Landið - 29.11.1918, Blaðsíða 1

47. tölublað.
Reykjavíb, föstudaginn 29, nóv. 1918.
111. árgangur.
Árni Eiríksson.
| Heildsala. 1 Talsínii 265. Pósthólf 277. | Smásala. 1
Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög Qölbreyttar.
Saumavélar
^með hraðhjóli oglOára
verbsmiðjuábyrgð.
Smávörur, er snerta saumavinnu og hannyrðir.
Þvotta- og lireinlætievörur, beztar og ódýrastar.
Tæbifærisgjaflr — Jólagjaflr — Leihföng.
V. B. K.
Vandaðar vörur. Odýrar vörur.
VEFNAÐ ARVARA.
Pappír og ritföng.
1 LEÐUR og SKINN.
Heildsala.
Smásala.
VerzÍBBia gjöra XristjánssoB.
Sigling.
Eg sigli um hafið með segl við hún —
þeir segja, það marri í borðum,
og kjölurinn Heljar- risti -rún
og reiðinn sé genginn úr skorðum.
Eg stefni þangað, sem stafninn snýr
og stanza ekki neitt til að venda.
Eg skessuna þefcki, er á skerinu býr,
þar sem skipið ætlar að ienda.
Eg stýri glaður um Svarta-sjó,
þótt sjái eg mannlausa báta.
Því skipið er nýtt, en skerið er hró,
og skai þvf undan láta,
Guðm. G. Hagalín.
Ný ljóðabók.
Gestur: „Undir Ijúfum lögum“.
Alexander Jóh->nnesson bjó til prent-
unar. Rvík. Utgefandi: Þorsteinn
Gíslason 1918
Ljóðabók þessi er eftir góðan
gest á heimili skaidgyðjunnar,
Heimamaður er hann þar ekki, en
glögt er gests augað, og ekki ólík
Iegt, að það veki athygli a söng-
um hans, að hann er gestur, sem
tekið hefur eftir kvæðalögum heima-
hjúanna, fundizt þar ýmislegt á
vanta, og reynt síðan af ásettu
ráði að kveða á annan veg. Skal
nú vikið að ljóðum þessum nokk-
uru nanara.
I.
Samrœmi Ijóðs og lags liggur
Gesti mjög á hjarta. Hann hefur
ort snildarlega undir ýmsum fögr-
um lögum og er það mikilla þakka
vert. Um það segir »ísafold« (Ói
Björnsson, formaður söngfélagsins
»17. júní«):
»Sönglífi íslenzku er stórgróði að
þessu ljóðasafni Gests, og fslenzkt
söngfólk má ekki láta farast fyrir,
að afla sér bókarinnar, og syngja
fslenzku textana hans Gests við
uppáhaldslögin sín. Þær ættu að
reyna, stúlkurnar út um 'and alt,
sem leika á gftarinn sinn »Fjorton
ar« eða »Spinn, spinnc, hvort þeim
þykir ekki eins gott að syngja
þýðingarnar hans Gests, eða berg-
málið, eins og hann kallar það
sjálfur.
Fyrsta vfsan í »Fjorton ár« er
svona:
Fjórtán ára það förlast mér ei
var jeg fjörug og glaðleg yngismey.
Ekki bað mín einn einasti einn
og eg var heldur ekki að hugsa
um neinn.
La, la, la, la.....
Og f »Spinn, spinn* er hún
svona:
Hún var svo væn og rjóð,
sat við rokkinn raunamóð.
Tímans þráður tognar fljótt,
tárin runnu dag og nótt.
Er þetta nefnt af handahófl, en
f bókinni getur söngfólk fengið
ágætis texta undir m. a. þessi lög:
»Juanita«, hið kunna spánverska
lag, enska lagið »Daisy Bell«,
sænska danslagið »Álskvárdaflicka«
(»Grafardals fögrum* oft sungið
undir því).
Af einsöngslögum má nefna
Griegs lögin tvö, »To brune Öjne«
og »Solveigs sang«, Kjerúlfslagið
»Hytten er lukket«, sænska þjóð-
lagið »Aa, öla, Öla«, sættska þjóð-
lagið »Pehr svineherde«. Enn
G'unta hefur Gestur þýtt (nr. IX:
»Framat march«) og væri gaman
að fa fleiri Glunta frá hans hendi.
