Lögberg - 02.10.1941, Blaðsíða 5

5
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 2. OKTÓBER, 1941
Geymið peningana á
öruggum stað
Stofnið spari-innstæðu við Royal Bank of
Canada, og sparið mánaðarlega. Peningar
yðar eru öruggir (trygðir með öllum eignum
bankans, sem nema $950,000,000). — Þeir
geta hvorki týnst né orðið stolið, og þér get-ð
notað þá, er þér þarfnist. Það borgar sig
að spara.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
--Eignir yfir $900,000,000 — - —
Ferðaminning
Eftir Oddnýju Guðmundsdóttur.
(Herganga æskulýðs í Flensborg
á Þýzkalandi, 1936)
Þeir komu eins og sigrandi sveitir
og sungu hergönguljóð,
dökkhærðir “ariskir” drengir
af dæmdri og kúgaðri þjóð.
Sem líkfylgd liðinna vona,
löng eins og hundrað ár,
fylkingin þunglega þrammar,
þögull er bærinn og grár.
Þeir eru ennþá svo ungir,
aðeins vandræða börn,
og Evrópu angistar draumar
um óvita sókn og vörn.
Þeir “koma og sjá og sigra”
hvern sannleik og frelsisþrá,
menningu margra alda,
hvern mann, sem hugsjón á.
Þeir blanda ólífis eitri
í Evrópu hjartasár,
sem fengu að gróa í friði
um fáein dapurleg ár.
bera hana ofurliði, því að það
kom svo margt fyrir sem reyndi
á sálarþrek hennar. Eg þekki
engann, sem að eg gæti ímyndað
mér að gæti, undir sömu kring-
umstæðum, sýnt eins mikið þrek
og viljafestu eins og hún hefir
gert. Oft undraðist eg yfir því
hvað rólega hún sýndist taka því
sem að höndum bar, og hvað
auðveldlega hún hóf huga sinn
yfir það hversdagslega. Nú veit
eg hvað það var, sem örvaði
huga hennar og gaf henni styrk
tii að mæta hverjum degi með
ró og djörfung. Þessi síðari ár
hefi eg átt því láni að fagna að
kynnast Mrs. Sigurdson ýtarlega.
Eg lærði að þekkja hennar hetju.
lund, og í mínum augum er hún
ímynd sannkristinnar konu, sem
hefir farið sigurför í gegnum
hreinsunareld reynslunnar.
Nú lifa Sigurdsons hjónin i
bænum með dætrum sínum.
önnur dóttir þeirra, Snjólaug,
hefir áunnið sér frama á vegum
lújómlistarinnar, en hin, Mar-
garet, hefir öðlast fasta stöðu
við kenslusörf í bænum. Einn
sonur þeirraí Franklin, vinnui
austur í námum, og Carl vinnur
í búðinni, sem bróðir hans
stjórnar. Og nú lifir Arnthór,
elzti sonurinn, með fjölskyldu
sinni, á hinu fagra heimili, sem
foreldrar hans bygðu.
Áður en þau Sigurjón og Jóna
Sigurdson fluttu frá Árborg voru
þau heimsótt og kvödd með hlýj-
um orðum og gjöfum, og eg veit
að ákaflega margir sakna þeirra
og minnast með klökkvum huga
þess sterka og göfuga máttar, er
þau ófu inn í félagslíf bygðar-
innar okkar í Árborg.
Sella Johnson.
ATHS.-—Grein þessi barst Lög-
bergi í fyrri viku rétt þegar blað-
ið var að fara í pressuna, og
varð þar af leiðandi að bíða til
yfirstandandi viku..—Ritstp
------------- —y--------.
Flúði frá franska
Marokka í
lítilli kœnu
Æfintýri sjómanna eru marg-
vísleg á þessum dögum, svo
margir sem lenda í ýmsum
hrakningum, að telja má, að það
sé algengara en hitt, að alt fari
fram sfem á friðartímum’.
