Ingólfur - 18.02.1910, Blaðsíða 1

INGÖLFUR
VIII. árg.
Keykjavík föstudaginn 18. febrúar 1910.
7. blaö.
Aðalfundur
± Hlutafólaglnu „SJálfstjórn/
verður haldinn í ThomseilS-skála mánudaginn 28. febrúar 1910
kl. 5 síðdegis.
FundLarefnl =
1. Stjórn lólagsins skýrir frá hag þess og framkvæmdum
á liðnu starfsári.
2. Endurskoðaður reikningur fyrir hið umliðna ár með at-
hugasemdum endurskoðenda er lagður fram til úrskurðar.
8. Tekin ákvörðun um skiftingu ársarðsins.
4. Kosnir skriflega menn í stjórn félagsins samkvæmt 14.
gr. og 1 til vara.
5. Kosnir 2 menn til að endurskoða reikninginn fyrir hið
yfirstandandi ár og 1 til vara.
6. Rædd og greidd atkvæði um tillögu frá stjórninni um
breytingu á 5. gr. laganna.
7. Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem upp hafa
hafa verið borin löglega.
Reykjavík 15. febr. 1910.
Magnús Einarsson
p. t. formaður.
Menn og málefni.
Á tímum aggi og haturs er það
jafnan huggun að *já einstakar alraennt
viðurkenndar aiðareglur msena eins og
kletta úr haflnu. Ósjórinn hamaat allt*
í kring, en skirrist þó við að kollvarpa
þeaaum dröngum, aem atanda þvi eina
og vegmörk mitt í trufluninni. Bn
mikið er undir því komið, að þeaaar
siðareglur séu réttar. Að öðrum bosti
skifta þesair föstu klettar um hlutverk,
vorða ekki vegmörk, heldur skipbrots-
aker.
Við íslendingar eigum á þeirri skálm-
öld, er við nú lifum á, að minnata
kosti eitt af þeasum gullvægu boðorðnm,
sem allir viðurkenna, er við opinber
mál fást. Það hljóðar avo: kugs'iðti
um málefnið, en elcki mennina. 1 aam-
þykbi þessa boðorðs tengja menn af
öllum flokkum hendur saman. Enginn
vill fúslega játa upp á aig skeiðingu
þesa og allir vilja gjarnan fá höggatað
á andstæðingum aínum með því að sýna
fram á, að þeir hafi brotið það.
Mér virðist ekki betur en þetta boð-
orð gjöri ráð fyrir, að það sé eitthvað
til, sem heitir málefni, sem falli af
himnum ofan, festi rætur í jörðinni,
nærist á lofti, vatni og mold og breiði
avo út limar sínar sem skjól fyrir
áhangendur aína. Það minnir mig
helzt á kenningu Schleichers gamla
um eðli tungumálanna. Á hana tið
var því haldið fram í römmustu alvöru,
að tungumálin hefðu ajálfstætt líf, líkt
og jurtir eða dýr, og yxu og þróuðuat
óháð mönnunum, aem töluðu þau. Nú
eru menn fyrir löngu orðnir á það
sáttir, að málið sé í raun réttri aðeins
•tarfaemi vissra likamahluta manuaius,
hver maður hafi sín málaeinkenni og í
atrangaata skilningi séu því til jafn-
margar tungur og mennirnir eru, sem
mæla.
Líkt er því farið með málefnin. Þau
eiga npptök sfn i hugum einstakra
manna, það eru menn, aem atyðja þan
eða berjast gegn þeim, bera þau fram
til sigura eða bera banaorð af þeiro.
Þau bera frá vöggunni til grafarinnar
eiukenni höfunda sinna og meðhalds-
manna. Þau voru ekki til áu þeirra
og verða ekki skilin nema í sambandi
við þá. Og hver þesaara manna hefur
sín einkenni. Eftir aðferð Herrys má
þekkja hvern mann á húðvígindunum
á flngurgómum hans. Þau eru aldrei
eina á neinum tveimur mönnnm. Svona
er meðfædda margbreytnin mikil. Og
við hana bætiat, einkum hvað sálarlifið
anertir, öll aú margbreytni, er ólik lífs-
kjör og æfisaga valda. Það er því
auðsætt, að málefni með sama nafni
getur verið afarmisttunandi eftir því í
hvaða höndum það lendir. Jatnvel
sömu prentuðu atefnuskrána geta aldrei
tveir menn skilið alveg á aama hátt.
