Lögrétta

Issue

Lögrétta - 10.02.1910, Page 2

Lögrétta - 10.02.1910, Page 2
28 L0GRJET1 A. Lögrjetta kemur út á hverjum mið- vikudegi og auk þess aukablöö viö og við, minst 60 blöö als á ári. Verö: 4 kr. árg. á íslandi, erlendis 5 kr. Gjalddagi 1. júlí. ekki atkvæði vegna þess, að hann áliti sig ekki hafa rjett til þess að greiða atkvæði á þessum fundi, þar sem hann væri að koma af fundin* um úr Iðnaðarmannahúsinu og hefði greitt atkvæði þar á móti 3 tillögum. Á fundinum mættu alls 281 kjós- andi, og var því tilagan samþ. með 275 atkv. samhljóða. Þá var borin upp svohljóðandi til- laga: (Vantraustsyflrlý8ing til þing- manna Iteykjavíkur). „Þingmenn Reykvíkinga o. s. frv„ (sjá síðari tillögu fyrsta fundarins). Þessi tillaga var samþykt með 271 samhljóða atkvæði, en II greiddu ekki atkvæði. Því næst var fundi slitið. Borgþór Jósefsson. Karl Nilailásson, Sv. Sigfússon. III. kjördeild. Ár 1910, 8. dag febrúarmánaðar, var almennur alþingiskjósendafundur fyrir vesturhluta Reykjavíkurbæjar vestan lækjar, haldinn í Goodtemplara- húsinu, til þess að ræða am banka- málið. Þess var nákvæmlega gætt, að ekki greiddu aðrir atkvæði, en kjós- endur af ofantöldu svæði. Fundinn setti verkfræðingur Jón Þorláksson og stakk hann upp á Eggert Claessen yfirrjettarmálaflutn- ingsmanni til fundarstjóra og var hann samþyktur. Skrifarar voru kosnir Magnús Einarsson dýralæknir og Þorv. Þorvarðsson prentsmiðju- stjóri. Til máls tók fyrstur bankastjóri Hannes Hafstein og endaði mál sitt með því, að lesa upp eftirfarandi til- lögu til fundarályktunar: (Krafa um aukaþing). „Af því að o, s. frv. (sjá tillögu fyrsta fundarins). Þá talaði kaupm. Br. H. Bjarna- son og bar upp ýmsar spurningar fyrir fyrveraiidi bankastjórn. Svar- aði þeim fyrv. bankastjóri Tryggvi Gunnarsson og háyfirdómari Krist- ján Jónsson. Fyrnefnd tillaga til fundarályktun- ar var síðan samþykt með 259 at- kvæðum gegn 2. Átta greiddu eigi atkvæði. Þá taiaði prófessor B M. Ólsen og bar fram tillögu til fundarálykt- unar: (Vantrauslsyflrlýsing til þing« manna Reykjavíkur). „Þingmenn Reykvíkinga o. s. frv., (samhlj. síðari tillögu fyrsta fundar). Var hún samþykt með 255 atkv. gegn 2. Sex greiddu eigi atkv. Fundi slitið. Eggert Claessen. Porvarður Porvarðsson. Magnús Einrsson. Þetta er Áranguriim af fundahaldinu, og má hann heita góður. Ákjörskrá eru hjer lúml. 1800, og nær helmingur þeirra hefur nú heimtað aukaþing. En þegar frá eru dregnir allir þeir, sem fjarverandi eru og gátu því ekki greitt atkvæði í þetta sinn, þá kemur það fram, að meir en helmingur allra kjósenda í bænum hefur mætt á fundunum og greitt atkvæði með aukaþingskröf- unni. Meira atkvæðamagn en þetta er alment ekki heimtað fyrir kröfum, sem kallað er að bornar sjeu íram af almennings vilja. Ef þingmenn bæjarins láta ráðherra eftir þetta ota sjer fram gegn aukaþingskröfunni, þá ættu þeir að hafa enn verra af. Nú hafa þeir haft það upp úr því, að þeir hafa fengið vantraustsyfirlýs- ingu frá langtum fleiri kjósendum en gáfu þeim atkvæði við síðustu kosn- ingu. Allir fundirnir fóru mjög skipu- lega fram og atkvæðagreiðslan á þeim öllum var svo greinileg, sem íremst verður á kosið. Með því að jeg var einn af fundar- boðendunum til hinna almennu kjós- endafunda í Goodtemplarahúsinu 6.