Þannig leit ungur Reykvík-
ingur, Gunnlaugur Ingvarsson, á
það mál, er hann í gær kom inn
á skrifstofu blaðsins og sagði
kafla úr ferðasögu sinni. Hann
er nýkominn hingað. Hann var
bryti á norska flutningaskipinu
Kari, 4,000 smálesta, þegar
Noregsstyrjöldin hófst. Var skip-
ið þá að leggja af stað frá Eng-
landi til Noregs, en sneri við til
sama lands og var sent með kol
til Gasa Blanca í frönsku Mar-
okko á norðvestanverðri Afríku-
strönd.
Áður en skipið komst þaðan
höfðu Frakkar gefist upp. Þá
var kyrsettur þar fjöldi skipa.
í*ar var þá og mikið herskipa
franskra, komu þangað í heil-
um lestum frá Frakklándi.
Gunnlaugur segir svo frá:
—Vegna þess að ekki var rúm.
fyrir hin kyrsettu skip í höfn-
inni var þeim skipað upp í
fljótsmynni eitt nálægt borginni.
Þar voru þau innikróuð og varð-
skip úti fyrir mynninu, til þess
að varna þvi að skipin strykju.
Mér þótti vistin daufleg á Kari
undir þessum kringumstæðum
og framtíðarhorfur dapurlegar.
Það var í september, sem skipi
okkar var lagt þarna. Enginn
mátti yfirgefa skipin. Ef ein-
hver gerði tilraun til að flýja
var hann fluttur á sinn stað eða
settur í fangabúðir. Kæmist það
upp að maður gerði ítrekaðar
tilraunir til að flýja, þá var ekk-
ert annað framundan en fanga-
búðirnar.
í október gerði eg fyrstu til-
raunina til að flýja, ætlaði að
komast með járnbrautarlest að
þorpi einu, sem er 30 km. frá
landamærum spönsku Marokko.
Ætlaði að reyna að komast fót-
gangandi þaðan til spönsku Mar-
okku. Þá var eg óheppinn.
Eg þurfti að spyrja mig fyrir
í hvaða lest eg ætti að fara, er
eg var kominn nokkuð af leið-
inni. Maðurinn, sem eg spurði,
reyndist vera leynilögreglumað-
ur. Hann spurði mig hvort eg
hefði leyfi lögreglunnar til að
ferðast. Eg varð að viðurkenna
að svo væri ekki. Þá var eg tek-
inn og hafður í 3 daga i haldi,
en síðan slept í skipið og tók
upp mín fyrri störf þar.
Nú leið til jóla. Vistin var
sæmileg í skipinu. Þó varð altaf
erfiðara með hverjum mánuði
að fá nokkuð almennilegt fæði.
Fiskurinn morkinn, kjötið úldið,
smjörlíki þrátt, o. s. frv.
Við vorum 8, sem höfðum
sammælst að reyna að flýja á
jólanóttina. Glatt var á hjallu
í Kari þá nótt. Eins og var i
fleiri skipum þarna. Eg var einn
af Kari, en hinir af dönsku skipi.
Þeir félagar mínir hnupluðu á-
gætum björgunarbát. Skipsmenn
þar svo ölvaðir að þeir urðu þess
ekki varir, að björgunarbáti var
hleypt á flot. Enginn sjófær
bátur mátti vera á floti á fljót-
inu. Lögregla sá um það. Þetta
var ágætur bátur. En þegar við
komum niður í fljótsmynnið fór
að kárna gamanið. Þar sem
fljót og sjór mættust var svo
mikil alda, að báturinn var rétt
kominn á hvolf hvað eftir ann-
að. Við komumst ekki út á
rúmsjó, urðum að snúa við, fela
bátinn milli skipa, svo ekki sæ-
ist að morgni til hans, og fara
hver heim til sín við svo búið.
