, kastani-
ur, epli, ferskjur, granat epli,
melónur og ógnar stórar vatns-
melónur, svo eru garða-ávextir,
sem eru lítt þektir í Norður-
Evrópu. Fiskisölutorgið er mjög
ólíkt. Þar liggur fiskurinn á
marmaraborðum, og skvett á
hann stöðugt köldu vatni. Þar
fást allar tegundir fiska, frá
feitum höfrungum og ungum há-
körlum, til silfurgljáandi sardína
og Salmanatus, sem líkist gutl-
fiskúm, og margt annað er mað-
ur sá ekki fýr. Þá er fuglamark-
aður en honum og eyggjasölu
allri ráða Márar frá Tanger.
Auðvelt er að fá keyrslu í
þægilegum opnum vagni eftir
bænum endilöngum að sölutorg-
inu. Sé það fyrstu mánuði árs-
ins er blómskrautið óviðjafnan-
legt, þar eru trjárunnar og gang-
stígir, en beggja vegna ljómandi
tré, sem maður gat ekki gert ráð
fyrir á jafn gróðurlausuin klett-
um. Þetta er lika skeintigata
Gíbraltarbúa og því engin furða
þótt setuliðið hafi unnið að þess-
ari almennu og einu vegabót,
sem er þar til. Þar er mynda-
stytta af Elliot foringja, sem
varði virkið i síðustu umsát-
inni. Meðfram þessum friðsama
gönguvegi eru skotvirki með 18
tonna þungum fallbyssum frá
Armstrong og háir hlaðar af kúl-
um, sem eiga við þær.
Það er þarflaust að minnast á
sérstök skotvígi, þar sem kastal-
inn allur er eitt afarmikið skot-
virki með 700 fallbyssum; sum-
ar dyljast þar er mann grunai
sízt. Enginn depill er sá á vik-
inni á sundinu né í grend við
strönd Spánar, að ekki sé hægt
að skjóta á það úr þessum eld-
gígum og ihverri fallbyssu ætlað
sitt hlutverk. Skotvirkin eru í
tveim röðum, neðri og efri. 1
efri röðinni eru svala-gangarnir
og skotvirkin, sem hæst eru á
klettinum, sem eiga að verja
landræmuna sem liggur úr höfð-
anum til meginlands Spánar og
svo merkjastöðin. Neðri virkja-
röðin innibindur öll virkin með-
ifram klettunum, sem eiga að
hreinsa sjóinn af óvinaskipum.
Við þessa röð er ekkert eftir-
tektarvert. Það er röð af byrgj-
um með fallbyssum af öllum
stærðum, og sumár þær stærstu
sem til eru. Svalargangarnir
eru öðruvísi. Þar hafa verið
unnin tröllaverk, sem allir hljóta
að undrast, einkum ef það er
jafnframt tekið með í reikning-
inn tæki þau, sem notuð voru á
þeim timum og menn áttu völ
á, t. d. að höggva háan og breið-
an gang í klettinn, þar sem með
skömmu millibili að koma
þyrfti fyrir 2—3 fallbyssum og
skotgötum. Þar eru einnig stór-
ir hellar, sem heita “St. George”
og “Cornvallis”; þar er þeim
byssum komið fyrir sem eiga að
verja innganginn að kastalan-
um yfir eiðið frá Spáni. Til
þess hefir farið ógnar vinna,
fyrst að sprengja klettinn, svo að
slétta og höggva sjálfan gang-
inn, færa burtu stórgrýtið og
flytja svo þessi helja skotbákn
svona hátt upp í klettana og
koma þeim fyrir.
Þegar við höfum skoðað þessi
göng, stígum við á bak ösnunum
og ihölduifi áfram upp með
merkjastöðinni. Vegurinn er
frennir góður og við komum
bráðlega þangað sem er annar og
næst hæðsti staður höfðans.
Héðan er skifst á merkjum við
öll skip, sem koma í (ljós, og
héðan er liægt að komast i sam-
band við öll skip, sem sigla
frain hjá. Héðan sjást skip í
góðum sjónaukum i 40 enskra
mílna f jarlægð. Hæsti kollur
höfðans er 1408 fet yfir sjávar-
mál, en merkjastöðin 1255 fet.