— 8. þ. m., og talsvert riðinn við undir- búning og tilhögun fundarhaldanna, langar mig til að gera grein fyrir aðdraganda þeirra, sem jeg ætla, að t'kki sje ófróðlegur fyrir þá, sem vilja átta sig í því moldviðri af mót- sögnum um fundahöldin hjer, sem nú verður þyrlað út um alt, ef að vanda lætur. Fyrstu tildrögin voru þau, að fje- lagið Fram óskaði þess af stjórn sinni, að hún, annaðhvort ein eða í sameiningu við aðra, reyndi að fá þingmenn bæjarins á viðtalsfund við kjósendur út af bankamálinu. Stjórn fjelagsins vildi með engu móti stofna til flokksfundar í þessu skyni, og á- kvað því fyrst, að reyna að fá 21 tiltekna menn til þess að gangast fyrir fundarhaldinu, og voru 7 þeirra stjórnarmenn, 7 þeirra álitnir „mið- flokksmenn" í málinu, þ. e. menn úr meiri hlutanum, sem látið höfðu í Ijósi eða heyrst hafði um, að væru að einhverju óánægðir með ráðherra í bankamálinu, og 7 voru Heima- stjórnarmenn. Af öllum flokkum var sneitt hjá mönnum, sem — með rjettu eða röngu — höfðu verið nokkuð við æsingar kendir. Síðan var leitað hófanna við þessa menn um það, hvort þeir viidu gerast fundarboð- endur, en það fór svo, að þrátt fyr- ir mjög ítarlegar tilraunir — farið til margra annara þegar þessir tilteknu brugðust — lánaðist ekki að (á neinn stjórnarmann og aðeins sárfáa „mið- flokksmenn" til þess að lofa, að eiga nokkurn þátt í fundarboðinu. Þótt við þannig ekki gætum feng- ið menn af öllum flokkum til þess að gerast fundarboðendur og ráða tilhögun fundanna, vildum við eng- an veginn gefast upp við það, að gera fundina jafn-aðgengilega fyrir alla flokka. Eftir að búið var að telja kjósendur í hverri götu eftir nú- gildandi alþingiskjörskrá, var bæn- um skift í 3 nær jafnstór hverfi, og töldust þá liðugir 600 kjósendur í hverju. Síðan var boðað til fundar fyrir hvert hverfi sjer í lagi, og skyldu kjósendur vitja aðgöngumiða, sem hljóðuðu upp á nafn, fyrirfram. Jafn- óðum og aðgöngumiðarnir voru látn- ir úti, var gert merki við nafn hvers kjósanda í kjörskráreftirritinu, og þar með fengin trygging fyrir því, að enginn kjósandi gæti fengið fleiri að- göngumiða en einn. Aðgöngumið- arnir eru síðan afhentir við inngang- inn og geymdir, og má því jafnan eftir á færa sönnur á, að ekki hafi verið haft neitt rangt við. Þannig var búið svo tryggilega um það, sem unt er, að allir kjós- endur, en engir aðrir, gætu fengið aðgöngu að fundunum. Atkvæða- greiðsla var ætlast til að færi fram, og var :;vo undirbúið, að atkvæða- greiðsla um eina aðaltillögu gæti farið fram leynilega — með kúlum. Stóð til, að afhenda hverjum fund- armanni eina kúlu um leið og hann færi inn, og safna þeim síðan í þar til gerða tvíhólfaða atkvæðakassa, þegar til atkvæða kæmi um aðaitil- löguna á fundinum. Annars er lítt kleiít, eins og menn vita, að telja at- kvæði, sem greidd eru með handa- upprjettingu í troðfullum samkomu- sal, Af þvf, hvernig fundirnir fóru, þurfti nú ekki að nota þessa aðferð í þetta sinn. Á fundinn var síðan boðið alþing- ismönnum bæjarins, ráðherranum, öll- um alþingismönnum, sem búsettir eru í bænum, og svo öllum þeim, sem við málið voru sjerstaklega riðnir, bankastjórninni fráviknu, rannsóknar- nefndarmönnunum og endurskoðend- um bankans. Öllum mönnum voru sendir sjerstakir aðgöngumiðar að palli fundarhússins, og giltu þeir að- göngumiðar fyrir fundina alla þrjá. Til fundarhaldanna var valið Good- templarahúsið. Salurinn þar er 22V* X11V2 al. eða 259 QJ álnir, auk palls- ins. Þetta húsnæði töldum við