Lögrétta - 13.09.1911, Blaðsíða 3

LOGRJETTÁ
169
aldrei til Rúðuborgar komið, og var
orsökin til þessa fyrst og fremst
deila þeirra Guðm. Finnbogasonar
og Skúla um förina, því þeim bar
hvergi saman og hvor um sig s>gði
ósatt það, sem hinn bar fram. En
báðir áttu að vera þarna fulltrúar
íslands og báðir voru láunaðir af
landsfje. Menn trúðu, að því er
Lögr. ætlar nær undantekningarlaust,
Guðm. betur, með því líka að útlend
blöð, sem frá hátíðahöldunum sögðu,
gátu Guðmundar, en Skúla var hvergi
getið. Af þessu mynduðust getgát-
urnar, og orðrómurinn var orðinn
sterkur.
Hinu hefði víst enginn maður trú-
að, ef eigi lægju nú fyrir fullar
upplýsingar um alla málavexti, að
Sk. Th. hefði legið á hótelklefa í
Rouen í 8 daga meðan hátíðahöldin
stóðu þar yfir án þess að gera vart
við sig hjá forstöðumönnum þeirra
eða nota boðseðil að nokkurri há-
tíðarathöfn.
Utn ull og utlarverkun.
Skýrsla til stjórnarráðsins
yfir islandi.
Frá Sigurgeiri Einarssyni.
Hjer með leyfi jeg mjer virðingar-
fylst að senda hinu háa stjórnarráði
Islands skýrslu um för mína til út-
landa, til þess samkv. 16. gr. 30. 1.
fjárlaga Islands fyrir árin 1912 —1913
„að kynna mjer verkun og flokkun
á íslenskri ull undir markaðinn".
Hjeðan frá Reykjavík fór jeg beina
leið til Hull. Að loknu starfi þar
fór jeg til London. Hafði Messrs.
Berry Barcday & Co. í Leith sent
mjer þangað meðmælisbrjef til versl-
ur.arhússins þar; því næst fór jeg til
Bradford (Leeds, Halifax og Dews-
bury) og gerði þar ullarhúsið Messrs.
Tattersfield & Co. alt til þess að
greiða fyrir erindi mínu eftir að jeg
kyntist Tattersfield sjálfum og syni
hans (Victor Tattersfield). Þeir
Tattersfield & Co. hafa skrifstofu bæði
í Bradford og Philadelphíu, og hafa í
15 ár keypt mikið af íslenskri ull.
í borgum þessum er, eins og kunn-
ugt er, mikill ullariðnaður og stórir
ullarsalar.
Fjekk jeg þar ýmsar upplýsingar
viðvíkjandi ull og meðferð hennar,
en ábótavant var þeim svo, að jeg
gat ekki við þær unað og bygt skýrlu
mína á þeim.
Jeg taldi því óhjákvæmilegt að fara
til Ameríku, til þess að fá frekari og
nákvæmari upplýsingar, cnda af ýms-
um orsökum eigi hægt að byggja á
ensku upplýsingunum. Fór jeg því
til Liverpool og tók mjer far þaðan
með „Mauritania" til Ameríku.
í Bandaríkjunum fór jeg um borg
irnar New-York, Boston, Philadelphiu
og Bristol.
I borgum þessum er mestur og
stærstur ullariðnaður rekinn. Sem
dæmi þess, hversu stórir ullariðnrek-
endur eru þar, má geta þess, að ein-
hver stærsta ullarverksmiðjan í Boston
hafði notað 512,000 pund af ull síð-
ustu þrjá dagana áður en jeg kom
þangað, og sagði forstöðumaðurinn
mjer, að stundum notuðu þeir 2 milj.
ullarpunda á viku. Árið 1908 voru
flutt út hjeðan af landi 1,337,958
pund af ull, eða 1 — 1V2 vikuforði
handa verksmiðju þessari.
Alstaðar þar vestra var mjer vel
tekið, og fjekk jeg þar góðar og ítar-
legar upplýsingar, meðal annars hjá
Messrs. Carl Gurbnau & Sons, er
munu að góðu kunnir hjer á landi.
Frá Bandaríkjunum fór jeg á heim-
leið um Belgíu og Danmörk.
í Belgíu var ætlun mín að kynna
mjer, hvort íslensk ull væri notuð
þar. Aðalullariðnaður þar er í Ver-
viers, og fjekk jeg þær upplýsingar,
að íslensk ull væri ekki notuð þar.