Héðan blasir við Gíbraltarvíkin,
Spánarströndin, Rondo-fjöllin,
Sérra Nevada, dökkblátt Atlants-
hafið, Atlatfjöllin i Afríku,
Centa, Apafjallið og ströndin á
Morokko; Alt er sem lagt við
fætur manns, skipin eru sem
skeljar er fljóta á ómælis haf-
inu. Hér á hæðsta tindinum eru
einnig skotvirki með sex byss-
um, er þeim skotið til að gefa
merki, svo sem kvöld og
morgna, J>egar það skal opnað
eður lokað. Héðan liggur vegur
suður á syðsta odda höfans,
hann er nefndur “Evrópu-tangi.”
Á honum er bygður viti fyrstu
tegundar, það er blikviti. Á
dimmum nóttuin bendir hann
skipum sem koma austan að
hvar sundið byrji, sama gerir og
einnig sá viti, sein er á Sparel-
höfða Afríku megin.
Höfðinn er aflöng hálfeyja frá
norðri til suðurs, og er 3 ensk-
ar mílur á lengd en % mílu á
breidd en hringmálið 7 mílur.
Að norðan er hann snarbrattur
og á sumum stöðum standberg
ofan i sjó. Að austan er svo
litið undirlendi við Catalon-vík-
ina, og þar hefir hniprað sig
ofurlítið fiskimannaþorp.
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
THE EMPIRE SASH & D00R CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARGYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551
Af þessu leiðir að allar varnir
í norður og austur eru óþarfar,
þvi úr þeim áttum er höfðinn
ógengur og sjálfvarinn. Frá
norðvestri hefir verið lögð djúp
og breið tröð, og eini aðgangur
að höfðanum frá landi, það er
langur og þröngur vegur, sem
verkfræðingar geta lokað á
augnabliki. rI\ær eru leiðir til
sjávar, eður lendingar, önnur
aðeins fyrir báta, þvi stærri skip
geta ekki lent og verða að hlað-
ast úti á höfninni. Hin leiðin er
rýmri og aðeins fyrir herskip,
sem geta lagst við hafnargarð
eður öldubrjót, sem myndar höfn
fyrir 3—4 brimvarin herskip
Englendinga er byrgja sig þar
af kolum.
Gíbraltar hefir afar mikla
þýðingu fyrir enska flotann, en
vafi getur leikið á því, hvort
honum ber með fullum rétti að
heita lykillinn að Miðjarðarhaf-
inu (the key to the Mediter-
ranean), kringumstæður allar
hafa tekið miklum stakkaskift-
um, síðan gufan og stálbrynj-
urnar hafa breytt skrautlegustu
siglandi herskipum í fljótandi
kastala, og vafamál hvort fall-
byssur frá Gibraltar geta lokað
allri umferð um sundið án að-
stoðar frá enska flotanum.
Setuliðið er 6,000 menn, en
samanlagður mannfjöldi 27,000.
Bærinn getur ekki stækkað, því
er engum leyfð landvist svo löng
að hann verði borgari. Með
barnsfæðingum er haft strangt
eftirlit og það er títt að konur
sem giftar eru öðrum en Eng-
lendingum eður innfæddum,
verða að fara úr bænum eða eru
fluttar til Spánar áður en þær
fæða.
Það eru engar nýjar bygging-
ar er veki eftirtekt, en í þeirra
stað er gömul rúst (The Moorish
Castle). Eftir þeim sögum sem
geymst hafa, á bygging þessi að
hafa verið reist litlu eftir að
Márar tóku klettinn 711, og af
letrinu, sem er yfir dyrunum
hefir henni verið lokið 725, und-
ir stjórn Abul Hazes. Múrarnir
eru afar þykkir og byggingin öll
í upphafi hin ramgjörfasta, að
því sem rúðið verður af leyfum
þeim af borgum, sem enn eru
til.