nógu stórt, með þvf að ætla fundarmönrt- um að standa; hins vegar er ekkert húsnæði bæjarins svo stórt eða sæt* um skipað, að allir þeir, sem vænta mátti að sæktu slfka fundi, gætu setið þar. Úr Good-templarahúsinu höfðu nýlega verið talin um 400 manns (af fundi fjelagsins Fram 24. nóv.) og voru þó bekkir í mestöllu húsinu þá, og setið á þeim öllum. Af upplýsingum, sem kunnar eru að minsta kosti öllum verkfræðingum, má og vita, að á 259 ferálnum geta staðið hæglega 500 manns, og hátt á 6. hundrað, ef menn þrengja sjer saman. Við kosningar hjer hafa aldrei náðst saman meira en um 3/4 kjósenda, og má ganga að því alveg vísu, að fundi sem þessa sæki ekki meira en 75—80 af hundraði, þótt báðir flokkar leggist á eittum að fjöl- menna. Mátti því ganga að því vísu, að ekki kæmu fleiri en 450 til 500 manns á hvern fund í mesta lagi. Húsið var því nógu stórt. Alt virtist ætla að ganga vel. Að minsta kosti annar þingmaður kjör- dæmisins hafði bestu orð um að mæta, er á það var minst við hann rjett áður. En deginum áður en fyrsti fundurinn átti að verða, gefa þeir þingmennirnir út skjal um það, að húsnæðið taki ekki nema rúman þriðjung kjósenda á þrjá fundi saman- lagða — það er rúma 200 í hvert sinn, sem vitanlega er alveg ósatt — og gefa í skyn, að þeir muni halda fundi úti seinna, ef þess verði alment óskað. Þessu — um hús- stærðina — var þegar mótmælt með rökum. Að morgni næsta dags, þ. e. sama dag og fyrsti fundurinn átti að verða, voru svo festar upp auglýs- ingar um aðra fundi í Iðnó, samtímis hinum fundunum, fyrir hvert bæjar- hverfi, og auglýst að alþingismenn bæjarins ætluðu að mæta þar. Með þessu bragði tókst að hindra það í þetta sinn, að haldnir yrðu skipulegir og almennir kjósendafundir, sameiginlegir fyrir báða flokka, þar sem mál það, er fyrir lá, væri rætt frá báðum hliðum, og atkvæði greidd að loknum umræðum. Það tókst að gera hvorutveggju fundina að flokks- fundum að mestu leyti. Jeg ætla ekki að leiða neinar getur um ástæður hinna seinni fundarboð- enda, til þess að hindra almenna fundi. Fundarhúsinu er ekki hægt að bera við. En jeg get sagt þeim, hvernig þetta verður lagt út af þeim, sem ekkert þekkja til. Það verður lagt svo út, sem flokkshatur sje svo eitrað milli manna hjer í Reykjavík, að við getum ekki komið saman á fundi til þess að ræða landsmál, og það mál, sem skoðanirnar alls ekki skiftast um eftir pólitiskum flokkum, eins og þeir eru nú. Ef þetta er svo, þá er Reykjavík eini staðurinn á landinu, þar sem hatrið er svo magnað, og þá er það höfuðstaðnum til stórkostlegrar minkunar. Þetta ætti ekki að koma fyrir oftar. Hjer hefar í fyrsta sinn verið notað fundasnið, sem er við hæfi Reykja- vfkur, eins og hún er orðin stór nú. íbúar höfuðstaðarins mega ekki láta það sannast um sig, að þeir geti ekki setið saman á fundum vegna haturs og ósamlyndis. Pólitisku fje- lögin hjer ættu framvegis að geta komið sjer saman um að boða til al- mennra landsmálafunda með þessu fyrirkomulagi, sem gafst svo ágæt- lega á fundunum í Good-templara- húsinu. Ef þau geta ekki komið sjer saman um þetta, verða þeir borgarar, sem meta meir heiður sinn og bæjar- ins en pólitisk illindi, að takaafþeim ráðin, sem sameiginlegum kjósenda- fundum vilja spilla. Jón þorláksson. ^æstarj ettar ð ömur um eignarrjett á erfðafestu- löndum í Reykjavík, Með símskeyti 8. þ. m. hefur frjest að hæstirjettur hafi