Eg tók þátt í annari flóttatií-
raun þ. 4. janúar. Þá vorum
við 7. Enginn var þar úr fyrra
hópnum nema eg. Hinir fengu
nóg á jólanóttina. Við höfðuin
varðmann tvo undanfarna daga
niðri við sjó, til þess að sjá á
hvaða tíma bezt væri að leggja
út úr fljótinu, svo við kæmumst
út á liggjandanum. Þetta gerði
gæfumuninn.
En nú var ekki björgunarbát
að fá. Nú höfðum við ekki nema
bátkænu, 4 metra langa, sem
hafði fengið að vera á floti. Hún
ekki talin sjófær. — Við smeygð-
um okkur frám hjá varðskipinu
og komumst út á rúmsjó. Kæn
an var lek. Hana fylti hvað eftir
annað. Við höfðum mat til
tveggja daga og vatn til lengri
tíma. Ferðinni var heitið til
Gíbraltar.
Tvo síðustu dagana höfðum
við ekki nema 7 sardínudósir til
matar, og urðum að nota úr
þeim olíuna á áttavitann. Við
urðum fegnir er við komumst í
vitaskipið, sem lá fyrir utan
Gíbraltarhöfn. Þar var okkur
vel tekið, og þaðan fluttir í vél-
bát inn til staðarins. Er þang-
að kom fengum við ókeypis vist
á sjómannaheimili, og alt, sem
við þörfnuðumst.
Þar vorum við í 2Vá mánuð.
Þaðan fórum við í skipalest til
Belfast í frlandi. Vorum 17
daga á leiðinni. Komum þangað
tveim dögum áður en hin mikla
loftárás var gerð á þá borg. Eg
var á dansleik er hún dundi yfir.
Það var óskemtileg nótt. Árásin
byrjaði kl. 11 um kvöldið og stóð
til kl. 4 um morguninn. Eg
skaust milli húsa frá dansstaðn-
um út í skipið, sem lá við hafn-
argarð. Þar var eg síðan. Oft
var loftþrýstingurinn svo mikill
af sprengjunum, að maður varð
að ríghalda sér til að ráða sér.
Skemdir allmiklar í borginni.
—Hvernig var í Marokko? Ber
á þýzkum áhrifum þar?
—Ekki voru þau mjög áber-
andi. En maður varð þeirra var.
T. d. þekti eg pilt á norsku skipi,
sem fyrirhafnarlítið fékk farar-
leyfi af því hann var sonur
nazistaleiðtoga í Bergen. Sagt
var okkur að þýzlcir hershöfð-
ingjar hefðu eitt sinn komið
þangað í flugvélum. Hvort þeir
fóru nokkurntima til baka viss-
um við ekki. Og skipunum er
þar haldið, til þess að Bretar geti
ekki fengið notið þeirra.
Mikið var þar af frönsku her-
liði, sem eðlilegt er, vegna þess
hve margt er þar af frönskum
herskipum. En mjög virtist okk-
ur hermennirnir mvndu vera fús.
ir á að berjast gegn Þjóðverjum.
Eitt sinn sá eg franskan liðsfor-
ingja í margmenni fyrir framan
kvikmyndahús reita af sér öll
einkennismerki franska hersins.
Maður, sem með mér var og
skildi frönsku, sagði að liðsfor-
inginn hefði hrópað upp yfir
mannfjöldaiin, að hann vildi
ekki vera i franska hernum, ef
Frakkar héldu ekki áfram að
berjast.
Þarna var líka mikið af Araba
hersveitum. En ekki sýndist
mér þær þesslegar að þær ættu
erindi í nútíma hernað.
