Lögberg-Heimskringla - 11.06.1964, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 11. JÚNÍ 1964
/i" ~ »
GUÐRÚN FRA LUNDI:
Tengdadóttirin
Skáldsaga
~
Rétt á eftir kom Hjálmar inn
og fór inn í suðurhúsið til
konu sinnar og dætra, en
skildi hurðina eftir í hálfa
gátt, svo að samtal þeirra
heyrðist fram fyrir, enda töl-
uðu þau hærra en vanalegt
var á þessu heimili.
„Það var ekki hætt við því
að Busla gamla sé ekki sú
sama og hún hefur verið, hvað
sem ungdómurinn segir um
hjátrú og hégiljur“, sagði
Hjálmar.
„Hvað ertu að segja — hef-
ur kannske heyrzt mannslát?“
sagði kona hans hálfsofandi
undir yfirsæng. „Guð veri
mér náðugur!“
„Hann kom framan af bæj-
um, hann Jóhann á Fellsenda,
og sagði mannslát. Það er
Hallur karlinn Jónasson frá
Borgum. Þú hlýtur að kann-
ast við hann. Það var engin
furða, þó að Busla sendi hon-
um kveðju, vesalings gamla
manninum", svaraði hann.
„Ja, hvað ertu að segja,
hvar hefur hann verið allan
þennan tíma?“ sagði hún
undrandi.
„Hann hefur nú verið hérna
á stað þessi ár, sem séra Sig-
urður er búinn að búa þar.
Það var hann, sem var fluttur
á kviktrjánum fram eftir.
Hún er dóttir hans, prests-
konan“.
„Er þetta ekki alveg dæma-
laust, að enginn skuli hafa
nefnt þetta. Þorgerður á
Borgum sagði, að hann væri
tæringarveikur, þessi tengda-
faðir prestsins“, sagði hún.
„Ég ímynda mér, að það
hafi enginn vitað að hann var
þar nema ég“, sagði Hjálmar.
„Hann boðaði mig á sinn fund
einu sinni. Síðan hef ég litið
inn til hans í hvert sinn, sem
ég hef komið þangað. Hann
hafði þau kynni af mér, að
hann vissi, að það rennur
ekki allt upp úr mér, sem ég
heyri og sé“.
Svo var húshurðinni lokað
og þögnin og myrkrið lagðist
yfir þetta drungalega heimili.
Þorgeir lá í ónotalegu svita-
baði og hugsaði um þessar
óskiljanlegu drunur, sem
hann gat ekki skilið hvaðan
kæmu eða af hverju þær
stöfuðu. Þótt allir í sveitinni
væru trúaðir á einhverjar bá-
biljur, ætti hann þó að vera
utan við þær. Hann reyndi að
beina huganum að einhverju
öðru en dánarfregninni, en
hann gat það ekki. Hallur
gamli var sífellt í huga hans
— og þá kom það af sjálfu
sér að Magga væri þar líka.
Hann fór að langa til að
heyra eitthvað rrfeira um Hall.
Hann þóttist heyra, að hjón-
in þekktu hann, enda hafði
Hallur sagt honum það, að
þeir væru æskufélagar,
Hjálmar og hann. Skyldi ekki
vera hægt að láta þau tala
svolítið, þessar þögulu mann-
eskjur? Hann hafði aldrei
heyrt þau tala svon mikið
saman. Kannske voru þau
eitthvað að hressast til sálar-
innar eftir þennan skelfing-
ardag.
Ranka gamla læddist fram
og hitaði kaffi. Það gerði hún
á hverju kvöldi og veitti þess-
um hræðum, sem í baðstof-
unni voru, en aldrei bauð hún
suðurhúsbúum bolla. Það
mátti heita, að það væri eina
kaffið, sem drukkið var á
heimilinu. Það var margt
undarlegt á bænum þeim.
