Lögberg-Heimskringla - 29.07.1965, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 29. JÚLÍ 1965
Lögberg-Heimskringla
Published evei-y Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edilor and Business Manager: INGIBJÖRG JóNSSON
Board of Directors' Executive Committee
President, Grettir L. Johannson; Vice-President, Grettir Eggertson; Secretary,
S. Aleck Thorarinson; Treasurer, K. Wilhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Haraldur Bessason, Rev. Valdimar
J. Eylands. Caroline Gunnarsson, Johann G. Johannson, Thorvaldur Johnson,
Jakob F. Kristjonsson, Rev. Philip M. Petursson. Vancouver: Dr. S. E. Bjornsson.
Boulder, Col.: Askell Love. Minncapolis: Valdimar Bjornsson. Grand Forks:
Richard Beck. Reykjavik: Birgir Thorlacius. Akureyri: Steindor Steindorsson.
London: Dr. Karl Strand.
Subscriplion $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorized as second class mail by the Post Office Department, Ottawa,
and for payment of Postage in cash.
J. Victor Jónasson:
Elliheimilið Betel fimmtíu ára
Fimmtíu ára afmæli Elliheimilisins Betel á Gimli fer nú
í hönd. Er það út af fyrir sig merkilegur viðburður í félags
og starfsmálasögu Vestur Islendinga. Gefur afmælið oss sem
nú lifum, tilefni til að minnast íslenzku frumherjanna hér
vestra, með þökk og djúpri virðingu. Þeir sem hafa kynnt
sér sögu íslenzka þjóðarbrotsins hér vestan hafs minnast
þess jafnan með aðdáun hve miklu þetta fólk kom til leið-
ar á ýmsum sviðum, í hinum nýju kjörlöndum sínum. Þegar
menn rifja upp þessa sögu, hvort heldur það er saga ein-
stakra manna sem hafa skarað fram úr, eða stofnana sem
varða almenningsheill, þá renna upp fyrir hugarsjón vorri
gamlar og glöggar myndir, sem eru flestum hinna eldri
manna á meðal vor, löngu kunnar.
Tilgangurinn með þessari ritgerð er sá, að rifja upp, í
sem stytztu máli, frumsögu Elliheimilisins Betel á Gimli, og
minnast þess einnig, hvaða þýðingu þessi stofnun hefir haft
fyrir aldraða Islendinga, sem hafa notið þar skjóls og kær-
leiksríkrar umönnunar síðasta áfangann. En sú saga verður
ekki rakin, né með réttu metin, nema þess sé minnst, að á
meðal frumherjanna íslenzku voru menn og konur sem
sáu sýnir, og ólu í hjarta sínu hugsjónir. Þeir áttu líka
skapfestu, viljaþrek og nógu sterka kærleikslund til að
hrinda þessum hugsjónum í framkvæmd, þrátt fyrir frum-
býlingskjör, fátækt og mjög erfiða aðstöðu á allan hátt.
Allt þetta kemur mjög til greina þegar minnst er á stofn-
un Elliheimilisins á Gimli. Sjálfsagt er að geta þess, nú á
þessu afmælisári stofnunarinnar, að það var frú Lára Bjama-
son, kona séra Jóns Bjarnasonar, fyrsta prests Fyrstu
lútersku kirkju í Winnipeg, sem hér átti frumkvæðið, og
beitti sér fyrir framkvæmdum hugsjónarinnar á fyrstu ár-
unum. Hún mun fyrst hafa hreyft þessu máli árið 1912, og
stuðlaði þá að sjóðmyndun, sem í fyrstu nam aðeins $50.00.
En mjór varð hér mikils vísir. Sjóðurinn óx smám saman
unz hann nam $3.500.00, en það var upphaflega innstæðan.
