Austri - 26.05.1917, Blaðsíða 3

AUSTRl
3
sem á svo hægt með að varast
'veiki þessa, ef aðgæzla er höfð,
og ráð eru tekiu í tíma. Nú ganga
harðindi um Héraðið; sízt mun
af veita með heybjorg sumstaðar.
Færri haggar hefðu óefað komist
í garð, ef mislingar hefðu gengið,
lagt menn í rúmið um sláttian,
og eftirleikur mislinganna er stund-
um óvandaður, sem ekki er möt
von, þvi þeir kunna ekki fagran
leik.
Næsti aðalfundur í. B. A. þarf
að hugsa betur og réttara og um
fram alt, að vilja betur.
Brekku 15. april 1917.
Ól. Ó. Lárusson.
Vopnaviðskiftin.
„Sundurlyndiðler sjálf sín böðull,
sjálfsglótun þar af rís.
Enginn rinnur en allir iapa
og öllum er skömmin vís.“
Gírborg.
Hinar vitrustu, ágætustu og vold-
ugustu þjóðir heimsins hafa ná-
lega þrjú ár bylt sér og hrotist um
í vígum cg manndrápum, hrakið
og hrjáð heilar þjóðir og flæmt
þær landflötta frá eignum og óð-
ölum, hálfkvalið aðrar og kvelja
úr hungri, svo nú stendur Vá fyrir
hverjum búðardyrum. Evrópu-
stríðið — heimsstríðið — er ekki
lengur neitt skriffinskuþvaður
blaðasnápanna, né ginnandi hug-
arflug skáldmæi'inganna — þvi
miður —. Það er beisk og bitur
staðreynd. Löndin liggja sviðin og
þoi'p og bæir gerbrunnið. Miljónir
manna liggja dauðar, limlestar og
særðar á engjum og ökrum álf-
unnar — á þeim sömu ökrum, er
þær áður — fyrir slcömmu —
störfuðu hraustar og glaðar að
frjálsri og fi'iðsamlegri framþróun,
mönnum til blessunar. Blóðið
hrópar til himins. Helvíti breiðir
sig yfir jörðina, brestur og brakar
í loftinu, æðir og öskrar um höfin,
því bi'ynþvarar og byssusMngir
skipa nú málum manna og úlkljá
þjóðmálefni hinnar kristnu sið-
menníngar. Yfir þessi dásamlegu
siðmenningarvei’k(!) virðast svo
prestar og »guðsagentar« leggja
blessun sína og velþóknun, og
þess ákafar og af ótakmarkaðri
kyngikrafti trúarofstopansoghleypi-
dómanna, sem æðið og svívirðing-
ar hernaðarskálkanna eru róttæk-
ari i níðingsverkunum. Og þeirþá
mest virðir, sem flestum mega að
fjörtjóni verða og verstu fremja
hermdarverkin. Svo þegar stjórn-
málafleytunum þarf skyndilega að
»kúvenda«, eftir eigin geðþótta
hinna dutlungagjornu »spekúlanta«
og stjórnmálagarpa(!), þá er sann-
leikanum breytt í lýgi og .lýginni
í sannleika, því þeirra hróp er
jafnan þetta, og það þótt ekki séu
nema miðlungsmikilmenni i stjórn-
riiákim:
,, Vo;- gleraugu, gagnsœ og lirein.
veita sannleikssjónina ein.“
Ef þetta er hámark og hofuð-
drættir hinnar nálega 2000 ára
kristnu siðmenningar, má kalla að
hún hafi borið fagra og frjósama
ávexti!! Ekki að undra þótt kristn-
ir rnenn hafi á ýmsum tímum
reynt að ásækja og hrakyrða ýms-
ar aðrar trúarskoðanir, sem þeim
hefir þótt sér andstæðar og ekki
eins göfumannlegar til kristilegu
framkvæmdanna og góðverka.
Það lítur bara út í íljótu bragði,
fyrir menskum mönnum ogdauð-
legum, sem guðir og átrúnaðargoð
þessarar göfugu menningiu' hafi
hróplega svikið sjálfa sig, reynst
þar mjög misvitrir, mishepnir og
mjög mismunandi áhrifamiklir og
öílugir verndarar þjóðar sinnar,
og ekki einu sinni hliðstæðir með
áhrif sin við stærð og mikilleik
þjóðanna.
Það er áreiðanlega svo með
þennan þjóðaófrið, sem alla aðra
stórviðburði og bvltingar mann-
kjmsins, að naumast munu leiks-
lokin sögð fyrirfram.
En það hefir nú virst svo sem
gagnstætt með sum gáfnaljósin hér.
