Fréttir - 27.06.1918, Blaðsíða 3

FBETTIK
3
Fréttir.
Kosta 6 anra eintakið í lausasölu.
Fyrir fasta kaupendur 1 kr. á mánnði.
Auglýsingaverð: 50 aura
hver centimeter í dálki, miöað viö
fjórdálka blaðsíður.
Aígreiðslan í Sölnturninum
tyrst um sinn.
Við anglýsing-nm er tekið á af-
greiðslunni og í prentsm. Gutenbcrg.
Útgefandi:
Félag í Beykjavíh.
Ritstjóri til bráðabirgða:
Gnðm. Guðmnndsson,
gháld.
Simi 448. Pósthólf 286.
Viðtalstími venjulega Jfl. 4—5 virka
daga á Óðinsg. 8 B uppi á lofti.
í Rússlandi er mentun alþýðu
bágborin mjög sem orð er á gert,
en miklu fé hefur þó stjórnin þar
(keisarastjórnin) varið til þess að
fræða lýðinn og ýmsra bragða
leitað, kostað fyrirlestra, látið lista-
mannafélög kostuð af ríkissjóði
ferðast um landið og sýna ókeypis
í borgum og þorpum fræg leikrit
þjóðarinnar og syngja söngleika
o. fl. o. fl. þar era menn riflega
styrktir til náms við alla æðri
skóla, en styrkurinn er skilyrði
bundinn. Og skilyrðið er, að náms-
menn, bæði latínuskóla- og kenn-
araskólasveinar og háskólaborgarar
fari i »fríinu« um landið og fræði
bændur og búalýð. Háskólaborgar-
ar flytja fyrirlestur hver í sinni
námsgrein, og sveinar úr hinum
skólunum kenna mönnum lestur,
skrift, reikning og aðrar almennar
fræðigreinar og sumir halda einnig
fyrirlestra um hitt og þetta, alt
eftir nánari reglum kenslumála-
stjórnarvaldanna. Ríkið geldur
þeim fult kaup, er um ferðast, í
styrkveitingu, en auk þess kostar
það ótal aðra alþýðufræðara, sem
fyrr var getið.
Frá þessu er hér sagt til athug-
unar, hvort ekki væri nú unt að
taka hér upp svipað fyrirkomulag
að einhverju leyti, þótt auðvitað
yrði kenslan hér aðallega að fara
fram að vetrinum. — Og engan
ætti það að fæla frá íhugun um
þetta efni, þótt fyrirmyndin sé
rússnesk, — »á þvísa landi« má
margt læra, þótt margt gangi þar
og hafi gengið á tréfótum.
Hve miklum staHkaskiftum gæti
bærinn okkar tekið, ef við ættum
hér vel mentaðan verkalýð! —
Reykjavík á að vera öndvegis-
bær íslands í öllu. Og flestir íbúar
hennar, karlar og konur, eru
verkafólk. Þess vegna varðar miklu
að það sé öflugt fólk og vel ment,
en það getur það því að eins
heitið, að það verji betur eða rétt-
ara sagt, hafi ábyggileg tækifæri
til þess að verja betur tómstundum
sinum, en nú er þeim varið yflr-
leitt.
Verkalýðurinn þarf allstaðar að
®iga sína fulltrúa, á þingi, i bæj-
arstjórn, í félögum og hvar sem
^gsmuna þjóðarheildarinnar er
að gæta.
fulltrúar hans verða að vera
mentir menn úr hans flokki,
sem Þekkja kjör hans og kröfur,
þol hans og þrótt, — eru af al-
þýðunnar bergi brotnir.
Réttmæt krafa Reykvíkinga um
jafnrétti i fulltrúatölu á alþingi
við önnur kjördæmi landsins
verður eigi niður þögguð, þegar
verkalýðurinn þar er orðinn vel
mentaður með öflugan, eindreginn
félagsskap innbyrðis.
Til skýringan
kvæði sænska skáldsins Dan.