Þorgeir reis upp, þegar
hann sá ljósglampa með hurð-
inni í suðurhúsinu og fór inn
fyrir. Hann var nú orðinn svo
tengdur húsbændunum, að
þau myndu ekki taka til þess,
þótt hann gerði sig heima-
kominn. Hann hafði aldrei
komið inn í þetta hús fyrr.
Það var þiljað í hólf og gólf,
ekki óvistlegt, ef þrifnaðar
hefði gætt betur en gerði.
Þrjú rúm voru þar inni. 1 einu
þeirra lá Ástríður undir yfir-
sæng. Hún brosti kankvíslega
til hans og bauð honum að
setjast fyrir framan sig. Hann
þáði það náttúrlega án nokk-
urrar feimni.
„Mér heyrðist þú vera að
segja lát gamla mannsins á
Stað‘, sagði Þorgeir við
tengdaföður sinn tilvonandi.
„Ojá‘, sagði hann og stundi
þungt. „Það fór svo, að Busla
vissi hvað hún söng eins og
fyrri daginn. Við, sem höfum
alizt upp r^tt hjá henni erum
farin að þekkja túrana í
henni“.
„Já, það má heita dálítið
einkennilegt“, sagði Þorgeir.
„Og þessi gamli maður minnt-
ist einmitt á þetta sama við
mig einu sinni í sumar“.
„Það get ég vel skilið, að
hann hafi ekki verið búinn að
gleyma söngnum í Buslu
gömlu“, sagði Hjálmar.
„Hann sagði mér, að þú
værir eini maðurinn, sem litir
inn til sín. Þið hefðuð þekkzt
í æsku. Hann sagði mér, að
þetta væri sín sveit“, sagði
Þorgeir. „Hann var borinn út,
þegar veðrið var gott, svo að
hann gæti notið þess að sjá
umhverfið. Mig langaði mikið
til að heyra sögu þessa manns,
en það vissi ekkert af heim-
ilisfólkinu meira um hann en
ég, sem kom þó úr öðrum
landsfjórðungi“.
Ástríður tók aðra hönd
hans og lagði hana undir
vanga sinn. Hjálmar horfði á
hana með einkennilegt blik í
augunum og skeggið blakti
fínlega eins og fyrir hægum
vindblæ. „Þetta er rétt hjá
þér, góða mín“, sagði hann,
„vertu góð og hlýlynd við
þinn mann og gerðu hann
hamingj usaman“.
Hún hló ánægjulega.
„Heyrðirðu ekki, að hann var
að biðja þig að segja sér sögu“,
sagði hún. „Hann langar til að
heyra eitthvað um þennan
nýdauða karl þarna á Stað“.
„Jú, ég heyrði það“, sagði
þá gamli maðurinn og skeggið
hætti allt í einu að blakta, en
samt sagði hann ekki neitt
meira.
„Mig langaði til að heyra
eitthvað um hann. Ég talaði
stundum við hann í sumar,
aumingja gamla manninn.
Hann var áreiðanlega bráð-
skynsamur“, sagði Þorgeir.
„Um það efaðist víst eng-
inn, sem þekkti hann. En það
sannaðist á honum, að annað
er gæfa en gervileiki“, sagði
Hjálmar og svo kom löng
þögn. Það ætlaði ekki að
ganga vel að fá hann til að
tala, hugsaði Þorgeir. Líklega
yrði hann að fara fram jafn-
fáfróður og hann kom. Hrepp-
stjórinn horfði fjarsýnum
augum út í gluggann. „Já, við
vorum vel kunnugir hér á
árunum, meðan lífið var bjart
og lofaði öllu góðu“, sagði
hann frekar við sjálfan sig
eða gluggann en þá, sem á
hann hlýddu. „Guði sé lof
fyrir að framtíðin er manni
hulin“, bætti hann við með
þungu andvarpi.
„Hann var nokkrum árum
eldri en þú“, sagði Elín. Hún
sat og prjónaði langsokk.
