Ingólfur - 20.08.1912, Blaðsíða 3

INGÓLFUR
131
Söguleg skjöl.
I.
Bréf flokksstjórnar Sjálfstæðisflokksins til Kristjáns Jónssonar
ráðherra, dagsett 23. nóv. 1911.
\
Kosningar þœr tíl alþingis, er nú hafa farið fram, hafa fallið á þá
leið, að flokkur þeirra manna er orðinn fullur helmingur þings, er fylgja
vilja millilandafrumvarpinu frá 1908 annaðhvort óbreyttu eða með breyt-
ingartillögum minni hlutans á alþingi 1909.
Flokkur þessara manna má því ekki aukast um nokkurt eitt atkvœði
til þess að þeir fái ekki full yfirtök um óákveðinn tíma i þessu máli og hafi
á valdi sínu fyrr eða seinna að ráða þvi til lykta sem þeim synist.
Með því það er kunnugt, að þér hafxð, hœstvirti ráðherra, lýst yfir
því, að þér liafið óbreytta skoðun á þessu máli frá því, sem þér hafið áður
haft, og með því að sjálfstceðisflokkurinn einnig telur það fyrsta áhugamál
sitt að styðja þá skoðun og afstýra allri liœttu í þessu máli, þá teljum vér
óhjákvœmilegt, að samvinna geti tékist um það mál milli allra andstœðinga
frumvarpsins á þá leið, að málinu mœtti vera borgið.
En að œílun vorri er eins og nú er komið engin leið til þess önnur
en sú, að sceti konungkjörinna þingmanna verði öll skipuð öruggum frum-
varpsandstœðingum.
Vér leyfum oss þvi að skjóta þvi til yðar og skora á yður, að neyta
þessa eina úrrceðis og teljum futllvíst, að þér sjáið óumflýjanlega nauðsyn
þessa eigi siður en vér.
Reykjavik 11. nóv. 1911.
Fyrir hönd flokksstjórnar Sjálfstœðisflokksins.
cBjözn Sómaon eBmc3i4t Svaimaon
formaður skrifari.
Til ráðherra Kristjáns Jónssonar *
*) Moð bréf þetta fór séra Jens Pálsson á fund ráðherra ásamt tveim mönnum öðrum og
hafði hann orð fyrir þeim.
Lotterí-peningarnir.
Það er löngurn viðkvæðið, þegar á
að útvega psninga í landssjóð, að bezt
væri að ná þeim einhvernveginn af út-
lendingum, svo að útgjöldin verði lands-
mönnum ekki tilfinnanleg.
| t,Yrði þetta að meginreglu, þá mundi
Stafa af því stór hætta, ef ekki hrein
og bein tortíming fyrr eða síðar. Þjóð -
in er sömu löguin háð eins og einstakl-
ingurinn, hún verður að berjast gegn-
um þrautir og erfiðleika, ef henni á að
fara fram að þroska og krafti. Hún
má ekki komast upp með það að fá fé
fyrir ekki noitt, því að alt slíkt mynd-
ar dauða punkta í þroskarásinni, að eg
nú ekki tali um, ef þessi léttkeyptu
hnoss verða að föítum tekjuliðum.
En komi það fyrir, eins og nú eru
horfur á með lotterí-afgjaldið, að vandi
sé vel boðnu að neita og landið fái
peninga fyrir lítið sem ekkert, þá er
líka vandi að fara rétt með slíkt fé.
Meginreglan mundi þá vera sú, að
skoða slikan Iéttan feng eins og ófyrir*
séð liapy, sem ekki færist inn sem tekju-
iiður á hina föstu fjárhagsáætiun, held-
ur verði sett í sjóð til varnar gegn
ófyrirséðum óhöppum til þess að hvort-
tveggja jafni sig — eöa ef happið er
dálítið langvarandi, að nota þá féð til
þess að útvega landinu ýmislegt sem
þvi færi þörf á að eignast, en varla
væri efni til að komast öðru visi yfir
fyrst um sinn.
Ein rödd í alþinginu eða svo heyrðist
1 þessa átt. Það er skakt að gjöra
lotterí-peningana að tekjulið á fjárhags-
áætlun landssjóðs, meðfram af því að
það yrði mjög stopull liður, og líka
sumpart af því, að menn mundu þá má-
ske fara að slá meira slöku við að afia
landssjóði tekna á eðlilegau hátt. En
segjum, að þingið sjái nú fyrir réttmæt-
um tekjuauka, þá er heldur ekki rétt
að gefa hinu alþekta betli í landssjóð
nýjan viud í seglin með því að demba
í hann þassum aðkomna feng. Lang-
réttast og sjálfiagðast er að stofna nú
strax sjóð fyrir þessa peninga, et' nokkr-
ir verða, og semja annaðhvort nú eða á
næsta þingi fyrir hann fasta skipulags-
skrá.