í Danmörku var það tilgangur
minn, að fá ljósa grein utn meðferð
Donskebúa og Syriabúa á ull sinní;
en þaðan kemur best verkuð og
flokkuð ull, að frásögn Ameríku-
manna, á heimsmarkaðinn. En ull
þessi er verkuð og flokkuð eftir viss-
um reglum og undir eftirliti. í til
efni af þessu hitti jeg að máli kon- I
~.....-- --------
súla þeirra, og eftir samkomulagi eða
tilvísum þeirra sneri jog mjer til
utanríki laðaneyUúns i'a iska, og bað
það um að reyn 1 að út vega fyrnefiid-
ar verkunar og flokkunarreglur og
annað, er að ull irverkun íyrncfndra
landa lýtur.
Utanríkisráðaneytið varð mjög vel
við þessum tilmælum, og lofaði að
rita konsúlum sínum um málið.
Vona jeg að upplýsingar þessar
komi, því jeg tel mjög líklegt, að á
þeim megi talsvert græða.
Hvert fer íslenska ullin?
Árið 1908 voru flutt út hjeðan af
landi 1,377,958 pund af ull, er var
mest flutt hjeðan til Danmerkur og
Englands, en auk þess nokkuð til
Noregs, og árið 1909 alls 1,962,600
pund af ull.
Þótt ull þessi sje flutt hjeðan til
þessara landa, þá er hún flutt þang-
að til sölu og seld þaðan til annara
landa.
Mest af ullinni fer til Ameríku, og
því brýnust þörfin að kynna sjer hið
rækilegasta, hversu kaupendur þar
óska að breytt sje,
Samkvæmt skýrslum þeim, er jeg
fjekk í Boston, hefur verið flutt
þangað íslensk ull, svo sem hjer
segir:
1908 212,139 lbs. (ensk pund)
1909 1,626,589 —
1910 260,463 —
En til New York var flutt árið
1910 alls 418,311 lbs. Þar af komu
frá Danmörku 189,397 lbs.
— Englandi 222,854 —
— Þýskalandi 6,060 —
Frá Philadelphiu á jeg von á skýrslu
um innflutta ull.
Eins og sjá má með því að bera
saman tölur þessar við útflutta ull
hjeðan, þá sjest skjótt, að mest af
íslensku ullinni er notað í Banda-
ríkjunum.
Til hvers er ullin notuð J
Heyrst hefur hjer, að íslensk ull
væri aðeins notuð í gólfábreiður og
annað grófara, en í önnur efni væri
ekki hægt að nota hana, vegna þess,
að hún væri svo grófgerð.
Jeg aflaði mjer upplýsinga um tjeð
efni, því það var auðsjeð, að ef ís-
lensk ull væri aðeins notuð í hin
óvandaðri efni, þá mætti aldrei vænta
þess, að fá hátt verð fyrir hana, og
því minnu eyðandi til þess að bæta
verkun hennar, en þá frekar ástæða
til þess að reyna að bæta sauðfjár-
kynið með tilliti til ullargæðanna.
En þetta álit er ekki rjett; alment
er hún notuð í fataefni, en hið lak-
asta í grófari efni.
í Ameríku er margskonar ullar-
tollur. Undir hinar lægri tollskyldur
heyrir grófari ullin, er Amerfkumenn
nefna „carpet wool", og undir því
nafni gengur ull vor þar vestra og
kemst þar inn á markaðinn. Þetta
mun vera orsök þess, að sumir hafa
dregið af nafninu, að hún væri not-
uð svo sem fyr getur. En það er mis-
skilningur.
Annars er ull vor talin jöfn „Lin-
coln"-ull að gæðum.
Ólirein ull.
Því hefur verið hreyft hjer, hvort
ekki væri heppilegt, að hætta ulllar-
þvotti, og senda hjeðan alla ull
óþvegna.
Jeg ransakaði þetta efni svo vel
sem jeg hafði föng á, og svöruðu allir,
er jeg spurði þar um, bæði ullarsal-
ar og ullariðnrekendur, því einn veg,
að sjálfsagt væri að þvo hana sem
best.
Þær ástæður, er þeir töldu fram
með þvottinum, voru:
1. að ullin skemdis ekki; í ull-
inni væri mikið af sauðfitu
og sandi, er gæti eyðilagt ulliná
meir eða minna, ef hún værigeymd
lengi og ekki þvegin, og gæti
það gert ullina ónotandi og óselj-
andi.
2. að tollur af ullinni yrði minni,
því að þá þyrfti ekki að greiða
toll af þeim óhreinindum, er burtu
hefðu verið þvegin. Einkum lögðu
Atneríkumenn áherslu á þetta at-
riði, enda er tollurinn þar mjög
hár.