Fallström í blaðinu skal þetta tekið
fram:
Léon Gambetta var heimsfrægur
frjálslyndurfrakkneskurstjórnmála-
maður og um eitt skeið í ófriðinum
1870 alræðismaður i Frakklandi.for-
ingi þjóðveldissinna, ráðherra, — og
forsætisráðherra 1879—81. Hann
var fæddur 1838, og dó á gamlárs-
kvöld 1881.
Palais Bonrbon (frb. palé búr-
böng) frakknesk höll á Signubakka
í París, bygð 1772 af itölskum
hallarsmið Giraldini. Nú þjóð-
þinghús Frakka.
Provence (frb. próvánsa) yndis-
fögur héruð syðst á Frakklandi,
— land hinna frjálsu, fornu föru-
skálda og riddara á miðöldunum.
Pýð.
Þingfréttir.
í fyrradag gerðist ekkert mark-
vert á þingfundum. Tómar þings-
ályktunartillögur voru á dagskrá
í báðum deildum að undantekn-
um launahækkunarfrumvörpunum
frá fjárveitinganefnd Nd., sem voru
bæði til 1. umr. í Nd. — Alls-
konar fjárbeiðnum í þingsáll.till.
formi hefur ringt niður í þinginu
siðan það hóíst og er þó víst von
á enn meiru áður lýkur. — Eggert
Pálsson sýndi fram á það í ræðu
(NB. þeirri einu, sem haldin var
í Ed. í fyrradag), að það hefði
orðið miklu kostnaðarminna að
leggja fyrir þingið frv. til fjárauka-
laga, því umr. um það mundu
hafa tekið mikln styttri tima en
allar þær umræður, sem þegar eru
orðnar um þingsályktunar-tillög-
urnar. —
Annars fóru fundir fram í fyrra-
dag með svo skjótri svipan, að
naumast var hægt að fylgjast
með, enda var uppboð niðri á
hafnarbakka, sem þingmenn sum-
ir þurftu að vera á. Þessvegna var
till. um Mentaskólann tekin út af
dagskrá i Nd., en till. um raflýs-
ingu á Laugarnesspítala og um
bráðabirgðalaunaviðbót handa
starfsmönnum landssimans, svo og
launahækkunarfrumvörpin, voru
látin ganga rétta boðleið gegn um
deildina án þess nokkur tæki til
máls, og stóð fundur aðeins í 5
minútur.
í Ed. var á dagskrá till. um al-
menningseldhús og lán handa Ála-
fossi og voru hvorttveggja tillög-
urnar samþyktar og þeim vísað til
Qárveitinganefndar. —
í gær varð barnafræðslufrv. að
lögum við eina umr. í Nd. Frv.
til laga um afhendingu á landi til
kirkjugarðs á Stokkseyri var sam-
þykt og sent Ed., en hinum þrem
málunum sem á dagskrá voru,
var frestað. Eitt þeirra mála, um
launahækkun símamanna, var rætt
talsvert, og mætti tillagan nokk-
urri mótspyrnu. Var bent á, að
launaviðbót sú, sem landssíma-
stjóri og fjárveitinganefnd leggja
til að veitt verði (en það eru'í
alt 40,000 kr. á ári), sé hlutfalls-
lega miklu hærri en sú launa-
viðbót, sem sama nefnd leggur til,
að veitt verði öðrum embættis-
mönnum landsins.
Af þeim tveimur málum, sem á
dagskrá voru í Ed., var annað
tekið út af dagskrá, en hitt, frv.
til laga um skemtanaskatt, var
samþykt ásamt all-mikilvægum
breytingum frá allsherjarnefnd,
þar á meðal þeirri, að skemtana-
skattinum megi ekki verja til venju-
legra sveitarþarfa eða til að draga
úr byrðum skattgreiðenda.
Að gefnn tilefni
skal það tekið fram, að ritstjóri
»Frétta« er þakklátur þeim, er
senda honum vel samdar greinar
um ýms þjóðfélags- og bæjarmál,
ef ritaðar eru skorinort, en öfga-
laust og án allrar persónulegrar
áreitni. Því að ella verða þær eigi
birtar. En það skal tekið fram í
eitt skifti fyrir öll, að hvorki grein-
ar, fréttir né fyrirspurnir verða
teknar í blaðið, nema fnlt nafn
o*g heimitisfang höfundar sé undir
þeim eða fylgi þeim, og ritstjórinn
kannist við höfundinn, eða geti
vitað deili á honum. En hitt get-
ur orðið samkomulag við ritstjór-
ann, hvort greinar birtist með fullu
nafni höf. eða dulnefni.