Enn eru ótaldir kórsöngvar, sem
Gestur hefur frumort eða þýtt fyrir
söngfél »17 júní« Þýðingin á
Tryggvasyni (»Brede Sejl«),
sem hann hefur. tileinkað félaginu,
er með hreinu snildarbtagði felt
undir lag Reissigers*.
II.
Efalaust verða nokkuð skiftar
skoðanir um það, hve mikill skáld-
skapur sé í bókinni. Eg fyrir mitt
leyti lít svo á, sem bókin sé frek-
ara einskonar háttalykill, en eigin-
lega til orðin fyrir þann guðmóð,
»the poetical rapture*, sem menn
einatt ímynda sér, ef til vill stund-
um með óréttu, að hrífi ljóðskáld-
n til bragsmíða. Og þó er það
sannast að segja, að víða í bók-
inni bregður fyrir ágætum skáld-
skap, sem ekkert góðskáld þyrfti
að skammast sín fyrir. Gætir þess
einkum í fyrra kafla bókarinnar,
sem er samnefndur henni. Vil eg
nefna nokkur ágæt kvæði, t. d.
hinn snildarlega Sorgardans i
Sveinkaljóðum. Get eg ekki stilt
mig um að tilfæra hann hér:
Okkar óðum fækka fundir,
fyrnist ást,
ástin þín,
ekki mín,
ástin þín, sem brást.
Ekkert getur lengur stytt tnér
stundir.
Sorgin, hún er trygg og trú,
trygg og trú.
trúrri en þú,
þó hún mæði mig á allar lundir.
Jeg vildi að sorgin,
— jeg vildi að þú —
— vildi að þú —
— værir sorgin.
Hér koma fram ágætir Ijóðskálds-
eiginleikar, innileg tilfinning, fagurt
og samræmt form, og sá andblær
frá hæðum skáldskaparins, sem eng- }
inn aflar sér sjálfur, heldur er »gef-
inn að ofan«. Nefna má fleiri góð-
kvæði f þessum flokki, t. d. Hún
Kata litla í Koti, í Ljúfaland,
Hún syngur o. fl í þessum beztu
kvæðum Gests er dillandi söng-
ómur, sem heillar eyru og hug, og
í því liggur aðalstyrkur hans.
Vel tekst honum og, er hatrn
yrkir »vikivaka«, t. d, Hólamanna-
h'ógg, ágætt kvæði, Sigurður Is-
landströll, Friðrik Barbarossa, o
s. frv. Þar hefur hann náð hínu
fegursta úr miðaldahreimnum og
yngt það upp.
Allmargar þýðingar og stælingar
eru í bókinni, og ætla eg ekki að
tala nánara um þær, enda eru mér
ekki kunn öll frumkvæðin En
smekklegar virðast þær yfirleitt
vera Þó kann eg illa við línuna:
»Örninn baksar og beinir flug« f
»Árnasöng« Björnsons.
I bálkinum Hendingum eru ýms-
ar snotrar náttúrulýsingar og í síð-
ara kafla bókarinnar, í háljum
hljóðuiu, kvæði og vísur ýmislegs
efnis. Vil eg sé^staklega vekja at-
hygli á skopvísunum um stjórnar-
farið og ástand lands og lýðs, t d,
Skammirnar:
Munið prógraormið: Gjammíð,
ginn ð þá, bjóðið sem hæst,
rægið og skammið — sk^mmiðl
Þá skulum við hsfa það næst.
Ennfremur má nefna Mörlanda-
vísur og hin snjöllu sléttubönd:
Skörðum helsið.
III.
Aðalatriðið í kvæðum Gests, og
það, sem skoðanirnar munu helzt
skiftast urn, er þó jormið í þrengri
merkingu, eða það alt, sem að
bragfræðinni lýtur. Kemur hann
þar með ýmsar tiibreytingar frá
þvf, sem nú er venja f skáidskap
vorum, og má greina þær í tvent:
Reglulegar nýjungar frá skáldsms
hendi (svo sem tilbngðin í ljóð-
stafasetningu) — og hinsvegar
afturhvarf til bragreglna fyrri tíma
(sem einkum kemur í ljós í áherzl-
um þeim, er skáldið notar).