3. ad ullin seldist ver, ef hún vceri
óþvegin, bæðiað því, er fyrnefndan
tofl snertir, en lika vegna þess, að
ullar salarnir yrð.i, er þeii keyptu
ullina, að áætla, hversu mikið
af óhreinindum \æri í he ni, og
tækju þá eðhlegi sem best óhrein-
indahlutföll, svo að þeir löpuðu
ekki.
Þetta virðist mjer engum efa
undirorpið, einkum og sjerstak-
lega, ef takast má að þvo ullina
vel, og vil jeg því mæla móti því,
að nokkur ull sje send utan óþveg-
in, hvort sem það er haustull
eða vorull.
Hanstnll.
Hún er mest öll flutt út óþvegin.
Allir lögðu þeir áherslu á það, Ame-
ríkumennirnir, er jeg þar um spurði,
að hún yrði þvegin, því að þeir töldu
haustullina góða, og hún væri að
mun fíngerðari en vorullin.
í íslenskri haustull eru nú 25—25%)
af óhreinindum, en það er nokkru
meir en í sunnlenskri vorull.
Að öllum þeim upplýsingum athug-
uðum, er jeg fjekk um haustullina,
tel jeg heppilegast, að hún sje þveg-
in á sama hátt og vorull. En flokk-
un á henni er talin óþörf.
Hyernig íslenska ullin er nú.
Eins og öllum, er þar við fást, er
vitanlegt, þá þarfhver verksmiðja, er
notar ull, að hreinþvo hana. Engin
ull, hversu vel sem hún er verkuð,
er svo vel þvegin, að minna sje en
8°/o af óhreinindum í henni, enda
má, vegna tolllaganna í Bandaríkjun-
um ekki vera minna en það af óhrein-
indum í ullinni, er þar kemur.
íslensku ullinni er allmjög ábóta-
vant hvað þvottinn snertir.
Besta ull, er komið hefur frá Norð-
urlandi, hefur haft 120/0 af óhrein-
indum, annars hefur norðlensk ull
12—18% óhreinindi.
Sunnlensk og önnur íslensk ull er
að mun verri, því að óhreinindi henn-
ar eru frá 16—25%; auk þess er
mjög kvartað yfir því, hversu mikið
af grasi, lyngi og sandi sje í henni;
er hún yfirleitt afarilla þvegin og illa
með farin að dómi Ameríkumanna.
En þetta, hversu mikill óhreininda-
mismunur er á ullinni, hefur mikil
áhrif á verð hennar. Sá, er ullina
kaupir, verður altaf að reyna að sjá
um, að hann skaðist ekki á kaupun-
um, og verður því altaf að áætla,
hversu mörg pund af alhreinni ull
hann fær. Er kaupandi veit t. d.,
að fjórði hluti allrar sunnlenskrar ull-
ar getur verið óhreinindi, er hætt
við, að hann áætli 25 og jafnvel 28
— 30%, en hins vegar getur ullin
verið mikið betri, jafnvel nokkur hluti
niður í 16%; þess vegna er það, að
það er mikil verðhækkun, er má
vænta að fáist, er ullin er svo verk-
uð, að seljandinn getur sjálfur sagt,
hversu mikil óhreinindi eru í ullinni,
eins og t. d. Syriubúar og Donske-
búar gera, enda fá þeir gott verð
fyrir ull sína.
Það er því engum efa undirorpið,
að það er hagnaður að því að verka
ullina sem best, enda voru ullarkaup-
menn á þeirri skoðun, og einn af
stærri ullarnotendum ritar mjer með
al annars svo:
„Ef ullin væri vel þvegin og hreins-
uð af grasi og sandi og síðan þurk-
uð vel, áður en um hana er búið, þá
mundi hún standast betur samkepn-
ina á ullarmarkaði vorum".
Pvottnrinn.
Það, sem mest ríður á við ullar-
verkuniria, er, að vanda ullarþvottinn
sem mest.
Á ullarþvottinum, eins og hann
er nú, eru ýmsir annmarkar, sem öll-
um eru kunnir, en auk þeirra viljeg
bæta við:
að „þvælið" eða vatnið, sem not-
að er, er víst jafnaðarlega alt of heitt,
og ullin til muna skemd með því.
Það á ekki að vera heitara en um
43°—57° C. mest, eftir því, hversu
óhrein ullin er.
Annað «*r „þurkurinn".
Ullin er nú alment þurkuð á gras-
velli, oft á túnunum eða í grend við
þau. Þetta veldur því, að oft og ein-
att, þegar ullin er tekin saman, er
slitið óvart og í flýti upp gras, er
fer saman við ullina.