Þau eru ætíð svo skarpskygn og
djúpsæ á alt annað en það, sem
þau hafa vit á og liggur þeim
næst, og svo spámannlega og spak-
lega þykjast þau vaxin, að þau
hafa séð og sjá fyrir leibslok þessa
heimsófriðar. Sjá það og vita, að
Miðveldin muni höfði drjúpa og
örmagna til jarðar hníga. Banda-
menn verði sigurvegararnir, lík-
legast af þvi að allir samherjar
sambandspostulanna séu svo sann-
kristnir sannleikselskendur, og því
rétt kjörnir af almáttugum guði til
að vera forsprakkar og frömuðir
frelsis og mannúðar i heiminum.
Hinir séu svo drambsahiir og
drotnunargjarnir og »hugsi ilt í
hjörtum sínum«. Þessvegna — lik-
lega — láti hinn réttláti og hlut-
lausi guð þá gjalda glópsku sinn-
ar og frumhlaups og geri þá, að
meira eða minna leyti, að undir-
okuðum og sauðþægum vesaling-
um i framtíðinni.
Alkunna hefir það veiið frá
upphafi þessa ófriðar, að heyra
það hér, á þessum útskika veraíd-
ar, að Þjóðverjar séu dómsáfeldir
sem þeir einu réttu upphafsmenn
að þeim hildarleik, sem nú er
háður um nálega gjörvalla álfuna
og víðar um heim. Þetta liefir
hver bjálfinn étið upp eftir öðr-
um, í samræðum, blöðum og blaða-
sneplum. Og þess frekjulegri, dóm-
greindarlausari og heimskari hafa
dóinar þessir auðvitað verið, þess
viti sneiddari og »taktlauSari«, sem
ritstjóranefnur hafa verið róttæk-
ari í fáfræðinni! Því gildir það
vel um slika herra, sem Garborg
kvað:
„Á jörðu þeir sífeli somdn
af saurblaðaníði flóð
og hentu því útsem hrœfareldum
og hamslausa gerðu þjöð.“
Morg dæmi mætti nefna þessu
sönnunar, því það er svo alkunna.
Þótt fæst geti jafnast við það, er
eitt af dagblöðunum í hitt eð fyrra
réðist að ástæðulausu á einnmjög
vel metinn og alkunnan þýzkan
visindainann og íslandsvin með
persónulegu þvaðri og beinum ó-
sannindum. Árásin var bæði gerð
af ritstjóra blaðsins og af einum
stjórnlaunuðum (landlaunuðum)
rithöfundi, og var hún gerð í beinu
sambandi við styrjöldina. Þvaðr-
ið og ósannindin voru að visu
rekin ofan í blaðið af vel metnum
og sannorðum manni. En þetta
sýndi ljóslega innrætið, hvort sem
það heldur hefir verið meðfætt eða
selt og keypt. En víst er um það,
að likt þvaður hefir jafnan hald-
ið áfram í ílestum blöðum lands-
ins, ef til vill áseinni tímum meira
verið stilt í hóf. En þó hefir það
jafnan verið svo, hafi eitthvert
blað lagt Þjóðverjum liðsyrði, eða
skýrt sem allra hlutdrægnislausast
frá viðburðum og aðstöðu beggja
málsaðila, eftir þvi æm ósjúk
dómgreind og hugsun fær skilið,
þá he/Ir strax klingt, að þau væru
gefin út fyrir þýzkt fé, t. d.
»Fréttir«.
En hvernig hefir því þá verið
varið, og er varið, með þessa sí-
ílaðrandi auglýsingasnepla, sem lifa
af þvi — auk augljrsinganna —
að hrúga upp alt, satt og logið,
vir einhliða, þröngsýnum og vit-
grönnum, þunnum og holdmögr-
um blaðaskeklum, eins og t. d.
»verstheimsku« blöðunum, þar
sem alt er samfara, frásögnin,
menningarsniðið og hugsjónirnar.
Blöð, sem eru sígjammandi smala-
seppar, að smala málaliðsþrœlum
á orustuvelli álfunnar, til þess þar
að drepa menn og limlesta; menn,
sem þeir aldrei hafa séð né heyrt
og aldrei hafa átt neitt ilt að gjalda
um æfina, hvorki einstaklingum
né þjóðarheildinni. Og hvort þeir
drepa Þjóðverja og Austurríkis-
menn, eða Englendinga og Serba,
þá verða þeir ekki neitt annað í
báðum tilfellum en manndráparar,
og hingað til hefir það þótt hinn
svívirðilegasíi glæpur meðal krist-
inna manna, þegar ekki um nauð-
vorn hefir verið að ræða. Og hér
væri þvi ekki til að dreifa, og sé
það sagt, er það lýgi og yfirskin.
En sá starfi hefir virst láta þeim
»verstheimsku« betui en hinn, að
fá sjálfboðalið sitt til þess að gjalda
lofaðan skatt á réttum tíma, til
þjóðþrifa- og menningarfyrirtækis,
sem sjálfviljugt var boðið fram!