Við þetta álit vil eg bæta þeirri til-
lögu, að lottorí-sjóðurinn yrði látinn
standa að einhverju leyti að baki hins
innlenda brunabótasjóðs (lög 1907) sem
reyndar er ekki búið að stofna enn,
af þvi að erlend tryggingarfélög synja
um hina áskyldu endurtryggingu, því
að þau vrlja auðvitað halda áfram að
okra sjálf hér á landi. — Nú má ekki
dragast lengur, að brunabótasjóðurinn
verði stofnaður, hvað sem erlend félög
segja, og má þá hafa lotterísjóðinn þeg-
ar hann kernur til þess að taka í hon-
um lán, ef stór brunaslys koma fyrir,
sem brunasjóðurinn ekki þolir fyrst x
stað. — Nú ber brunasjóðurinn sig auð-
vitað, eða er hægt að láta hann gjöra
það, á lengri tíma, svo að lotterí-sjóð-
urinn þyrfti ekki að skerðast þessvegna.
En sem beina hagnýtingu hans mætti
benda á að hann gæti styrkt kaup á
ýmsu sem okkur vantar, svo sem skóla-
skipi fyrir sjómenn, sem hægt væri að
nota einnig að öðru leyti í þarfir lands-
stjórnarinnar, svo sem við strandvarnir
eða fiskirannsóknir o. fl. Svo þurfum
við að eignast að minsta kosti byrjun
til landssjúkrahúss, sem seinna mætti
byggja við eftir þörfum. Litla ögn af
Radium þurfum við líka endilega að
eignast úr þvi að við höfum háskóla,
sem verður að fylgjast með i framför-
um Iæknislistarinnar. Eu hætt er við,
að landssjóður verði tregur til að snara
út 20—40 þúaundum fyrir þetta undra-
Jyf. — Meira skal ekki upptalið af þess-
um nauðsynjum, því að það yrði líkast
því að ráðstafa húðinni áður en björn-
in er uuninn. Enda mun Iíka að öllu
leyti réttast, eins og áður er sagt, að
byggja sem allra minst á þessn „happ-
drætti“ fyrirfram, því að það muudi
kanské reynast] landinu eitthvað líkt
eins og að spila í lotteríi!
* *
Sumu í þessari grein er Ingólfur ekki,
samþykkur.
Jón Helgason glímukappi, einn
þeirra, er með Jóhannesi Jósefssyni
fóru út í heiminn í öndverðu, er nú
hér á ferð og hefir verið um hríð í
snmar á Norðurlandi með konu sinni.
Er húu rússnesk, liðsforingjadóttir og
aðalsmanns í Pétursborg. Hefir Jón
ílenzt þar og er Ieikfimiskennari við
herskóla einn þar í borginni. Þftu
sigla héðan heimleiði* á „Botníu".
Jóhannes Jósofsson, hinn heimafrægi
glímukappi íslenzki, og hin nafnkunna
sjálfsvörn hana, er nú sýnd hér á „Gamla
Bíó“. Fólk er afakapahrifið. Munþað
vera í fyrsta sinn, að íslendingur er
þar á sjónarsviði, enda gerir Jóhannes
ótrúlega hluti.
ólympíu lcikarnir í Stokkhólmi eru
nú um garð gengnir, með mikilli við-
höfn og kappi, sóttir af því nær öllum
þjóðum heims. Eins og kunnugt er
sýndu íslendingar nokkrir þar glimu og
þótti mikið til koma; hlaut Hallgr.
Benediktason silfurbikar. Jón Halldórs-
aou héðan úr Rvík tók þátt í kapp-
hlaupum og Sigurjóu Péturson hinn
sterki glímdi þar uppá gríak-rómversku
og atóð aig frábærlega vel.
AUir aýndu landarnir það í orði og
verki, að þeir vóiu íslendingar og er
það þakkarvert á þesaum síðustu og
veratu tímum.
Íslandsglíman 1912 fór fram fyrra
þriðjudag á íþróttavellinum. Fáir þátt-
takeudur. Sigurjón Pétursson hlaut
beltið. Hallgr. Ban. glímdi ekki, eins
og menn höfðu búist við, og þótti mönn-
um jþað svik í tafli. Næst Sigurjóni
gekk Kári Arngrímsaon frá Ljósavatni.
Lotterí frumvarpið, sem verið hefir
fyrir alþingi í suinar þar sem þeir
Magnúa Stephenaen landsh., Sighv.
Bjarnason bankastj. og Kuud Philipp-
sen hinn danski fá leyfi til að reka ís-
lenzkt „lotteri“ (eða ,,happadrætti“)
gegn því að greiða í landasjóð 4°/0 af
andvirði keypra seðla (eða minat nál.
200 þús. kr. á ári) — er nú afgreitt
af þinginu sem Iög.