Mikill armóður virtist vera
meðal Arabanna er bjuggu þarna
í nágrenni skipalegunnar. Heim-
sótti eg Arabatjald eitt, með
kunningja mínum. Við komum
í tjald hans að kvöldi dags, þar
sem hann sat við eld með konur
sínar tvær. Önnur þeirra átti 12
ára son, en sonur hinnar var 4
ára gamall. Þau höfðu teketil
yfir eldinum. Teið, sem þau
drukku var daunilt. Næsta kvöld
komum við í tjaldið. Þá sátu
þau þar í sömu stellingum og
kvöldið áður. En þá hafði yngri
konna barn á brjósti, sem hún
hafði alið um nóttina. Þetta
þótti okkur einkennilegt. Hún
gekk um og sinti störfum sínuro
eins og ekkert hefði komið fyrir
hana. Þegar við reyndum að
gera þessu fólki skiljanlegt, að
með okkar þjóðum væri það sið-
ur að konur lægju % mánuð á
sæng, ætlaði fólkið aldrei að trúa
því. Viðurværi þessa fólks er
mjög lélegt. 3 skipsbrauð, er það
fékk hjá okkur, var þeim mik-
ill fengur. Nautpening hafa
Arabarnir. En mjólkin er svo
léleg, að hún er verri en undan-
renna hér.
—Hver var svo ferðasagan frá
Belfast?
—Þaðan fórum við til Liver-
pool, síðan til London. Þar
vorum við settir í sama varð-
hald og kommúnistarnir, er héð-
an voru fluttir. Eg var farinn
er þeir komu. Fékk vegabréf
eftir nokkra daga og varð frjáls
ferða minna. —(Mbl. 11. júlí).
------—V----------
—Hefirðu nú aftur skrifað
langa skáldsögu?
—Já, mjög langa. Eg er enga
stund að þessu, síðan eg lærði á
ritvélina!
Þingeyskar fréttir
Þingeyskur bóndi skrifar blað-
inu nýlega:
Þingeyska mæðiveikin mun nú
vera komin í flesta hreppa milli
Skjálfandafljóts og Jökulsár og
er veikin drepsótt réttnefnd.
Hver sauðkind er dauðadæmd,
sem veikina tekur svo að á henni
sjái. Og þar sem hún kemur i
hjörð, smátæk í fyrstu, gengur
hún á röðina og seigdrepur eina
kind af annari, þar til yfir lýkur.
Bændur eru að bræla húsin og
féð, sumir þeirra, og nota
cúpersbaðduft, í þeim vænduin,
að nokkurn veginn heilbrigðar
skepnur kunni að sigrast á veik-
inni. En aðrir þora eigi að bjóða
lambfullum ám svo harða kosti.
Árangur þessara tilrauna kemur
í ljós á næsta hausti og vetri. Ef
svo réynist, að þetta sé lækning,
eða vörn við veikinni, mega
dýralæknarnir roðna andspænis
bændunum ólærðu, sem reynt
hafa þessa úrlausn og fundið
hana. Dýralæknarnir (Sigurður
og Bragi) hafa gert sig seka um
fullyrðingar í mæðiveikimálun-
um, sem gert hafa bændur átta-
vilta í þessum vandamálum. Þeir
fullyrtu, að mæðiveikin væri inn-
lend, gömul veiki. Og í þeirri
trú lifðu bændur hér um slóðir
svo að árum skifti og fékk drep-
sótt þessi tóm til að grípa um
sig og breiðast út, meðan full-
vissu skorti um eðli veikinnar og
aðferð. Ef fyrri hefði verið grip-
ið í varnarstrenginn, meðan
veikin var á fáum bæjum, var í
lófa lagið að stemma stigu fyrir
þessum vágesti. Það sætir furðu,
að lærðir menn skuli hafa full-
yrt, að þessi veiki sé gömul og
algeng lungnaveiki. Lungu þess-
ara kinda villa þó ekki á sér
heimildir, þegar veikin er orðin
banvæn. Lungun verða þá lík
lifur að sjá og átekta, stór og
þung. Gamlar, innlendar teg-
undir lungnaveiki gera lungun-
um önnur skil og er þessi mis-
munur leikmönnum auðsær,
þeim, sem hafa opin augu og
heilbrigð skilningarvit.