„Hann var fallegur maður“,
bætti hún við og hlýtt bros
myndaðist á skorpnum vörum
hennar, „fallegasti maðurinn,
sem ég hef séð“.
„Var hann fallegur?“ sagði
Þorgeir og hugsaði til beina-
grindarinnar í stólnum. Margt
var undarlegt í lífinu.
„Það er von þú spyrjir“,
sagði Hjálmar. ,Þær eru tor-
ráðnar, gátur lífsins. Það var
tæplega hægt að sjá, að það
væri sami maðurinn, þetta
krossmark, sem hann var orð-
inn. En svona var það nú
samt — á hádfegi ævinnar
vildu allar meyjar með hon-
um ganga“.
Kona hans tók við, þegar
hann þagnaði. „Hann trúlof-
aðist líka fljótlega laglegustu
stúlkunni, sem var hér í
sveitinni. Hún var vinnukona
hér á þessu heimili, vesaling-
urinn“. Svo þagnaði hún.
Þá tók maður hennar við.
Það var líkast því, að þau
væru að hvíla hvort annað,
enda var það óvanalegt að
svona miklar samræður
heyrðust á þeirra heimili. „Já,
hún var vinnukona hjá for-
eldrum mínum. Þau voru sí
og æ á einhverjum leynifund-
um hér á milli bæjanna, en
opinbert varð það aldrei, enda
voru þau færri, sem settu upp
gullhringa þá. En faðir hans
vildi láta hann læra, því að
gáfurnar voru góðar. Hann
átti að læra til prests“. Og nú
hvíldi gamli maðurinn sig
lengi á eftir þessari ræðu.
Þá byrjaði kona hans: „Það
er víst vanalegt að þessir
skólagengnu menn verða svo
brigðlyndir. Hann tók að sér
einhverja fína, menntaða
maddömu. Hin gleymdist. Svo
kom hann með hana heim að
Borgum til að sýna foreldr-
unum hana. Hann var þá orð-
inn fulllærður, að mig minnir,
eða fer ég ekki rétt með það,
Hjálmar minn?“
„Jú, það var rétt. Þau voru
svo ósköp glöð, foreldrarnir.
Ég held, að þau hafi ekki séð
sólina þann tíma, sem þau
voru á heimilinu. En svo
komu þessi ósköp fyrir. Ég
gl'eymi aldrei látunum í henni
Buslu þann dag. Síðan grípur
mig þessi óróleiki, þegar ég
heyri í henni þessar nádrun-
ur“, sagði Hjálmar og skeggið
fór að titra og skjálfa ein og
strá í vindi.
„Já“, sagði kona hans, „ég
man hvað hann var fallegur
þann dag við Staðarkirkju.
Hún var líka langfínust af öll-
um, sem við kirkjuna voru, á
útlenzkum búningi og með
þennan fína hatt. Það var nú
ekki orðið eins fínt og það er
núna, kirkjufólkið. Nei, ónei,
ekki aldeilis“. Og svo þögðu
þau bæði.
„Hvað var það, sem kom
fyrir?“ spurði Þorgeir. „Hún
hefur þó vænti ég ekki
drukknað í ánni, þessi fallega
stúlka?“ Hann minntist ang-
istarinnar, sem greip gamla
manninn, þegar hann minnt-
ist á ána.
„Það var á heimleiðinni,
sem slysið vildi til“, sagði
Hjálmar. „Hún vildi endilega
fara til kirkju, þessi fyrri
kærasta hans. Móðir mín sál-
uga taldi það heldur úr. Það
var talsverður dráttur í ánni.
Við riðum hana rétt í ármót-
unum. Það er þrautavað þar
á henni. Við vissum ekki fyrr
en hún steyptist af hestinum
allt í einu. Sjálfsagt hefur hún
gert það viljandi, því að hún
var alvön að ríða ána og hest-
urinn vel traustur. Borgar-
fólkið var rétt á undan okkur.
