Njörður - 10.08.1918, Blaðsíða 2

58
NJÖRÐUR.
Nýja „uppkastið".
öllum Islendingum mun minn-
isstætt sambandslagafrumvarpið frá
1908, sem í alþýðu munni liét
„uppkastið1*.
Nú, eftir 10 ár, er komið nýtt
frumvarp eða „uppkast“ til sam-
bandslaga.
Meðal þeirra Islendinga, sem
fyrra „uppkastið“ gjörðu, var
einn svo réttlátur að undirskrifa
með fyrir-vara. Síðan kastaði
þjóðin því, sér til sóma, en
Dönum til saknaðar.
Þeir þingmenn íslenzkir, sem
ásamt dönsku sendimönnunum
sömdu nýja „uppkastiðu, undir-
skrifa það allir án fyrirvara;
ráðherrarnir samþykkja það „upp
á stáss“ og síðan sameinað al-
þingi (með 38 atkv.). Má eigi sjá,
hvor villan er verri.
Fram til síðustu aldamóta var
hvergi hvikað frá þvi að heimta
rétt vorn óskerðan, taka því sem
kostur var að fá, en kaupa ekk-
ert nokkru réttindaafsali, eða
samþykki á undangengnu rang-
læti, og því síður staðfesta eða
helga þann ágang, sem vér nauð-
ugir verðum undir að búa.
Þessari stefnu fylgdi Jón Sig-
urðsson manna fastast og farnað-
ist vel.
En upp úr aldamótunum fóru
ýmsir að svífa frá þessari gömlu og
góðu stefnu og sveigjast til sarnn-
inga. Þótti þeim takandi í mál að
sleppa um langan tíma, eða að
fullu, hluta af okkar rétti, ef
Danir vildu unna oss hins. —
Erumgetningur hinnar nýju stefnu
var „uppkastiðu 1908.
Þegar heimta skal skýlausan
rétt lands og þjóðar, er fyrri
stefnan sjálfsögð, traústum drengj-
um og trúum ein sæmandi, einn-
ig sigurvænlegust að lokum. En
hún reynir á þoigæði manna.
Hin síðari getur ekki komið til
mála, nema meira sé heimtað en
efni standa til eða tilætlun, og
augljós tök séu á að ná í tæka
tíð aftur því, sem af hendi er
látið-
Samt má aldrei slá af grund-
valiaratrituðunum.
Aðalkrafa vor á hendur Dönum
er fullveldiskrafan; insti kjarni
fullveldisins er sérstakur, sjálf-
stæður borgararóttur; hann er því
ekki samhliða eða áhangandi,
heldur andi þess og líf.
Án sjálfstæðs borgararéttar er
sjálfstætt land eða ríki óhugsan-
legt. Riki, sem ljær borgararótt
sinn, hafnar fullveldi sínu, heftir
eða stöðvar sín eigin hjartaslög,
stofnar sór í lífshættu eða fremur
sjálfsmorð, ef hinsvegar er mann-
fleira og voldugra ríki.
Þetta er sitt hvað, eða taka
útlenda menn í borgaratölu, er
þeir gjörast búsettir til lang-
frama.
Þessu tvennu má á engan veg
rugla saman.
Hið síðara gjörir hænan, er
hún tekur annars fugls unga
undir væng sinn, hið fyrra er að
stífa vænginn af og breiða ofan
á ungann.
Að svo mæltu skal drepið á
nokkur mikilvægustu atriði nýja
„uppkastsins1*.
I 1. gr. er tvent nýtt: Viður-
kenning Dana á fullveldi Islands
og samþykki Islendinga á því að
vera í konungssambandi við Dan-
mörku.
Sá tími mun brátt koma, að
Dönum verður þetta vort sam-
þykki engu minna virði en oss
er viðurkenning fullveldis vors
frá þeirra hálfu.
Vér höfðum að fornu og nýju
íullan þjóðarrótt til fullveldis og
viðurkenningar Dana á því.
Konungur Dana hefir engan
frumrótt til ríkis á Islandi. Is-
lendingar hafa aldrei hylt hann
löglega; að eins kúgaðir, örfátt
manna, harkað saman, í Kópa-
vogi.
Danir hafa því þegar í þessari
grein fengið snúð sinn að fullu
borgaðan og fram yfir það.
Þar á móti mætt.i vel vera, að
íslendingatnir hafi verið helst til
veiðibráðir, en nokkur vorkunn
var þeim, ef haldið hefðu dáð og
dug, jafnan síðar.
En því er ekki að beilsa.
Með 6. gr. láta þeir hlut Is-
lands ráðlauslega fyrir borð bor-
inn, kasta burt kjarna fullveldis-
ins, frumburðarrótti landsmanna,
í staðinn fyrir hýðið af dönskum
baunurn.
Fásinna er að veita þegnum
annars rikis fullan borgararótt,
þó svo jafnt væri á koinið sem
hugsast inætti hór á jörðu. Þar
við bætist, að svo skemmilega er
skift með íslandi og Danmörku,
að hún nýtur allra hagsmuna af
slíkum ákvæðum, en Island tekur
tjón eitt eður hégóma í móti.
Land vort á einhver fengsæl-
ustu fiskimið í heimi; Danmörk
lítilfjörlegar, lang-urnar reitings-
slóðir.
Danir hafa lítið, fullbygt, þaul-
ræktað land.
Islendingar hafa allstórt, lítt
bygt og enn að mestu óræktað'
land; að mörgu eitt með þeim
beztu og búsælustu, þótt hart só
kallað.
Danir hafa ekki vatri nema til
drykkjar fyrir menn og skepnurr
og þó ilt.
Islendingar hafa fjölda af ám
og fossuin, sem telja má víst að
verði ómetanlegt afl til allskonar
starfa.
Þá hafa Danir þrítugfaldan
mannafla móts við oss og miklu
meira lausafó að tiltölu.
I stuttu máli:
íslendingar leggja í félagsbúið:
Afbragðs fiskimið, mikið land-
rými og ótæmandi vatnsafi.
Danir þar á móti:
Nauða-rírar fiskileitir, fáeina
horskækla á Jótlandsheiðum, leir-
sprænur með forarpollum á Sjá-
landi og lokaða útsýn til Græn-
lands.
Islendingar leggja fram metfó,
Danir skjaldaskrifli og bauga-
brot. — — —
Danir eiga kaupskip mörg, en
vér að eins fá.
Vor skip eiga fyrir hendi að
fjölga, og mun þess varla langt
að biða, að Dönum þyki þau
sýnu fleiri en þeirra högum
hentar.
Þess vegna má gjöra ráð fyrir,
að til samkepni geti komið um
siglingar hér við land.
Dönum er fullkunnugt, af sinni
eigin og ýmsra annara þjóða
reynslu, hve áríðandi er að geta
ráðið skipagjöldum og öðru því,
er snertir siglingar innanríkis.
Þenna þýðingarmikla rótt vilja
þeir fyrir hvern mun að vór
semjum af oss í sínar hendur„
verður þeim eftir það auðvelt að
hafa siglíngar vorar á sínu valdi,
svo framarlega sem þeir vilja; en
viljann þarf vist ekki að efa, svo
mikið hafa þeir á þeim grætt.
Það, sem nú hefir sagt verið
um 6. gr., er meira en nóg til
þess að sýna, hver skaðræðisgrip-
ur hún er fyrir oss.
Samt vantar mikið á, að gallar
hennar séu upptaldir.
Þetta blasir best við, er inenn