Byggingin var reist á þeim
tímuin sem kastspjót voru höfð
í hernaði, jafnniliða bogum og
örfum, og svo er sagt að enn
finnist þar örvaroddar í grjót-
inu. Seinna þegar púðrið fanst
og þeir upprunalegir múrveggir
reyndust ekki nógu traustir til
að standast fallbyssukúlur, bættu
þeir öðrum múrvegg innan á
þann eldri. íþróttin við þá við-
bót eður þekking á efninu, sem
þeir notuðu er nú týnt; einnig
nafnið “Tapía” er eftir ásamt
múrnum eður grjóthrúgunni,
sýnir að það er hart sem tinna.
Ytri múrveggirnir bera mörg
merki eftir umsátrin, sem ,hafa
lagt byggingar þessar í evði, en
minna á horfna tíma.
Til að nota rúmið eru innan
við þessar byggingaleifar bygð
ýms hergagnbúr. Niðri i bæn-
um eru levfar af gamalli kirkju
máriskri. — (Fra Alle Lande).
(Þetta er eina lýsingin, sem
eg hefi séð og þó hún sé gömul
er hún betri en ekkert, ef þar
gerðust atburðir í framtíðinni).
Erl. Guðmundsson
þýddi.
------V--------
SKRÍTLA
Mark Twain sagði þessa skritlu
í sambandi við skriffinsku, sem
ætti sér stað á Englandi.
Hermaður gekk eftir mála sin-
um (kaupi sínu) fyrir júlí og
Vinnur fyrstu verðlaun
í bogfimi
Ungfrú Helga Árnason
Við samkepni í bogfimi, sem
fram fór á íslendingadeginum á
Gimli þann 4. þ. m„ undir for-
ustu hr. Halldórs M. Swan, vann
ungfrú Helga Árnason fyrstu
verðlaun, og er það í annað
skiftið sem henni hlotnast sú
sæmd. Þessi stúlka er dóttir
séra Guðmundar Árnasonar á
Lundar og frú Árnason.
-------V-------
SEEDTIME&
a/nc£
HARVEST'
Sí?'- Bv
Dr. K. W. Neatby
' > Diredor, Affricvltural Departmcnl
North-West Line Elevators Assocíatíon
GRAIN STORAGE
Beyond a doubt, the safest place
to store grain is in a licensed country
or terminal elevator. However, it
is not unlikely that considerable
quantities will, of necessity, be
stored on the farm.
If sound weather-proof farm stor-
age is inadequate, information on
suitable inexpensive structures will
be welcome.
An excellent bulletin entitled
“Storing Grain on the Farm” -has
been issuéd by the Manitoba Depart-
ment of Agriculture and Immigra-
tion, Winnpeg. Several types of
temporary and permanent structures
are described and illustrated, to-
gether with details on construc-
tion. There are few, if any, farmers
to whom this bulletin will not be
of use. Morris bins, snow fence bins
and woven wire bins are not costly
and, if properly constructed, wiU
keep grain in good condition. They
must, of course, be covered with
hay, straw or sheaves.
Circular No. 34, distributed by the
Agricultural Extension Service, De-
partment of Agriculture, Edmonton,
also contains a number of useful
suggestions, particularly respecting
coverings for temporary bins and
protection aganst damage to grain
at bin bottoms caused by soil mois-
ture.
It is unwise to leave grain on the
field in unprotected piles. It can
be protected at very small cost by
methods described in the two above
mentioned publications.
A special problems information
can be obtained from Departments
of Agricultural Engineering at the
Universities of Alberta, Saskatche-
wan and Manitoba (Edmonton, Sas-
katoon and Winnipeg, respectively).
(23)
ágúst mánuð. Til þess að kröf-
unni yrði sint varð hann að
sanna að hann hefði verið lifandi
báða þessa mánuði. Hann hafði
óhrekjandi sönnun fyrir þvi að
hann var lifandi í ágústmánuði,
en enga sönnun fyrir júli mán-
u8i. Hann fékk þvi kaup sitt
fyrir seinni mánuðinn, en ekki
fyrir þann fyrri.