Landið - 11.01.1918, Blaðsíða 3

L A N'D I Ð
7
varð úti á Möðrudalsheiði um jólin.
Var hann á leið til Jökuldals, en hrepti
byl á leiðinni og komst eigi til bygða.
Sjálfstjórn
heitir félag, sem stofnað var í bæn-
Um 2. janúar, fyrir tilstilli nokkurra
boraara, sem til fundar höfðu boðið í
K. F. U. M.
Tilgangur félagsins er að starfa að
bæjarmálum Reykjavíkurkaupstaðar í
þá stefnu:
að vera á verði gagnvart tilraunum af
hálfu löggjafarvalds eða stjórnar-
valda lands og bæjar til að raska
atvinnufrelsi einstaklinganna,
að beita sér fyrir hagsýni 1 fjármálum
bæjarins.
að beita sér fyrir því við kosningar,
að kosnir verði hæfir menn til opin-
berra starfa 1 þarfir bæjarféiagsins.
Með fundarsamþykt má ákveða að
félagið taki önnur mál til meðferðar
en bæjarmál Reykjavíkur, enda sé
tillaga um það samþykt með 2/3 at"
kvæða fundarmanna að minsta kosti
England.
Eftir
Houston Stewart Chamberlain.
Þegar vér lítum á sögu Iand-
anna í kringum oss, þá getum vér
eigi varizt þess, að undrast hinar
mörgu og margvíslegu afleiðingar
atvika, sem á yfirborðinu hafa
virzt æði-smávægileg og blátt
áfram. Hvað Englandi viðvíkur,
er nægilegt að nefna f þessu sam-
bandi tvö atvik: Annað þeirra átti
sér stað svo að segja í dögun
sögu landsins, hitt fimm öldum
seinna. Þessi tvö atvik í samein-
ingu skýra marga gátuna. — Eins
er því farið í hinu „organiska" lífi:
Atvikin, sem ég hér á við, eru:
annað þeirra Normannríkið á ii.
öld, hitt það, að Englendingar tóku
á öndverðri 16 öld smám saman
að breytast frá akuryrkjuþjóð í
siglinga- og verzlunar-þjóð, enda
þótt breytingin væri langt frá því
að vera óumflýjanleg. Það er eng-
um vafa bundið, að mikið af ein
kennilegleika Englendinga, sem út-
lendingum virðist svo margvíslegur,
stafar af því, að hið þroskaða Saxa-
ríki Alfreðs konungs og ríki hinna
ósiðuðu og þrekmiklu Normanna
rann saman. En það er einníg
eins áreiðanlegt, að hugarfar þjóð-
arinnar, eins og það hafði mótast
á hinum fimm öldum þar á eftir,
tók mjög að breytast frá þeirri
stundu, er siglingarnar hófust þar
í landi, og ef til vill er sú breyt-
ing orsök allra þeirra hörmunga,
er yfir heiminn dynja nú sem
stendur.
Orðið „aðall" bendir ekki til
^’ns sama í Englandi, sem í öðrum
löndutn, Það er ekki titill, sem
greinir eigandann og fjölskyldu
hans frá öðrum, aðeins að ytri
háttum, um alla tíma. Það setur
hann frekar f æðri stétt í þjóð-
félaginu, og skilur hann með því
frá fjöldanum í raun og veru. Iðu-
lega eru nýir menn teknir upp í
þessa stétt, og aðrir ganga út úr
henni.
Engin líking er á milli hins
franska og enska aðals. Hinn
frankneski, burgundiski og gotn-
eski aðall var að vísu ávalt greind-
ur frá fjöldanum fram að tímum
stjómarbyltingarinnar, en nú á
tímum eru afkomendur þeirra sjald-
gæf fyrirbrigði. Þegar í byrjun var
öðruvísi ástatt I Englandi. Meiri
hlutinn af þeim blandaðist þjóðinni,
aem var þar fyrir, en furstar og
O tta.
Lió«týran kastar glampaglætu á þilin.
Girtur er heimur okkar fjórum veggjum.
Háværir gestir gamna sér við spilin,
gleyma í svipinn dómsíns hvössu eggjum.
Frá því þeir stóðu fyrst á bernskuleggjum
fundu þeir aðeins hérna Ijós og ylinn.
Gleymsku sér teyga í glaðværðanna dreggjum,
greina ei neitt á bak við rökkurhylinn.