Eg,- sem þetta bréf rita, varð
samferða í hitteðfyrrahaust
dýralækni Austurlands í bíl
sunnan úr Rvík. Garna- og mæði-
veikin bar á góma. Hann bar
bændum þá sögu, að þeir stæðu
þversum fyrir aðgerðum dýra-
lækna, eða tilraunum þeirra til
að vinna bug á garnaveikinni.
Og um mæðiveikina fullyrti
hann, að af henni væri til aðeins
ein tegund, sú borgfirzka. Þessi
úrskurður hans kom “úr sauðar-
leggnum” vegna þess að eg lét
í veðri vaka þá getgátu, að í
Þingeyjarsýslu mundi vera mæði-
veiki, náskyld þeirri borgfirzku
og þó frábrugðin. L æknirinn
stökk svo að segja upp á nef sér
yfir því, að tala um þessi mál,
eins og þeir bæru ekki skyn á
þau. Nú hefir Guðmundur gerla-
læknir Gíslason skorið úr þessu
máli til staðfestu þeim getgátum,
sem hugboð mitt leiddi í ljós við
dýralækninn. Eg sagði við hann,
að þó að eg væri leikmaður og
bóndi, vissi eg það þó, að í mann.
heimi og í öllum deildum dýra-
ríkisins væru d'eildir og tegundir,
sem dýr og menn og sýklar skift-
ust í. Það væri undarlegt ef úti-
lokað væri, að mæðiveiki gæfi
alls ekki verið háð lögum, sein
væru algeng í náttúrunnar fjöl-
breytta veldi. Til dæmis skiftust
kvefpestir í innflúenzu, kvef og
spönsku veikina. Sá, sem lær-
dómsvizlcuna þóttist *bera til
brunns, sneri sér frá mér og lét
sem hann sæi ekki bóndann, það
sem eftir var samferðarinnar.
Dýralæknar landsins eiga
mikla sök á því feikna böli og
tjóhi, sem mæðiveikin bakar
bændastéttinni. Þeir voru því
samþykkir, að karakúlféð var
flutt inn í landið. Magnús sál.
dýralæknir barðist gegn þess
háttar áhættutafli. En þegar
hans misti við, komu grautar-
heilar í staðinn fyrir vitsmuna-
höfuð. Og því fór sem fór. ís-
lands óhamingju verður alt að
vopni. —(Dagur 5. júni).
Suðræn aldin úr
íslenzkri mold
Þessir ávextir eru ekki frá
sirðrænum og sólheitum löndum.
Þeir eru ræktaðir í okkar eigin
landi — íslandi.
Ingimar Sigurðsson, garð-
yrkjufræðingur í Fagrahvammi,
hefir ræktað þá. Hann lítur ekki
eins svörtum augum á ræktunar-
möguleikana hér og margir ís-
lendingar hafa áður gert og gera
enn.
Hann talar af reynslunni. —
Reynsla Ingimars bónda i Fagra-
hvammi er fjölþætt og bendir
langt áleiðis um íslenzka rækt-
unarmöguleika. En út í það
skulum við ekki fara t bili.
Við skulum heyra sögu ávaxt-
anna, sem þið sjáið hérna á fat-
inu. Það eru fjórar tegundir,
sagði Ingimar er blaðið átti tal
við hann um þá.
Þarna eru nú fyrst apricosur.
Þrjú ár eru liðin síðan eg fékk
plönturnar, sem þær eiga rót sína
að rekja til. Þessi tré bera ekki
ávöxt fyr en á þriðja ári. í vor
bar svo eitt þeirra ávöxt og fékk
eg. af því 2—3 kg. af apricosum.
Þær eru ræktaðar í gróðurhúsi.
Svo eru þarna perur. Þær
verða sennilega ekki ræktaðar i
gróðurhúsum. Eg fékk örfá
stykki af einni plöntu, -sem eg
hafði í jurtapotti. Eru tvö ár
liðin siðan eg eignaðist hana, en
sennilega er hún 5—6 ára gömul.