Ýmsir aðrir annmarkar eru á þvott-
inum, en best 1 ráðið til þess að bæta
úr þdm 1 fnum tel jeg, ; ð komið sje
upp þvott istöðvum, er þvoi alla ull-
ina fyrir þ iu svæði, er þangað eiga
að sækja, og að ullin frá þeirn sje
flutt út; en haft sjerstakt merki fyrir
þvottastöð hverja, líkt og rjómabúin
hafa nú.
Með þessu vinst það, að ullin verð-
ur mikið betur verkuð, er æfðar og
vanar konur fást við þvottirin, og
merki hverrar einstakrar þvottastöðv-
ar ætti að geta verið til þess, að
tryggja henni gott álit, ef ullin yrði
vönduð að frágangi.
Sá siður, er nú viðgengst sumstað-
ar, að taka ullina frá þeim bændum,
er best þvo hana, og setja hana
siman við þá, er verst er þvegin,
verður til þess, að ekkert af vör-
unni fær álit, og bændur missa alla
löngun til vöruvöndunar.
Ef þvottastöðvar gætu komist á
fót, rjeðu þær bót á þessu meini.
Sjalfsagt er það, að þvottastöðv-
arnar starfi undir eftirliti, og að ull
þeirra verði flokkuð.
Flokkuuiu.
Ekki leggja Ameríkumenn eins
mikla áherslu á það, að ullin sje
vendilega flokkuð, sem hitt, að öll
mcðferð hennar, þvottur og þurkun,
sje hið v..ndvi knislegasta í alla staði,
alt frá því rúið er til þess ullin er
pökkuð.
Sú flokkun, er þtir alita hagkvæm-
asta á allan hátt, er svo:
í fyrsta flokk ber að setja alla
hvíta vorull, bæði langa og stutta,
nema gölluð sje og hún því eigi að
vera í öðrum flokki.
í öðrum flokki öli gul vorull (vell-
ótt og leirlituð), tnnfremur hvít.vor-
ull, er kindin hefur dregið á eftir
sjer eða sem gras eða fræ er í, svo
sem hagalagður (upptíningur)
í þriðja flokki öll mislit ull (grá,
svört eða mórauð), og ber að leggja
áherslu á það, að þess sje strarglega
gætt, að aðgreina mislita ull hið
besta frá hvítu ullinni, og eins verð-
ur að aðgreina vel algula ull frá
henni.
Alla haustull ber að hafa sjcr í
flokki, liversu góð og livít sem hún
kann að vera, og má aldrei blanda
henni saman við vorullina.
Önnur flokkun, er til mála gæti
komið og sem einn mikilsmetandi
ullarkaupmaður lagði fyrst til, er jeg
átti tal við hann, var að flokka fyrsta
flokkinn f tvent, langa og stutta ull.
Á þeim er mikill verðmunur, því
langa ullin er notuð í fatnaði og önn-
ur betri efni, en hin í þau lakari.
Um þetta átti jeg tal við annan
ullarnotanda, og sagði hann, að með
hag ullareiganda íyrir augum, þá
legði hann til, að löng og stutt ull
væri höfð saman óaðgreind, því verð-
munur milli þeirra væri mjög svo
mikill; en ef þær væru hafðar sam-
an, þá fengist hlutfallslega hærra
verð, því við kembinguna blandast
mikið af stuttu ullinni saman við þá
lengri, svo ullin verður þar af leið-
andi að meiri notum og kaupandinn
getur greitt hærra verð.
Þessar ástæður virðast vera auð-
skildar, enda voru allir sammála um
flokkunina, og uliarkaupmaður sá, er
fyrst stakk upp á að aðgreina langa
og stutta ull, fjell frá því og ritaði
mjer brjef, til þess að leiðrjetta þau
fyrri umma:li sín.
Hvert á að semla ullinal
Þegar spurt er að því, hvert eigi
að senda ullina, þá er því fljótsvarað.
Það á að senda hana beint til Ame-
ríku (Boston).
Hvers vegna?
Vegna þess, að ullin er mcst not-
uð þar, og óþarfi að láta Englend-
inga, Dani eða Þjóðverja, vera milli-
liði vora í þeim efnum, svo sem
nú er.
Þeim mun færri milliliðir, þeim
mun meir hagnaður.
En er það kleyft?
Um það átti jeg tal við kaupmenn
í Boston og New-York, og töldu
þeir engin vandkvæði á því.
Norðmenn tíðka nú mjög slíkan
flutning á ýmsum vörum, og að
vestan væri hægt að flytja hingað
hveiti o. fl., er nægði í skipsfarm.