Mig skal ei vanans mjúka helsi hindra.
Ég horfi í gluggans myrkur fast og lengi,
og stjörnur lít ég gegnum sortann sindra.
Með ýmsum logalitum hljótt þær tindra
og lýsa jafnt á vegu skygnra og blindra,
flytja mér boð um eilíft æsku-vengi.
* * *
höfðingjar mynduðu æðri stétt,
nógu fjölmennir til þess að halda
sér aðgreindum með því að giptast
altat innan siona vébínda. TJtölu-
lega fáir af Normandi aðlinum tylgdu
hinum fyrstu konungum til Estg
lands. Þannig varð það, að þessi
aðall, sem samlagaðist nokkrurn
saxoeskum og dönskum æfa-göml-
um ættum, hélt áfram að vera að-
gieindur frá hinni óblónduðu sax-
nesku þióð, og þannig varð það
að England enn þann dag < dag
greinir sig frá öllum löndum með
þvi að halda við »æðri stéttc í
landinu, sem talar svo að segja
slna sérstöku tungu. Máske væri
réttara að segja, stétt, sem hefur
sinn sérstaka framburð, þó að vísa
sé þar aragrúi af orðum og mál-
lýzkum, sem lýðurinn hefur ekki
nað tökum á — frekar en fram-
burði þessara æðri stétta. — Þetta
ástand hefur staðfest djúp á milh
þessara tveggja hluta þjóðarinnar,
djúp, sem aldrei verður brúað.
Önnur stéttin er »yfir« hinni: hún
er heldri-manna stétt, eða ágæt,
göfug, eða hvað menn nú vilja kalla
það, — en hin er það ekki. Það
er sagt, að Vilhjálmur sigursæli
hafi árangurslaust reynt að Iæra
engilsaxnesku. Hobbes skýrir frá
því að undir stjórn þeirra sem á
eftir honum hafi komið, hafi menn
verið víttir er þeir kvörtuðu undan
ójafnaði aðalsins: »Talaðu varlega,
maður minn. Þú ert bara Englend-
ingur". En þessi nýi Englending-
ingur varð samt sem áður yfir
sterkari, að þvf leyti, að hann
neitaði að Iæra frönsku. Og það,
sem er mikilsverðast í öllu þessu
— aðallinn neitar eigi sfður ákveð
ið að læra engilsaxneskuna. Það
sem við köllum ensku nú á dög-
um er því eiginlega samruni þess-
arrar tvöföldu þrákelkni. Það er
sambland af tveim mállýzkum, sem
eiga í baráttu hvor við aðra, og
deilan hefur haldið áfram löngu
eftir að bókmálið var myndað —
< gagnstæðunum sem eru milli hins
mentaða og ómentaða framburðar.
Með þetta ástand málsins í huga,
munu menn vissulega, jafnvel þó
þeir hafi aldrei farið yfir Sundið,
vera færari um að skilja astandið
í Englandi, en þótt þeir berjist í
gegnum margar bækur um það
Þannig er skólafyrirkomulagið alt
annað í Englandi en í öðrum
löndum. (Frh.).
íanðhreinsnn „Timans“.
Hún er, mlldast talað, áhyggju-
efni, þessi óbilgjarna árása- og
óhreinkunar-stefna, sem blöðin eru
farin að temja sér. Ef einhverjum
— og það kemur oft fyrir —
verður illa við náungann, þarf hann
ekki annað en að kasta á hann
saur eða gera hann á einhvern
hátt tortryggilegan í einhverju blaði.
,Og á grundvelli þessara eða lfkra
athafna á svo að skylda landsstjórn-
ina til þess að rannsaka óþverrann
á rannsóknarstöð laganna, og birta
síðan almeningi hvað mörg prósent
af öllu saman er hreinasti uppspuni,
ranghermi og vitleysa. Sér nú ekki
„Tíminn", er svo marga leynda
hluti fær augum litið, og í bróð-
erni talað veit hann svo vel —
án þess að nokkru sé að honum
dróttað — að lífið yrði óþolandi,
ef öll þess óhreinindi og óheilindi
væru leidd nakin fram í dagsljósið
— að þessi áníðslufulla uppljóst-
ursstefna getur orðið hreinasta
þjóðarógæfa og þjóðarminkun?