Þá munar í skildinginn, bleasaða
löggjafana — „bara peniuga, hvernig
sem þeir eru fengnir!“ sagði maðurinn.
*
Ný millilandaixefnd vona bræðings-
menn margir að sé uú í aðaígi. Þá
langar alla að bregða sér auður að
Eyrarsundi, til „skemtunar og fróðleiks".
En hætt er við, að fái færri en vilja,
ogsagt er, að bræðingar vilji ekkiláta
leita út fyrir vébönd alþingis. Ná
Hjörleifungar ekki uppí nefið á sér
fyrir ergelsi yfir þeim fréttum, af þvi þeir
lifa nú í tómum vonum.
Fr merkjakaupmaöur
A. Oreyersen hittist á morgun (Mið-
vikudag) kl. 10—4 á Hotel íaland.
Fer með Botníu.
Óneitanlega væri það hrapallegt ef
hvorugur þeirra kæmist í slíka nefnd!
*
Yestur íslendingar allmargir eru
staddir bér í bænum um þessar mund-
ir. Hafa ferðast um átthagana fyrir
norðan og veatan í sumar og eru nú
komnir á leið heim. Alt eru það Winni-
peg-búar. Arinbjörn Bardal útfarar-
stjóri, kona hans og dóttir, Jón Thor-
steinason reiðhjólasali, og Sigfús Ander-
son málari.
A. Gregerscn frímerkjakaupmaður
kom að norðan með Botníu, kaupir frí
merki á morgun, eins og auglýst er
hér í blaðinu.
„Það er nú af, scm áður var“, m&
Begja um ísafold nú orðið. Því að níi hefir
hfm tekið algerðum sinnaakiftum síðan farið
var að „sjðða“ í „bræðings“-pottiuum; 27. f. m.
breytir húu bvo eftir orðum bibliunnar(!) að húa
biður þar fyrir þeim, sem hún áður hefir hatað
og leggur blessun sína yfir þau verk, sem hún
úður hefir bölvað, og unnin hafa verið af mönn-
nm som húu hefir talið þjóðarfjendur og þaðan
af verra. Segi nú menn að trúarlífið sé dautt
hér á landi, er þannig er breytt eftir hinum
framkvæmda-erfiðustu orðum ritningarinnar.
Mikil framfór það! 4/s ’12.
Hœmatopus ostralegus.
Geðveiki í Englandi.
Eian geðveikur af hverjum 269
mönnum í landlnu.
í Eaglandi og Wales var 135661
maður geðveikur í geðveikrahælum eða
annari vörslu 1. janúar þ. á. Telst
svo til, að þar í landi sé einn geðveik-
ur af hverjnm 269 íbúum. Er þetta
bygt á nákvæmum skýrslum geðveikra-
nefndarinnar brezks.
Árið 1902 var einn geðveikur af
hverjum 289 ibúum og sést af því, að
geðveikin fer í vöxt.
Ef geðveiki væri jafnmikil hér á
landi sem í Engiandi nú, þá ætti hér
að vera 313 geðveikir menn. Sem bet-
ur fer mun geðveikin ekki jafnalmenn
hér sem á Eaglandi, en þó þyrfti hér
að vera hæli handa 120—150 manns í
atað 50, sem ætlast var til, að Kleppa-
hælið tæki. Euda eru hin mestu vand-
ræði og óþægiudi víða um I&nd af því,
að Kleppshælið er of lítið.
Friður á jörðu.
Herrans árið 1908 leit „innlimunar-víravirkið
sæla“ dagsins ljðs, og ailir Heima(n)stjðraarmonn
duttu 4 rasainn af fögnuði, og snngu lofkvæði
nm „Landsins sál“.
Þá var glatt á Hjalla.
En þá risu upp menn, sam kölluðn sig Sjálf-
stæðismenn og Landvarnarmenn og sögðust sjá
ýmsa galla á „viravirkinu" ; það væri ekki skír
málmur, okki annað en „selst sem gull“.
Þeir lentu nú í þrætnm og hávaða svo mikl-
um að kjðsendur í landinu hrukku af svefni.
Og, þá fór eins og oftar, að þegar kjðsendnr
vakna við vondan draum, þá verða þoir reiðir.
Og þeir urðu svo reiðir, að þeit hentu „víra-
virkinu" út á haug.
Heima(u)stjórnarmann tðkn nú „víravirkið“ til
hirðingar, og fægðu það og forgyltu, en það
kom fyrir ekki. Eugir aðrir en þeir og Danir
vildn sjá „víravirkið“, og hættu menn svo að
þræta um það. Nóg var tii Bamt.-------------
Nú leið og beið Og gerðust ýms æfiutýr með
þjðð vorri.---------
Nokkrir Sjálfstæðismenn, sem altaf hafa rífist
um það, að aldrei væri friður i landi hér, tðku
sig tU og íóru að skoða „víravirkið" í krók og