Um nj/jungar skáldsins segir
dr. Alex. Jóhannesson í sfnum
fróðlega formála fyrir bókinni:
»í nokkrum kvæða Gests gætir
nýrrar ljóðstafasetningar; eitt af af-
brigðum hans f ljóðstafasetning er
það, að hann tengir saman sfðasta
áherzluatkvæði ljóðlfnu við fyrsta
áherzluatkvæði næstu ljóðlfnu og
heldur auk þess stuðlum, eins i
þessu erindi:
Lfða /rega/ár um fölar Alíðar,
Aljóðar bíða grundir kulda tíðar,
hinzta /óa /yftir væng á .randi,
jynda andir burt frá klakagrandi.
Náhljóð Æveður við f Averju ípori,
jpörum harm — ait rfs á næsta vori.
(Haustharmur).
Þessi nýju Ijóðstafaorð eru auk
þess skothendur og eykur það á
hljómfegurðina.
Annað afbrigði hans er það, að
hann tengir saman ljóðstafl, þótt
stuðlar séu á milli, eins og t. d. f
Alfakonginum:
/júfa stjarna, hvar má augað íygja
/jósið þitt
/ýsa rökkurgeim — *
og er bersýnileg prýði að þess-
háttar tilbrigðum í ljóðstafasetmng,
en gæta verður þess, að hrúga
ekki allskoaar ljóðstafatilbrigðun
saman í einu og sama kvæði, þvf
þá er hætt við, að allir ljóðstaía-
Ijotrar hrökkvi í sundur og íslenzk
ljóð varpi sp.Hribúningnum, Ijóð-
stafaskrautinu*.
Eg get verið dr. Alexander sam-
mála um það, að stundum fer all-
vel á þessum afbrigðum, en samt
verð eg að telja alveg misráðnar
þessar gagngerðu breytingar á
ljóðstafasetningu þeirri, sem eyru
vor og hugur hafa vanizt, frá því
er vér fórum fyrst að heyra vísur
kveðnar, kvæði sungin, eða þulur
og langlokur þuldar.
Ljóðstafareglurnar eru orðnar svo
óaðskiljanlegur hluti Ijóðanna f
vitund vorri, að afbrigðin særa
eyrun, og þar að auki er hætt við,
að svo fari, sem dr. Alexander
óttast, að ef breytingar eru leyfðar
yfirleitt, þá verði afleiðingin sú, að
allar ljóðstafareglur fari í einn graut
og íslendingar missi þá ósjálfráðu
tilfinningu, sem þeir nú hafa (flestir)
um rétta setningu Ijóðstafa, þótt
engar viti þeir reglur. V»1 eg því
vara ung skáld við að fara út á
þessa braut. Það er ekkert að því,
þótt Gestur hafi reynt þetta, til
gamans, en tilraunin sýnir, að í
þessu efni er hið gamla of rótfas
í okkur ti! þess, að nokkrar veru-
legar nýjungar geti búizt við að
sigra, þfrí að hætt er við, að hver
myndi syngja með síau nefi, er
fram í sækti, og reglur þær, sem
Gestur fylgir, eru sköpun eins
manns og hafa ekki þa festu, sem
hin forna, aldagamla ljóðstafasetn-
ing vor hefur öðlazt.
Afturhvarfa Gests til bragreglna
fyrri tíma gætir einkum í áherzlum
samsettra orða. Sem kunnugt er,
hefur áherzlan tekið all-miklum
breytingum f fslenzku, frá því, sem
áður var. Reyndar er aðaláherzlan
að fornu og nýju á fyrsta atkvæði
orðanna yfirleitt, en á afleiðslu-
endingum og öðrum lið samsettra
orða var að fornu aukaáherzla, sem
svo var sterk, sð jafngilt gat í
skáldskap aðaláherd'i. Sem dæmi
má taka:
rÁdgegniaa bregðr rsgna
tHúsdrdpa).
ok herparjir hverfa
(Vellikla).
aigildza biðk aldar
(Sigurdardrápa).
jastrin, Haralds, mína
o. s. frv. (Sama st).
Áherzlan í þessum orðum hefur
því verið þannig (~ merkir aðal-
áherzlu, w aukaáherzlu): ráðgegn-
inn XXX, herparfir XXX. algild-
an XXX, jastrín xx. Meðöðrum
orðum: Aðalaheizla og aukaáherzla
gátu staðið saman, en það er ekki