Til hvers er löggjöf landsins með
lögregluvaldi þess, erindisbréfum
embættismanna þjóðarinnar, og fyr-
irmælum þeim, er þeir eiga eftir
að fara — til hvers er þetta alt
annars. en þess að þeir, er kunna
að veiða ói-étti beittir, hvort heldur
at Birni Kristjanssyni bankastjóra
eða öðrum geti nað rétti sínum?
Og hvers vegna fara ekki þessir
menn, eða „Tíminn* f mál við
bankastjórann ?
Hitt er óviðfeldið og ósamboðið
mentuðurn prúðmennum, að kasta
aur á andstæðinga sína, að þeim
óvörum, og segja svo öðrum að
þvo þá, og til er það aurkast, að
mennirnir, sem fyrir því verða,
óhreinkast ekki — eius og skáldið
kemst að orði:
„og hann, sem fyrrum, undir aur
alskær mjallafaðmur".
Benda má á það til gamans, að
í sama tölubl. »Tímans« og »Land-
hreinsunin*, stendur þessi hnytti-
lega athugasemd ritstjórans:
nNorðurland kvað kalla »Tím-
ann« saurblað o. s. frv. Ritstjórinn
er Jón Stefánsson*.
Svona fer ritstjórinn að því, að
hreinsa »Tímann« af áburði »Norð-
urlands*, — og hann fer laukrétt
að ráði sínu, því þó að »Tíminn«
aldrei væri nema saurblað — sem
mörgum þykir víst vafamál — þá
mundi hann ekki verða , vitund
hreinni, þó að stjórnin, sem vitan-
lega stæði það nærri, skipaði rit-
stjóranum í mál við »Norðurland«.
Það er tvísýnn vinningur að
málaferlum út af ógætilegum og
gremjufullum aðdróttunum í blöð-
unum. En hitt er vinningur, og
hann til þjóðþrifa, að viðurkendir
heiðursmenn, eins og Björn Krist-
jánsson og ritstjóri »Tímans« —
svo að báðir séu nefndir í einu —
fái að vinna óáreittir og í friði að
sínum áhugamálum, til blessunar
fyrir þjóð sína og ættjörð.
V e r a x.
Ý misleggt.
Merkilegar forndýraleifar í Kína.
Árið 1916 rannsakaði enski ræð-
ismaðurinn í Ichang í Kfna, Hew-
let að nafni, stóran helli f árbakka
þar skamt frá, ásamt amerfskum
vísindamanni, I. O’Malley Irwin.
Fundu þeir þar leyfar einhverra
stærstu forndýra frá fyrri jarðöldum,
og af þeim virðist mega ráða, að
drekamynd sú, sem Kínverjar nota
svo mjög, sé hvorki lánuð úr goð-
sögum Vesturlanda, né eintómur
heilaspuni, heldur sprottin upp af
óglöggum sögnum um feiknastór
forndýr, sem mjög hafa líkzt hinum
vanalegu hugmyndum um dreka
— eða af þekkingu á samskonar
forndýraleifum, sem þeir félagar
fundu.
Hellir þessi heitir á kínversku
Shen K’an Tzu (sktínið helga) og
er talið að hann nái um 5 danskar
mílur inn í jörðina meðfram fljótinu,
Skipshöfn af ensku herskipi hafði
komið þar inn áður og hefur nafn
skipsins verið málað á hellisvegg-
inn langt inni, en ekki er þess
getið, að þá hafi fundizt neinar
dýraleifar.
Mr. O’MalIey Irvin skýrir frá
því í „Scientific American", að
hann og félagar hans hafi gengið
eftir hæð nokkurri eða hrygg inni
f hetlinum, til þess að komast
þurrurn fótum, Af því að hryggur
þessi var í bugðum eins og ein-
hver risavaxinn höggormur eða
skriðdýr, datt þeim f hug, að ef
til vill væri þetta steingerfingur af
tröllslegu forndýri ög við nánari
athugun kom f Ijós, að tilgáta þessi
var rétt. Það mátti greinilega sjá
bugður ófreskjunnar, lfkama- og
höfuðlag hennar, og hreistrið á
skrokknum, og smátt og smátt
fundu þeir í hellinum 8 slfka stein-
gerfinga, í hóp, og sumpart flækta
saman. Við nákvæmar mælingar
reyndist lengd dýranna að meðal-
tali 70 fet og þyktin 2 fet. Haus-
arnir voru stórir og flatir, líkt og
á útdauða skriðdýrinu Morosaurus
Comperi. Um 14 fet frá höfðinu
hafði dýrið 2 fætur og 50 fet frá
höfðinu afturfætur. —
Líkiegast þykir, að dýrin hafi
lokazt inni f hellinum við eldgos,
einhverntfma í fyrndinni, og hafi
dáið úr sulti.