staðfest dóm landsyfirrjettarlns, uppkveð- inn 13. mai 190?, i máli milli fyrv, landlæknis dr. med. J. Jónassens og bæjarstjórnar Reykjavikur út af þrætu um eignarrjettinn yfir túni hans, svo nefndum »Útsuður- | velli« hjer i hænuni. Eius og tekið er fram í grein, er Lögrjetta flutti um málið og tildrög þess 22. maí 1907, bygði dr. Jónassen rjett sinn á þvi, að hann samkvæmt heimildarbrjefi dags. 11. ágúst 1860, hefði fengið Útsuðurvöll til fullkominnar eign- ar af bœnum, aðeins með þeirri kvöð, að bærinn hafi forkaups- rjetl, að bærinn hafi rjett til að útvisa byggingarstæði i túninu og að kaupandi skuli greiða árlegt gjald af túninu. Um leið var því og haldið fram af hendi dr. Jón- assens, að hinir svo nefndu erfða- feslueigendur hjer í bænum hefðu samskonar rjett yfir túnum sinum. En með áðurnefndum yfirrjett- ardómi var því slegið föstu, að nefnt heimildarbrjef fyrir Útsuður- velli veiti engin rjettindi umfram þau, er erfðafestueigendur hafi yfir löndum sínum, en um erfða- festueigendur var það ákveðið i dómnum, að þeir hafi lönd sín aðeins til ræktunai*, og hafi því eigi kröfu til annars en andvirð- isins fyrir landíð sem tún. Fyrir Reykjavikurbæ hefur framannefndur hæstarjettardómur — er eins og áður segir hefur staðfest yfirrjettardóminn — feiki- mikla þýðingu, því um leið og sú kenning er nú um aldur og æli kveðin niður, að erfðafestueig- endur hafi fullkominn eignarrjett yfir hinum víðáttumiklu erfða- festulöndum í úthverfum bæjar- ins, er því slegið föstu, að bœrinn eigi lönd þessi að öðru leyli en þvi, að erfðafeslueigendur hafi þau til ræktunar. Af liendi dr. Jónassens flutti hæstarjettarmálatl.maður Bulow málið fyrir hæstarjetti, en hæsta- rjettarmálaílutningsm. Ulf Hansen fyrir hönd bæjarstjórnarinnar. Með bæjarstjórnarsamþykt 16. maí 1907 var yfirrjettarmálaflutn- ingsmanni Oddi Gíslasyni — er ílutt hafði málið af hendi bæjar- ins fyrir yfir- og undirrjetti — faliö að undirbúa málið, ef það færi til hæstarjettar. Sumarið 1908 fór Oddur Gíslason til Kaup- mannahafnar og útvegaði þá í ferðinni duglegan málaflutnings- mann til að taka málið; en er málaflutningsmaðurinn hafði haft málið til íhugunar, sendi hann rökstutt álit, þar sem hann sýndi fram á, að málið mundi eigi geta unnist og að hann þvi eigi gæti tekið það að sjer. Málaflutnings- maður Oddur Gislason útvegaði þá hr. Ulf Hansen, ljet honurn i tje nokkrar nýjar upplýsingar í málinu og sendi honum álitsskjal það, er áður getur um, ásamt rökstuddum andmælum gegn áliti því, er þar kom fram. Auk þess hefur hann átt við hr. U. H. tíð brjefaviðskifti um rnálið. Á fundi bæjarstjórnar 16. maí 1907 var ákveðið að borga hr. O. Gíslasyni 1000 kr. fyrir flutning málsins fyrir undir- og yfirrjetti, 500 kr. í viðbót, ef málið færi til hæstarjettar, en áskilið að hann þá annaðist þann undirbúning og leiðbeiningar fyrir málsflutning f hæstarjetti, sem nauðsynlegur kynni að verða frá bæjarstjórnar hálfu. Halastjarnan. Á blöðum, sem komu nú í dag með Sterling, sje jeg, að það er ekki rjett, sem jeg sagði í grein minni í síðasta tölublaði „ReykjaJ vík“, að halastjarna sú, sem sjest hefur undanfarandi kvöld á vestur- himninum, sje sú halastjarna, sem kend er við Halley. Það er alveg ní halastjarna, áður óþekt, nálægt þeim stað á himninum, þar sem Halley’s halastjarnan átti að vera, að eins nokkru vestar Halley’s hala- stjarna