Kvenfélag Fyrsta lúterska safnaðar var óþreytandi í við-
leitni sinni þessu máli til eflingar. Fyrsti áfanginn á þroska-
leið þessa fyrirtækis var leiguhúsnæði á Winnipeg Avenue,
þar sem tíu gamalmenni fengu skjól og aðhlynningu. Um
svipað leyti fékk Kvenfélagið hinu íslenzka lúterska kirkju-
félagi íslendinga í Vesturheimi sjóðinn til umráða, og allar
framkvæmdir í málinu. Kirkjufélagið kaus þegar sérstaka
nefnd til að fjalla um málið og hrinda því áleiðis. Brátt
steðjuðu að margvísleg vandamál. Fyrra heimsstríðið skall
á, og svo kreppan mikla sem fylgdi í kjölfar þess. En fyrir
samtök almennings, og örlæti einstakra áhugamanna tókst
að sigrast á þessum erfiðleikum. Það er ekki hægt að meta
með einfaldri frásögn, það mannúðarstarf og þá kærleiks-
þjónustu sem þessi stofnun hefir veitt um langt árabil.
Heimilið hefir verið einskonar kastali sem hefir veitt öldruðu
fólki öryggi, og friðarhöfn þar sem fólk hefir lent eftir
stormasama ævi, r samfélagi við þjóðbræður sína, laust við
allar áhyggjur og argaþras hinnar daglegu lífsbaráttu. Betel
hefir verið, og er enn, kærleiksheimili, hið innra og ytra,
borið upp af fjölda manna og kvenna, sem hafa stutt það og
starfað þar, innan húss, og utan veggja, af kristilegri
kærleikshvöt, lyft því yfir torfærur, fleytt því fram frá
frumbýlishætti og fátækt, unz það er nú orðin voldug og
mikilsvirt stofnun.
Vestur íslendingar standa í ómældri þakkarskuld við Dr.
B. J. Brandson, lífs og liðinn. Hann var formaður Betel
nefndarinnar í hart nær þrjátíu ár; og reyndist ómetanlegur
og ógleymanlegur leiðtogi. Hyggindi hans, Ijúfmennska og
örlæti við þessa stofnun gleymist seint þeim er til þekktu.
Hann helgaði meðbræðrum sínum ævistarf sitt og mikla
hæfileika, í anda kristilegrar kærleiksþjónustu. Kom það
ekki sízt fram í afskiptum
hans af Betel. Mr. J. J. Swan-
son var féhirðir Betel nefnd-
ar um fjölda ára. Hann var
og einn af velgjörðamönnum
heimilisins, og nafn hans er
ritað stórum stöfum í sögu
þess. Á þessu afmælisári má
þá ekki heldur gleyma fórn-
fúsu starfi forstöðukvenna
heimilisins á fyrstu árum
þess; þær lögðu á sig mikið
starf, fyrir lítil laun. Við and-
lát dr. Brandsons, tók kona
hans, frú Aðalbjörg sæti hans
sem forseti Betelnefndar, og
skipaði það með sæmd, unz
hún varð að láta af störfum,
vegna heilsubrests, árið 1954.
Hún fylgdi trúlega stefnu og
starfsanda manns síns, á
embættistíð sinni, og frá
þeirri stefnu hefir ekki verið
vikið fram á þennan dag. Þess
skal getið, að alla þá tíð sem
heimilið var starfrækt á veg-
um kirkjufélagsins, var fólki
heimil vist þar, án tillits til
trúarskoðana, eða þess, hvar
það var í sveit í kirkjumálum.
Þetta frjálslyndi í trúmálum
varð til þess að auka vinsæld-
ir heimilisins, svo að segja
má að það hafi alla tíð notið
hylli og stuðnings frá öllum
flokkum manna á meðal ís-
lendinga. Þeir sem stóðu að
stjórn heimilisins á árunum
1930—1950 héldu því fast
fram að heimilið ætti að
standa öllum opið sem vegna
aldurs eða lasleika þyrftu á
aðstoð að halda. Undantekn-
ingar voru þó gerðar þar sem
um meiri háttar skurðaðgerð-
ir var að ræða, eða sérstaka
spftalaþjónustu'. Þannig var
Betel, um margra ára skeið
eina heimilið í vestur Kanada
sem annaðist vistmenn sína
unz ævi þeirra lauk, og
hvemig sem fór um heilsu
þeirra, eftir að þeim hafði
verið veitt móttaka sem
heimilismönnum. Kostnaður-
inn við sjúkraþjónustu heim-
ilisins hefir að sjálfsögðu
reynzt mikill, og stundum
stofnuninni nær um megn.