106
samt er sjón mín skörp, hné mín sterk og
hendur mfnar titra ekki««.
»»Sjamaninn getur elcki lát'ð okkur sofna
svefni goðanna««, kveinaði fólkið, sem fór
að smá-tínast inn til okkar. »»Það er
hvergi hægt, nema í kofa þinum««.
Og ég hló í kampinn, á meðan ég var
að skenkja drykkinn og gestirnir skemtu sér
við hann. Því að í mjölið, sem ég seldi
Neewak, hafði ég látið ósköpin öll af sóda,
sem ég fékk hjá konunni Ipsukuk. Ög
hvernig gat komið gerð í drykkinn, þegar
sódinn hélt honum ferskum? Eða hvernig
gat áfengið hans orðið áfengi, þegar engin
gerð kom í það?
Og upp þaðan streymdu til okkar allskon-
ar kostgripir, alveg fyrirhafnarlaust. Við
fengum feikn af grávöru, útsaum frá kven-
fólkinu, te frá höfðingjanum og heila hlaða
af kjöti. Einn góðan veðurdag sagði Moosu
mér, til mikillar uppbýggingar fyrir mig,
afskræmdar leifar af sögunni um Jósep í
Egyftalandi, en við það datt mér nýtt ráð í
hug, og brátt lét ég allan kynflokkinn fara
að byggja stórar kjötskemmur. Af allri veiði
107
4
þeirra fékk ég bezta og mesta hlutann og
geymdi. En Moosu var heldur ekki iðjulaus.
Hann bjó til spil úr birkiberki og kendi
Neewak að spila alkort. Hann tældi líka
föður Tukeliketu til að spila við sig og einn
góðan veðurdag kvæntist hann henni og
daginn eftir fluttist hann í hús töframannsins,
sem var fallegasta húsið í þorpinu.
Hrap Neewaks var algjört, því að hann
misti aliar eigur sínar, bumbur sfnar úr
rostungsskinni, galdraþing sfn — í stuttu
máli alt. Og að slðustu varð hann að höggva
brenni og bera vatn, og hlýða hverju boði
og banni Moosu’s. Og Moosu — hann sett-
ist á laggirnar sem sjaman eða æðstiprestur
og ofan á hálfmeltan biblfulærdóminn bjó
hann til nýja guði og ákallaði þá við annar-
leg ölturu.
Mér lfkaði þetta alt mjög vel, því að ég
taldi hagkvæmast, að rfkið og kirkjan ynni
í sameiningu, og hafði sjálfur ýmis ráð með
höndum, sem við komu ríkinu. Og alt fór
nú þann veg, sem ég hafði ráð fyrir gert.
Gott skap og brosandi andlit fundust nú
ekki framar í þorpinu. Fólkið var önugt og
108
skapvont. Það skammaðist og lá í áflogum,
svo að alt var eintómur hávaði, ys og gaura-
gangur nætur sem daga. Menn bjuggu til
spil eftir spilum Moosu’s og veiðimennirnir
fóru að spila hver við annan. Tummasook
lamdi konuna sína eins og harðan fisk og
móðurbróðir hans fór að skakka leikinn og
barði hann með rostungstönn, þangað til óp
hans heyrðust út um alt þorpið og hann
varð sér til skammar fyrir öllu fólkinu. Og
meðan á öllum þessum skemtunum stóð,
hafði enginn sinnu á að fara til veiða og
sultur kom upp í landinu. Næturnar voru
langar og dimmar og án kjöts gátu þeir
ekki keypt sér áfengi og tóku að mögla á
móti höfðingjanum. Að þessu hafði ég stefnt,
og þegar fólkið var orðið nægilega soltið,
kallaði ég alla þorpsbúa saman, hélt langa
ræðu yfir þeim og kom svo fram eins og
reglulegur höfðingi og gaf þeim mat, er
svangir voru. Moosu hélt lfka langa ræðu og
vegna hennar og þess sem ég hafði gert,
var ég kosinn til höfðingja. Moosu, sem hafði
sérstakan samning við forsjónina og túlkaði
vilja hennar, smurði mig með hvallýsi —