Skip þetta ætti að koma á t. d. 4
hafnir hjer á landi. Þar ætti ullin
að vera tekin og flutt vestur.
Best væri að selja ullina þar á
uppboði, þó ekki alla í einu; ætti
þar af leiðandi að geyma hana þar
í vörugeymsluhúsi til söludags.
Tillögur
mínar verða því í stuttu máli þessar:
1. að komið sje upp þvottahúsum
og ullin þvegin svo vel, að í
hcnni verði helst sem næst 10%
af óhreinindum (að ekki sje far-
ið nær lágmarkinu fyrst á með-
an reynsla er að fást)^
2. að þvottahús þessi starfi undir
opinberu eftirliti;
3. að ullin sje flokkuð í þrjá flokka,
eins og tekið er tram undir
flokkuninni;
4. að haustuli sje öll aðskilin;
5. að ullin verði flutt hjeðan beina
leið til Boston.
Skúli gefur skýrslu.
Fregnmiði kom út á sunnudaginn
frá „Þjóðviljanum" og segir þar með-
al annars, að Skúli Thoroddsen hafi
8. þ. m. símað þetta til „Politiken"
í Khöfn :
„Málið svona vaxið : Danski kon-
súllinn í Rouen hefur gleymt íslend-
ingnum. Að hann var nokkur til, var
mjer ókunnugt, enda óviðkomandi.
Tók mjer gistingu á „Hotel de la
Poste" sem alþingisforseti og sýndi
skilríki fyrir því, sem og tilgangi
farar minnar, frá frakkneska konsúln-
um í Reykjavík. Þrátt fyrir það,
þótt jeg tilkynti komu mína, var
mjer eigi veitt móttaka að opinberti
tilstuðlun. Þeir glcymast, sem smáir
eru.
Jeg tók málinu svo, að jeg hló að,
og að öðru leyti á þann hátt, sem
mjer þótti við eiga. Hjer ræðir um
vanhugsaða kosningabrellu frá ráð-
herra hálfu".
Þetta skeyti gengur næst „ávarp-
inu“ sæla af öllu, sem fram hefur
komið frá Sk. Th. í Rúðumálinu.
Hann sýnir veitingamanni eða þjóni
á Hótel de la PoTe skilrfki fyrir því,
að hann sje alþingisforscti, þangað
kominn vegna hátíðahaldanna. Svo
ætlast hann til, að hann sje leitaður
uppi »að opinberri tilstuðlan", og
bíður þess f 8 daga. Að þeim liðn-
um kemur hann hlæjandi út úr fylgsni
sínu, heldur heim á leið og skrifar
„ávarpið" góða. Þetta er öll hans
ferðasaga.
En hvað varðar „Politiken" um
þetta, og hvað mundi hún skilja í
skeytinu? Skúli neitar stjórninni hjer
heima með miklum reigingi um allar
upplýsingar, en fersvo að tjá sigog
afsaka í dönsku blaði.
Óg eftirtektaverð er ein setning í
skeytinu hans: „Þeir gleymast, sem
smáir eru". í „Þjóðv." hefur hann
verið með stórmenskuóráði alla tíð
síðan hann kom úr Rúðuleiðangrinum.
En þegar hann snýr sjer að Dön-
um er hann orðinn „smár".
Alveg eins og Björn Jónsson.
En „Ávarp" Skúla til „frakknesku
þjóðarinnar" byrjar einmitt með því,
að hann „tjáir hátíðanefndinni í Rouen
þakkir", og í formálanum fyrir því í
„Þjóðv." segir hann berum orðum,
að hann hafi „verið við Göngu-Hrólfs-
hátíðahöldin í Rouen".
Allir geta sjeð, hvert samræmi er
í þessu og frásögn hans nú.
Fálkinn og' flaggið. Margir
tóku eftir því, að meðan verið var
að afhjúpa líkneski Jóns Sigurðssonar
á sunnudaginn, var fálki á flökti í
lofti þar fyrir ofan. Sumir vildu skýra
þetta eins og áminningu frá honum
um, að hann væri landsins rjetta
merki, en ekki krossmerkið hvíta og
bláa, því nokkur fjelög höfðu komið
til afhjúpunarinnar með fjölda af
þeim, en þau hafa nú mikið útrýmt
flöggunum með fálkamyndinni.
lSoðið fpá Frakklandi. Eitt-
hvert óánægjukvart var nýlega í ein-
hverju af „Sjálfst.“blöðunum um það,
að háskólaráð íslands hefði verið
lengi að svara því boði. Það fjekk
málið til umsagnar, er Lögr. sagt,
19, f. m., en sendi umsögn sína 22.