Hinsí vegar hefir þessi stefna,
um óslitna og endanlega
þjónustu til hins síðasta, veitt
vistmönnum öryggi og hugar-
ró, og heimilinu vinsældir, og
gerir samanlagt miklu meira
en samsvara hinum, aukna
tilkostnaði til starfrækslu
sj úkr adeildar innar.
Séra Sigurður Ólafsson, var
um fjölda ára meðlimur
Betelnefndar, og árið 1954 var
hann kosinn formaður. Mál-
staður heimilisins var honum
mjög hjartfólginn. — Hann
gerði sér snemma Ijóst að í
náinni framtíð hlutu gagn-
gerðar breytingar að koma til
greina í fyrirkomulagi og
rekstri heimilisins. Taldi
hann ýmsar umbætur nauð-
synlegar, bæði til þess að
auka þægindi og vellíðan vist-
manna, og til þess að mæta
kröfum tímans. Ár eftir ár lá
langur biðlisti fyrir nefnd-
inni; fjöldi fólks úr ýmsum
sveitum vildi fá vist. En þess-
um biðlista varð ekki sinnt,
vegna skorts á húsplássi. Um
þetta leyti gerðist, P. T. H.
Thorláksson, M.D., meðlimur
nefndarinnar, og reyndist
hann heimilinu mikil hjálpar-
hella. Eins og kunnugt er, er
hann gæddur miklum leið-
togahæfileikum, dugnaði og
áhuga, auk þess sem hann er
þrautreyndur á sviði bygging-
armála og viðskiftalífsins
yfirleitt. Var nú brátt hafist
handa um að endurnýja
gömlu bygginguna, og byggja
auk þess 50 íbúða hús, áfast
henni. Fékk nú heimilið nýj-
an svip, og stóð nú í fremstu
röð slíkra stofnana í fylkinu.
Framkvæmdir þessar hófust
árið 1956, en viðbótarbygg-
ingin var formlega vígð og
tekin til afnota í júnímánuði
1957. — Kostnaðurinn við
þessar byggingaframkvæmdir
nam nálægt $230.000.00. —
Fylkisstjórnin í Manitoba
hljóp hér undir bagga með
fjárframlagi sem nam um
30% af kostnaðinum. Það sem
á vantaði safnaðist með áheit-
um og framlögum sem náðu
yfir tveggja ára bil. Trúin var
hér sem oftar, afl þeirra hluta
sem menn vildu framkvæma,
og sú trú lét sér ekki til
skammar verða. Hér kom
fram, sem oftar, glöggur vott-
ur um vinsældir stofnunar-
innar, og örlæti almennings.
Er litið er á gjafalistann frá
þessum árum, verður ljóst að
einstaklingar og stofnanir
víðsvegar í Canada, og einn-
ig í Bandaríkjunum, þar sem
íslendingar dveljast, studdu
málstaðinn með ríflegum
fjárframlögum. Betel var
augsýnilega stofnun, sem með
kærleiksstarfsemi sinni hafði
snortið hjörtu fjölmargra
manna og kvenna sem vildu
gjöra sitt til þess að hún
mætti haldast við, og sam-
svara tilgangi sínum æ betur.
Dr. Thorláksson varð for-
maður Betelnefndar árið
1957, og hefir hann ávalt
reynzt heimilinu stórhuga og
hæfur leiðtogi á öllum svið-
um. Áður hefir verið minnst
á hina ágætu sjúkradeild, sem
nú er hluti stofnunarinnar.