„Nýja sýkin“ á Spáni.
Á Spáni hefur komið upp nýr
sjúkdómur, er læknar þekkja ekki,
og kalla enn sem komið er »nýju
sýkina«. — Eru læknar nú að reyna
að finna örsök hennar. Hún lýsir
sér i megnri hitasótt, uppsölu,
kvölum fyrir brjóstinu, og niður-
gangi, — líkist að ýmsu leyti kól-
eru, en ekki hefur hún orðið ban-
væn enn sem komið er.
1 Reuters-skeyli til »Times« 27.
f. m. segir að nærri 30°/o af þjóð-
inni hafi sýkst. Eru margir þungt
haldnir og læknar ráða mjög til
allrar varúðar. Pá lá Alfons kon-
ungur í henni rúmfastur, forsætis-
ráðherrann, Qármálaráðherrann,
hermálaráðherrann og kenslumála-
ráðherrann og flestir stjórnarskrif-
stofustjórar. Leikhúsum hefur orðið
að loka, þvi allir leikendur hafa
Afgreiðsla
»Frétta« er 'nú i nokkra daga i
bakhúsi við prentsm. Gutenberg.
lagst og svo hefur veikin magnast,
að samgöngur hafa víða stöðvast
að kalla þar á skaganum.
Hvað er í fréttum?
Bifreiðarnar
Lestamenn kvarta mjög yfir
hraðakstri bifreiða á vegunum. —
Nýlega fældust ferðamannahestar
bifreið uppi á bæjum, brutust úr
girðingu og hlupu 2 þeirra austur
veg á undan bifreiðinni hvíldar-
laust. Bifreiðin sneri ekki við
fyrri en austur undir Kömbum,
en hestarnir náðust dasaðir mjög
af hlaupum austur í Ölvesi og
voru hálftryltir af fælni. Rannsókn
er mælt að krafist sé af eiganda
hestanna út af þessu.
I fyrradag varð einnig hryssa
fyrir bifreið austur á vegi fyrir
ofan ár og meiddist eitthvað.
í sambandi við þetta má geta
þess, að illa kemur það sér og er
eigi hættulaust, en virðist mjög
ástæðulaust, að raðað er grjóti á
vegabrúnirnar hér inn frá milli
Laugarbrekku og melskarðsins
skamt frá Árna pósti. Er þar nú
svo mjór vegurinn vegna þessa á
löngum spotta, að ekki eða mjög
tæplega geta lestir og bifreiðar
mæzt þar. — Grjót þetta var tekið
upp í vetur til vegabóta, en hví
má það eigi liggja utan hjá veg-
inum? Parf endilega að geyma það
þarna á veginum um hálestirnar?
Einbennlshtífur bifreiðastjóra.
Lögreglustjóri hefur ákveðið, að
gera bifreiðastjórum að skyldu að
bera einkennishúfur. Verða þær
dökkbláar með hvítu bandi um
kollinn, en einkennistala bifreiðar-
innar stendur framan á með silfur-
stöfum.
Bentsen
málari, sem bér var um nokkur
ár, en hefur nú dvalið erlendis
um hríð, er nýlega kominn hingað
aftur og tekur hann forstöðu smjör-
líkisverksmiðju Geirs Thorstein-
son’s.
Snorri
mótorbátur frá Oddeyri lagði af
stað norður í gærkvöldi.
lslands Falk
var í Fœreyjum i gœr. Væntan-
legur hingað á morgun.
Hótorbátnr á Pingvallavatni.
Lengi hefur staðið til að mótor-
bátur yrði settur á Pingvallavatn,
en striðið stóð fyrir framkvæmd-
um. Nú hefur Jónatan Porsteinsson
kaupm. samt ákveðið, að setja mó-
torbát á vatnið, og mun hann eiga
að fara austur fyrri hluta næsta
mánaðar.