Auk þessa hefur hver maður aínar
hvatir, aín áhugamál, aín markmið.
Þau hafa áhrif á hvert apor hana og
afakifti af opinberum málum engu aíður
en önnur. Það er sagt, að Biamark
hafl jafnan í tillögum aínum til búnað-
armála munað eftir, hvað hentaat var
hagsmunum hana á eigin bújörð hans
Friedricharuhe. Hann var þó ekkert
smámenni og hafði annars glöggt auga
fyrir almennum hagamunum. En að
alíkar eiginhvatir ráði, er því hættara
aem þjóðin er minni og kjör stjórn-
málamanna þrengri. Sé nú alla þessa
gætt, er þegar er sagt, og mætti þó
fleira telja, þá verður heldur litið úr
ajálfatæði málefnanna. Mætti vel segja,
að hvert málefni ætti jafnmörg liki og
það á marga meðhaldsmenn.
Þetta gullvæga boðorð á þá að minni
hyggju engan rétt á sér. í opinberum
málnm verður að hngsa nm mennina
Iika. Eu á hvern hátt?
Það er ekki tiiætlun mín að fara að
mæla bót óhróðurasögum blaðanna um
andatæðinga aína, sem engan tilgang
hafa nema að anerta hlutaðeiganda per-
sónulega, né heldur því, hver áhrif
stjórnmálamenn oft láta hatur á ein-
stökum mönnum hafa á gjörðir sínar.
Slíku er engin þörf að mæla bót og
áranguralauafc að átelja það, það þróast
jafnt eftir aem áður, að minnsta kosti
þar sem jafnlítil menning er og á ís-
landi. En hitt vildi ég benda á, að
ekkert málefni verður skilið til hlítar
eða metið að verðleikum, nema menn
kunni að rekja hið persónulega í npp-
runa þesa og viðgangi — og að þá
menn, sem við opinber mál fást, má
ekki meta eingöngu eftir þeim málum,
aem þeir i það og það skifti Ijá fylgi
aitt, heldur líka eftir fyrri framkomu
þeirra og stjórnmálamannkostum yfirleitt.
Ég ætla að skýra þeasi atriði lítið eitt
með tveimur dæmum.
Hjá fámennri þjóð og lítilsigldri ber
mikið á ajálfatæðishug. Hann lýsir aér
í stórum orðnm og fögrum heitum bjá
leiðtogunum og koaningum og þingmála-
fundum meðal alþýðunnar. Sé nú þesai
þrá vakin af sterkri ytri þörf og sé
hún þjóðinni alhuga, þá má vænta að
henni takiat að sigra alla örðugleika
og hún á heimtlngu á fylgi bvers manns,
«r drengur vill heita. En hvemig á
að prófa þetta? Með því að gæta að
þeim mönnum, sem eru berendur þess-
arar atefnn. Komi það i ljós við þá
atbugun, að foriugjarnir séu hvatvísir
menn og samvizkulausir, lýðanápar og
akjalarar, sem grípa fyrsta tækifæri til
þess að auka eigin frama, og alþýðan
kærulaus, eyðsluaöra, sérplægin og ófúa
að leggja nokkuð í aölurnar, þá verð-
sknldar þessi sjálfatæðiahugur annað-
hvort meðaumkun eða fyrirlitningu,
eftir því sem hver er akapi farinn.
Það er þá anðsætt, að hann rís hvorki
af brýnni ytri þörf, né innri hvöt
heldur einhverjum öðrum fánýtari og
* auðvirðilegri rótum, og á einakia sig-
. ura von. Og þó getur málefnið, þ. e.
hugtakið „ajálfstæði" eða „freLi“, verið
jafngott og réttmætt annarsataðar þar
sem betur atendur á.