Það varð því svo, að Hallur
varð áhorfandi og jafnvel
reyndi að hjálpa okkur við að
reyna að bjarga henni, sem
varð árangurslaust. Busla
söng ánægjulega yfir henni
— ennþá hærra en hún söng
í dag“.
Ástríður hló eins og hún
hefði verið að hlusta á fjörugt
danslag. Hjónin þögnuðu.
Líklega töluðu þau ekki mik-
ið það sem eftir var kvöld-
vökunnar. Hann sat með
tinandi höfuð. Þetta hlaut að
vera ávani hans, en ekki elli-
vesöld, því að hann gat ekki
heitið gamalmenni. Hún
kepptist við að prjóna. Þor-
geir stóð upp og bjóst til að
fara.
„Þau fóru strax suður,
kærustupörin", hélt Hjálmar
áfram. „Það var sagt, að hann
hefði tapað sér rétt þar á eftir.
Hún sleit trúlofuninni þegar
í stað. Það var svo sem ekki
hægt að lá henni það. Hann
varð aldrei prestur, en við
verzlunarstörf var hann í
mörg ár. Þá trúlofaðist hann
og eignaðist þessa dóttur með
þeirri konu. En ekki gátu þau
búið saman. Hann sagðist
ekkert hafa haft af þessari
dóttur sinni að segja fyrr en
hún var gift. Þá var það
maður hennar, sem tók hann
til sín á heimilið svon far-
lama, sem hann var orðinn“.
„Það var aðdáunarvert,
hvað hann var góður við
gamla manninn“, sagði Þor-
geir.
„Svo kom hann hingað
norður og var við barna-
kennslu tvo vetur. Hann var
hérna að kenna systrunum.
Munið þið ekki eftir því?“
sagði Hjálmar og beindi tali
sínu til Gunnhildar, sem hafði
verið að sauma á skratulega
saumavél og aldrei svo mikið
sem litið upp, því síður talað
orð.
„Ég man vel eftir því“,
sagði hún. „Hann var ósköp
góður við mig“.
„Nú er ég hissa“, sagði Ást-
ríður. „Er það hann, sem er
dauður núna? Alltaf heyrir
maður eitthvað nýtt. Svo varð
hann bandvitlaus áður en
hann gat lokið við kennsluna.
Ég ætti að muna eftir því,
þegar hann henti blekbytt-
unni fram í göng og stökk
svo ofan að á á þessum líka
litla spretti“. Hún flissaði og
hló.
„Því í ósköpunum læturðu
svona gapalega, stúlka“, sagði
faðir hennar ávítandi. „Var
ekki nóg að segja, að hann
hefði orðið brjálaður. Þú átt
ekki að vera svona orðfrek.
Það ætlar að ganga seint að
þú lagist“.
Þorgeir snaraðist fram og
skellti hurðinni harkalega á
eftir sér. Hann heyrði að Ást-
ríður hélt áfram að flissa.
Aldrei gat hún hagað sér
eins og hver önnur mann-
eskja — glaðst með glöðum og
sýnt þeim samúð, sem bág-
staddir voru. Skyldi honum
nokkurn tíma geta þótt vænt
um hana? Hann lá upp í rúmi
allt kvöldið og sá í huganum
atburðina, sem gerzt höfðu
fyrir tugum ára, en Hjálmar
gamli hafði gætt lífi þetta
kvöld. Nú skildi hann angist
gamla mannsins í stólnum,
þegar minnzt var á ána.
Hann skildi líka heilræðin,
sem hann hafði gefið honum.
öll höfðu þau verið bending
um að ganga ekki sömu braut
og hann hafði gert og sem
reyndist honum svo örlaga-
rík. En hvernig hafði hann
svo haldið þau heilræði?
Breytt þveröfugt við þau.
Auðvitað var hann saklaus af
því að hafa táldregið Möggu.
Augun mín og augun þín,
ó, þá fögru steina.
Mitt er þitt og þitt er mitt,
þú veizt hvað ég meina.
Rósa frá Vatnsenda.