En þetta er nú einn þátturinn í
hinum »verstheimska« »kultur«,
stórmenskulund og fórnfýsi. Og
þegar það er svo gert eftir hvöt-
um og í kristilegu samráði við
vini sina og vandamenn, þá helg-
ar svo sem tilgangurinn meðalið.
— Og eftir hinum meira og
minna vilhalla og ranga frétta-
burði einhliða og þröngsýnna
blaða og fregnmiðaþvaðri, dæmir
svo hinn þekkingarsnauði og dóm-
greindarlausi fjöldi. Dæmir og sak-
fellir, án þess að hafa aflað sér
hinnar minstu vitneskju um til-
drög og upphaf ófriðarins. Enda
skortir hann til þess öll skilyrði,
þar sem hann hefir enga þekkingu
á menningarsögu þjóðanna, — og
hefir aldrei liaft — landaskipun
eða stjórnarfarslegu fyrirkomulagi
fyr né siðar. Veit naumast hvort
t. d. Miðveldin eru meginlond eða
eylönd, hvort þau liggja á norður-‘
eða suðurhveli jarðar, hvort aðal-
þjóðir Evrópu eru Mongólar eða
Germanar , og hvað þjóðirnar og
löndin framleiða í menningarlegu
tilliti.
Á þessum djúpsæa og trausta
grundvelli byggja svo pilsvargar,
leigutól og kjöltuhæns sína Saló-
monsdóma um þjóðirnar, og þyk-
ist hver fyrir sig öðlast allan vís-
dóm og allan sannleika. Minna
má ekki gagn gera.
Til munu þeir, sem hlakkast
yfir óförum annara, og óska styrj-
öldinni sem lengstra lífdaga — það
er ótrúleg fúlmenska —, bara ef þeir
sömu geta haldið sínu eiginskinni
heilu og óklóruðu, haldið áfram
að húðíletta almenning og að
græða miljónir á bróðsúthelling-
um annara og gráti og harmkvæl-
um miljóna kvenna og barna, ör-
píndum og uppflosniíðum heimil-
um. — Lengra eru þá margir
kristnir menn ekki enn komnir i
siðgæði, mannúö og meðaumkvun
en þetta, fullum 19 öldum eftir
krossfestinguna á Golgata. Ekki að
furða, þótt menn finni ekki önn-
ur ráð djúphygnari, né aðrar hvat-
ir göfugri, mannkyninu til fram-
þróunar, viðreisnar og eflingar, en
fjölgun kirkna og presta. En vit-
grannar, tildurgjarnar og yfirdreps-
hneigðar sálir hafa jafnan reynt
að skjóta sér undirþær helgislæð-
ur, til þess að telja enn heimskari
og daðurgjarnari vesalingum trú
um, að þar fái þeir yfirbót á níð-
ingsverkum sínum og glappaskot-
um þessa heims.
Það hefir löngum þótt drengi-
legt að hrópa að þeim, sem i
nauðum er staddur! og verður
slikur drengskapur naumast ann-
an veg rakinn en til hins grátlega
kynþáttar, þrælanna, sem einnig
rótfestust á þessu landi. Sennilega
hefir lundernið og ættareinkennin
magnast við margra alda þvingun
og höft erlendra dánumanna. Slík
einkenni gera alla jafnan greini-
lega vart við sig hjá öllum þeim,
sem hafa lært það eitt að takavið
öllu með lafandi skotti og flaðr-
andi auðmýkt; öllu því, semhöfð-
ingjum hefir þóknast að rétta þeim,
sem hverjum öðrum hjáleiguþræl-
um. Það er ekki von að slíkum
afkvæmum gangi vel að skilja þá
þjóðarmeðvitund,þannþjóðaranda,
þjóðarmefnað og þann glóandi
helga fórnareld, sem liggur undir
hjartarótum þeirra þjóða, sem
beygja sig fórnfúsar undir þjóðar-
okið og off'ra öllu því, sem þœr
eiga kærast og unna heitast hér á
þessari jörð, til þess að verja liið
sameiginlega þjóðarfrelsi og þjóð-
arsjálfstæði.
Margir hinna vitrustu og sann-
gjövnustu manna ýmsra þjóða liafa,
með miklum skarpleik og sann-
leiksþrá, reynt að rekja þræðina
að upphafsrótum þessa sorglega
og örlagaþrungna hildarleiks. En
það efni er ilt viðfangs, djúpsækið
og víðfemt, og því ekki gott til
greiðrar, skjótrar og óvilhallrar úr-
lausnar; en þó hafa þeii menn
þózt finna sakir hjá báðum eða
öllum málsaðiljum. En hvað hafa