Eu það eru ekki einungia málefni,
sem berjast, heldur líka menn. Mestöll
aagan er um baráttu milli manna og
avo er og með nútíðaraöguna, þótt reynt
aé að berjaat maira að baki málefnanna
en fyr. Þar sem þingræði er komaat
með stjórnarakiftum ekki einungis nýjar
skoðanir að, beldur fyrst og fremst
nýir menn. Og þessa menn er vandi
að velja. Það má ekki einblína á það
eitt, að þesai og þessi maður hafl veitt
málefninu, sem sigrað hefur „öruggaat“
fylgi. Hann getur verið alla óhæfur
til þess að taka við atjórnartaumunum
fyrir það. Manninn verður að meta
eftir allri framkomu haua í stjómniál-
iKraóLFun.
vikublað, kemur út hvern fimtudag
að minsta kosti.
Árgangurinn kostar 3 'kr., erlend-
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Eigandi: h/f „Sjálfstjórn“.
Ritstjóri, ábyrgðarmaður og gjald-
keri: Konráð Stefánsson, Kirkju-
strœti 12.
Afgreiðslan er í Kirkjustræti 12. £
HHHHHHHHHHHHHHHHHHH-H-H-HH-^H
I
ÍE.
±
|
I
%
I
um fyr og síðar og hæfileikum til for-
ustu yfirleitt. Maður, sem allt af er
að snúast, hlýtur einhverntíma að vera
á réttri akoðun, en hann er aldrei fær
um að vera stjórnari eða leiðtogi. Vind-
haninn verður ekki hæfur til að vera
áttaviti, þótt svo vilji til við og við
að hann horfl til norðurs. Hér er að
eins um persónur að ræða og þó er
það mjög mikilsvert og fyllilega almeuu-
ing varðandi.
En hvaðan á fræðsla um þetta að
koma? Blöðin geta að eins veittbana
í mjög smáum atíl. Þau eru of lítil,
aundurslitin og ofstæk. Yið verðum að
fá í tímaritum eða bókum samanhang-
andi ransóknir á mönnum og málefnum
aamtíðarinnar, ritaðar svo skarplega og
óhlutdrægt sem kostur er á. Við þurf-
um að fá málefnin suudurrakin, skýrt
frá uppruua þeirra og breytingum, ytri
og innri rótum, og greint í sundur það
almenna og það persónulega í þeim.
Við þurfam að fá æflsögur helztu stjórn-
málamanna vorra, greind peraónuein-
kenni þeirra og siðalögmál, sýndan
rauða þráðinn í stiórnmálaferli þeirra,
ef hann er nokkur, sýnt hvenær þeir
hafa breytt skoðun og hversvegna,
sýnt hvort þeir hafa barist fyrir eigin
hagnaði undir þjóðheillayfiskini, sýnd
bardagaaðferð þeirra og vopn o. s. frv.
Við þurfura að fá lýsingar á gangi
stjórnmálanna, framkoinu flokkanna á
þingi, hrossakaupum þingmanna o. fl.
Þótt ekki væri við að búast, að þessar
ransóknir yrðu fullkomlega óvilhallar,
þar sem flokkarígur gengur avo út i
yztu æsar, sem hér á landi, þá mætti
leggja avo mikið af gögnum fram (t. d.
blaðagreinum, þingræðum), að allir gætu
mikið á þeim grætt. Þær myndu opna
augu manna fyrir mörgu, sem þeim
áður hefði verið hulið. Menn mundu
læra að akoða nútimann í bezta sam-
hengi við fortíðina og það er dýrmætt,
því að gleymska á fortíðinni er hrös-
unarhella nútíðarinuar. Og menn myndu
læra að gera meiri kröfur til featu og
samvizkusemi leiðtoga sinna. Enginn
maður ætti að eiga traust þjóðarinnar
aem stjórnmálamaður, nema hann þyldi
að vera krufinn lifandi sem alíkur
frammi fyrir augum hennar. Sé spill-
ing í opinbera líflnu, þá er hún komin
frá mönnunum, en ekki málefnunum.
Eigi að rífa hana upp með rótum verður
að byrja á að útrýma þaðan þeim
mönnum, sem henni valda, og öllum
áhrifum þeirra.
Siqurður Nordal.