átti, eftir því sem segir í hinu inerka tfmariti „Himmel und erde" (des. 1909), að vera í flska merki f lok janúarmánaðar, en mjer virtist stjarnan, Sem sást, vera nokkru vest- ar, á að giska í vatnsberamerki, cins og jeg tók fram t greín minni, "&A1TV1 sem um lengri tíma i Clill, hafa haftliggjandihjá mjer myndir og aðra muni, en ekki vitjað þcirra innan 14. þ. m„ tilkynnist hjer með, að þeir verða seldir. Rvík 5. febr. 1910. Sigurjón úlafsson. og þótti mjer það nokkuð undarlegt, ef þetta væri Halley’s stjarnan, enn hjelt, að henni hefði miðað svona fljótt áfram vestur á við á leið sinni að sólu, grunaði ekki, að um aðra halastjörnu væri að ræða. Þessi nía halastjarna sást first í Jóhannes- borg í Suðurafríku 17. janúar um morguninn eftir sólaruppkomu og var þá mjög skær. Hún er nú kom- in fram hjá sólu og er á hraðri ferð til austurs frá henni og jörðunni út í himingeiminn, og dofnar Ijós henn- ar því með degi hverjum. Því er skiljanlegt, að hún væri langskærust 27. janúar, þegar hún sást hjer first, enn miklu daufari núna sfðustu dag- ana. 19. janúar var vorhnútsfjar- lægð hennar 20 stundir 30 mínútur og 8 sekúndur, en miðbaugsfjarlægð til suðurs 17 stig 10 mínútur, og éinum degi síðar var vorhnútsfjar- lægðin 20 st. 42 mín. 37 sek., enn miðbaugsfjarlægð til suðurs 13 stig 57 mínútur, og svarar það því, að hún væri þá í Steingeitarmerki, og kemur heim, að hún muni hafa ver- ið austarlega í Vatnsberamerki 27. janúar, þegar jeg sá hana first, því að henni miðar fljótt austur, rúmar 12 mínútur að stundatali, eða 3 lengdargráður að bogatali, á dag, að því er virðist. Halley’s halastjarna er ekki enn sínileg með berum augum, og verð- ur ekki fir enn í lok aprflmánaðar eða first í maí, ef hún sjest þá hjer firir bjartnættinu. Hún verður þá morgunstjarna og er að leita á aust- urhimninum firir sólaruppkomu á morgnana. Reykjavík 8. febr. 1910. Bj'órn M. Olsen, fratiski bankinn. Kt-ilhouin konsúll neitar, að hann eigi nokknrn þátt í því máli. í „Politiken" frá 19. f. m. stendur svohljóðandi grein: Frá hr. Brilhouin, sem er vel þekt- ur í Khöfn, frá þeim tímum, er hann var konsúll hjer f bænum, og sfðan fluttist til Reykjavíkur og varð kon- súll þar, höfum vjer í gær fengið eftirfarandi símskeyti: „París 18. jan. 1910. Jeg sje, að „Stockholms Dagblad" flytur símskeyti frá Khöfn þess efnis, að talað sje um stofnun banka á ls- landi með frönsku fje og að jeg eigi að vera starfandi milligöngumaður f þessu fyrirtæki. Jeg bið „Politiken" að sýna mjer þá vinsemd, að bera tafarlaust á móti þessum örðrómi, og er mjer með öllu óskiljanlegt, hvernig hann er upp kominn; jeg þekki alls ekkert til slfkra ráðagerða. Brilhouin". Stœrd fundarsalanna. Fundasalirn f Góðtemplarahúsinu og Iðnaðarmannahúsinu voru mældir af snikkara nú eftir fundahöldin og reyndist salurinn f Iðnaðarmanna- húsinu einum 5 ferálnum stærri að gólfrými. Templarasalurinn er 22ll2Xtixh alin, en Iðnaðarmannasalurinn 20V4 X13 álnir. Reykjavík. Dáltt er hjer í bæntlm 3. þ. m. frú Þorbjörg Jónsdóttir, ekkja sfra Ólafs Indriðasonar prests á Kolfreyju- stað (d. 1861) og móðir Jóns Ólafs- sonar alþm., 80 ára gömul. Hún andaðist hjá syni sínum, J Ó1, óg hefur verið hjá honum allan sfðari hluta æfi sinnar, bæði austan hafs og vestan. Jarðarforin fór fram í dag frá dóm* kirkjunni.

x

Lögrétta

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.