Þriðja tegundin eru vinber.
Af þeim hefi eg fengið töluverða
uppskeru, líklega um 6—8
hundruð kg. Fyrir þremur ár-
um fékk eg 3 plöntur frá
Þýzkalandi og síðan hefir ræktin
færst þetta í aukana. Vínberin
eru prýðilega þroskuð. Tel eg
vist að þau megi rækta hér 7—8
mánuði ársins í gróðurhúsum.
og það í stórum stíl.
Fjórða og síðasta tegundin eru
jarðarber. Þau má rækta úti.
Eg hefi ræktað þau í sólreit, en
án jarðhita. Fékk eg um 50 kg.
uppskeru.
Þetta segir Ingimar í Fagra-
hvammi um uppskeru sína. Von-
andi eiga fleiri íslenzkir rækt-
unarmenn sömu sögu að segja
er tímar líða.
—(Morgunbl. 16. júli).
“Sigurinn vinát með
dví að allir færi
•, • »»
rormr
ívar Guðmundsson blaðamað-
ur við Morgunblaðið flutti er-
indi í íslenzka útvarpið í London
á sunnudaginn var.
Hann talaði m. a. um þá frá-
bæru gestrisni og alúð sem ís-
lenzku blaðamönnunum hefir
verið sýnd í Englandi, jafnt af
æðri sem lægri. Sagði hann, að
vinsemd í garð íslendinga hefði
ekki einasta komið fram hjá
þeim áhrifamönnum, sem sér-
staklega hafa tekið á móti blaða-
mönnunum, heldur og meðal
verkamanna og almúgafólks,
sem blaðamennirnir hittu af
hendingu. Hvarvetna kom i ljós
innileg ósk um, að ísland fengi
í framtiðinni að vera sjálfstætt
fullvalda riki.
Ræðumaður lýsti ýmsu þvi, er
þeim blaðamönnunum hefir ver-
ið sýnt. Hafa þeir skoðað flug-
vélar og flugvélaverksmiðjur og
annan hergagnaútbúnað.
Þeir hafa kynst æfingum og
starfi heimavarnaliðsins, komið
á eina æfingastöð þess og séð
hvernig fólk frá öllum starfs-
sviðum og á öllum aldri notar
allar frístundir sínar við æfing-
ar þessar. Því, sagði hann, þó
Bretar séu vissir um sigur sinn,
treysta því, að þeir sem fyr vinni
“síðustu orustuna”, þá vita þeir
líka, að þeir vinna ekki sigur i
þetta sinn, nema hver einasti
einstaklingur þjóðarinnar færi
fórnir. Það er þessi fórnarlund,
samhugurinn og æðruleysið, sem
er sterkasta vörn brezku þjóðar-
innar í þessari styrjöld.
Ræðumaður sagði m. a. frá
því er þeir blaðamennirnir gengu
á fund Anthony Eden, utanríkis-
málaráðherra, um veislur er
þeim hafa verið haldnar og um
það hve brezku blöðin hafa getið
nákvæmlega um ferðir þeirra og
það, sem fyrir þá hefir borið.
Hefir för blaðamannanna til
Englands sýnilega orðið hin á-
gætasta.—(Morgunbl. 15. júlí).
Námsskeið! Námsskeið!
Nú er sá tími árs, sem ungt fólk fer að svipast um
eftir aðgangi að verzlunarskólúm borgarinnar; enda
sannast þar hið fornkveðna, að ekki er ráð nema í
tíma sé tekið. Það borgar sig fyrir yður að finna oss
að máli eða skrifa oss viðvikjandi verzlunarskóla
námsskeiðum; vér getum veitt yður þau hlunnindi,
sem í hag koma. Símið eða skrifið við fyrstu hentug-
leika. Upplýsingar á skrifstofu Lögbergs!
IHE COLUMBIA PRESS LIMITED
695 SARGENT AVENUE, WINNIPEG