Sunnanfari - 01.10.1914, Blaðsíða 3

75
Vísa
I’orsteins Erliugfssonnr ritnd friiinan á I’yrnn frá 1905
fil Itög'nviilils liiisnmeistarn Olnfssonnr.
Hafðu þessa lineykslis mynd
hjá þér, ef þú getur,
þegar ekki er sérstök synd,
sem þér fellur betur.
Vísur.
I.
Ejitir (dnnilorp 1558,
(Dist. II, 22).
Eins og segja svönnuni frá
sínum huldu ráöum
í lekahrip þau lála niá, —
þaö Ioðir jafnt í báöum.
II.
I’oknvísn ltunólfs Sigurðssounr
á Skngnesi (d. 1802).
[ Frá Úlíi Runóllssyni á Nesi].
Hafþokan gráa hvolfið kalt,
himin og jökla svelgir,
í sama kafi sveimar alt,
Satan og andar liclgir.
III.
Uunid gren.
Eptir sama,
Börnin nauða lamin, lúin,
í litlum poka biöja um grið,
móðirin dauð, cn faðirinn Ilúinn,
Ilosnað upp er heimilið.
Enn um meltak.
í siðustu blöðum Sunnanfara hetir vcrið birt
grein um þetta efni eptir Einar Einarsson bónda
á Srtönd í Meðallandi (d. 1901), riluð 1897 og send
Porsteini Erlingssyni, sem þá var ritstjóri Bjarka.
Mun grein sú vera hið yngsta, sem ritað liefir verið
um þessa merkilegu korntekju, sem án efa heíir
átt sinn þátt í því að halda iífinu í hcilumhóruð-
um hér á landi öldum saman. Nú birlist licr til
samanburðar það elzta, sem um þetta efni heíir
verið skrifað;1) er það eptirfarandi lýsing á melnum
og mellekjunni eptir Skúla fógeta Magnússon, samin
1709, þegar hann var í klausturjarða skoðunargerð-
inni í Skaptafellssýslu. Hóf hann skoðunargerð-
ina í Leiðvallarhrepp 26. Ágúst og endaði hana í
Hólmaseli 31. Ágúst lijá síra Birni, og þar ritaði
hann eptir honum og skoðunarmönnum úr Með-
allandi þessa melgrein, en hreinskrifað hefir hann
hana í Bjarnanesi 9. September. Grein þessi er
prentuð hér eptir afskript með hendi Haldórs kon-
rektors Hjálmarssonar, kominni frá síra Arnljóti
Ólafssyni 24. Júní 1896.
TJm Meöallands mel.
Kornstaungin vex öll upp úr sandhólum
eða haugum, og er sund á milli, sem er blá-
sandur; upp og ásaml með staunginni vex
langt og stórl gulgrænt gras, breitt niður, en
mjótt í toppinn, kallast blaðka. Þessi korn-
staung er sterk, digur og hol innan, frá 3
kvartelum lil l1/^ al. laung; ofan á henni í kring
er kornið, sem er kjarni aflangur, bleikleitur
(rödgul), nær þornar. Úessi staung er skorin
með lítilli sigð, sérhver staung soleiðis, að
maður tekur (eina) staung eptir aðra í vinstri
höndina upp við axen, þangað til höndin er
full, og (sker) með sigðinni, sem er í hægri
hendi, sérhverja staung lausa niður við sand-
inn. Nær höndin er þá full, kallast það hnefi,
2 hnefar gera eina hönd, 12 hendur gera eitt
kerfi, 3 kerli gera einn bagga, 2 baggar gera
einn hest; í1/^ hestur gerir minst hálfan annan
fjórðung méls, meðallagi 2 fjórðunga, bezt 2^/2
fjórðung.
Nær 12 hendur eru afskornar, upprifast úr
rótinni 8 til 12 steingur, sem samvíxlast fyrir
neðan axen, og samhnýtast með rótinni ulan
um kerfið; kerfin 3 þverbindast í baggann
solciðis, að öll axen, sem eru jöfn, snúa upp
og staungin niður á hestinum í klifinni. Rólin
eru þær smátaugar, hvar af lénurnar eru til
búnar. Staungin með axinu vex upp aptur í
sama stað árlega, þólt allur (melur) upp
skorinn hafi verið árinu fyrir. Allra fyrst á
vorin sprettur upp fyrgreind grasblaðkan;
1) Síra Sæmundur Hólm liefir ritað rækilega
um melinn i Lærdómslistafélagsritum 1781 (bls.
26-60) og 1782 (bls. 139-167).