Stofnun og starfræksla þess-
arar deildar er að miklu leyti
að þakka dr. Thorláksson, og
sömuleiðis dr. George John-
son, fyrrum heilbrigðismála-
ráðherra Manitobafylkis, en
hann hafði um allmörg ár
stundað lækningar á Gimli,
og nærliggjandi sveitum. Það,
hversu vel hefir tekizt með
þessa grein starfseminnar á
heimilinu, er að miklu leyti
að þakka þessum sérmennt-
uðu og ágætu áhugamönnum
í nefndinni.
Rás tímans hefir gjörbreytt
mqrgu í lífnaðarháttum
byggðarlaga vorra. Gamlar
og rótgrónar stofnanir hafa í
sumum tilfellum tekið sér
nýtt snið, og breytt starfs-
háttum sínum. Þannig reynd-
ist það með Hið íslenzka
lúterska kirkjufélag íslend-
inga í Vesturheimi. Tíðarand-
inn og ýmsar kringumstæður
knúðu hinar mörgu deildir
lútersku kirkjunnar í Norður
Ameríku til samruna og nán-
ara samstarfs en áður hafði
þekkst. Þannig skeði það að
íslenzka kirkjufélagið, ásamt
öðrum hliðstæðum deildum,
myndaði ný kirkjuleg samtök
undir nafninu The Central
Canada Synod, sem er ein
grein hinnar voldugu Sam-
einuðu lútersku krikju í
Ameríku. (Lutheran Church
in America.) Áður en þessi
sambræðsla kom til fram-
kvæmda gerðu forráðamenn
Betel sér ljóst að hún mundi
óhjákvæmilega leiða af sér
breytingu á sambandi kirkju-
félagsins við heimilið. Betel
nefndin og stjórnarnefnd
kirkjufélagsins höfðu með sér
marga fundi í því augnamiði
að tryggja áfram haldandi
starfsemi heimilisins með
sömu stefnu og á sama grund-
velli og áður. Loks var geng-
ið frá þessu máli á formlegan
hátt, á kirkjuþinginu í Argyle
byggð, í maímánuði árið 1960.
Þá var heimilið afhent nýrri
Betel nefnd, sem nefnist The
Betel Home Foundation. Er
hér um sjálfstætt fyrirtæki
að ræða, eða samtök manna
sem hafa tekið höndum sam-
an til þess að tryggja öryggi
heimilisins, og velferð
aldraðra íslendinga, sem þar
kunna að leita skjóls í nútíð
og framtíð.
Síðan þessi eigandaskifti
urðu hafa orðið mjög örar
framkvæmdir á Betel á öllum
sviðum. Er þetta að miklu
leyti að þakka aukinni þátt-
töku og fjárhagslegum styrkj-
um frá fylkisstjórninni í
Manitoba. Árvökul umsjón og
f o r d æ m i forráðamanna
heimilisins hefir einnig stuðl-
að að framgangi mála. Dán-
argjafir hafa borizt, og önnur
framlög, sem að öllu saman-
lögðu hafa gefið heimilinu
nauðsynlegt rekstursfé. Þess
er vert að geta að í aukalög-
um Betel Home Foundation,
er ákvæði um að í stjórnar-
nefnd skuli ávallt vera ákveð-
in tala lúterskra manna. Er
þessi ráðstöfun gerð til að
tryggja fastheldni og trú-
mennsku við hinn upphaflega
anda og stefnu heimilisins.
Séra Sigurður Ólafsson létzt
árið 1961 og missti heimilið
þá traustan' vin og starfs-
mann. Hann hafði þjónað
m á 1 s t a ð heimilisins með
þeirri trúmennsku og áhuga
sem honum var eiginlegur
frá 1942, og til dauðadags.
Ummæli um hann eru skjal-
fest í fundarbók Betelnefnd-
ar, og eru þau á þessa leið:
„Vér stöndum í mikilli
þakkarskuld við þ e n n a n
ágæta heiðursmann. Minning
hans mun lengi lifa með öll-
um þeim sem hafa áhuga á
málum Elliheimilisins Betel.