Óðinn - 01.02.1906, Blaðsíða 2

82
ÓÐINN.
sínar og handrit. Hann flutti þá til Reykjavíkur
og bjó þar næstu 4 árin. Þá gekst hann fyrir
stofnun blaðs, sem skírt var »Reykjavíkurpóstur«
og kom út árin 1846—49; átti Páll mikinn þátt
í ritstjórn blaðsins. En út úr innbyrðis ósam-
lyndi milli útgefenda þess blaðs, varð Páll frum-
kvöðull að stofnun »Pjóðólfs« 1848, og var það
Páll sem rjeði nafni blaðsins. En þetta ár var
hann settur sýslumaður í Árness\Tslu, og árið
eftir í Snæfellsnessýslu, og gegndi liann því em-
bætti til 1854. Þau ár bjó hann í Rjarnarhöfn.
1855 hjelt hann til Khafnar og dvaldi þar það
ár og næsta ár, las þá dönsk lög og tók próf í
þeim 28. janúar 1857. 1858 var bann settur
sýslumaður í Gullbringu- og Kjósar-sýslu og
gegndi því embætti lil 1862. Þau ár bjó hann
í Reykjavík og svo altaf síðan. 1862 varð hann
málaflutningsmaður við Landsyfirrjettinn og var
það til 1886. Jafnframt var bann tímakennari
við Latínuskólann frá 1866 til 1885, en þá veitti
Alþing lionum föst laun til þess að kenna sögu
við skólann. Var hann þar kennari til 1893, um
haustið. í viðurkenningarskvni fyrir langt og'
þarft starf voru honum þá veitt föst ái leg eftir-
laun úr landssjóði.
Þetta eru margbreytt störf. Páll Melsteð
hefur verið bóndi, blaðamaður, sýslumaður, mála-
flutningsmaður og skólakennari. Auk þeirra
hlaða sem þegar eru nefnd, »Reykjavíkurpósts-
ins« og »ÞjóðóIfs«, hefur hann átt þátt í útgáfu
og ritstjórn tveggja blaða, »íslendings«, 1860-63,
og »Víkverja«; var hann ritstjóri þess blaðs 1873
—74. Þá tók Rjörn Jónsson ísafoldarritstjóri við
því blaði og' breytti það þá nafni og var skírt
»ísalöld«. í öll þessi blöð ritaði Páll Melsteð
mikið og eru margar blaðagrcinar hans merki-
legar. »Það mun fágætt, að blaðamaður hafi verið
jafnsanngjarn við andstæðar skoðanir og jafn-
rjettlátur í dómum sínum eins og hann ávalt
var«, segir Dr. Valtýr Guðmundsson i ritgerð,
sem hann skrifaði með mynd af Páli Melsteð
áttræðum i »Ulustr. Tidende« 13. Nóv. 1902, og'
bætir við: »Einmitt af því að þekking hansvar
svo framúrskarandi fjölskrúðug, hefur hann ætíð
getað litið á málefnin frá fleiri hliðum og áþann
hátt komist hjá því að fella einhliða og ógrund-
aða dóma«.
Sýslumannsstörfum hefur hann gegnt sam-
tals í 12 ár, málaflutningsstöi'fum í 24 ár og
kennarastörfum við Latínuskólann í 27 ár. Þi'isv-
ar hefur hann verið þingmaður Snæfellinga, fýrst
1851 og síðan 1859 og 1660.
En nú er eftir að minnast á aðalstarf hans,
það starf sem lengst heldur nafni hans uppi;
það er sagnai'itunin. Eins og áður er getið,
hneigðist hugur Ixans snemma að sagnfi'æði.
Skömmu eftir að hann kom frá háskólanum,
meðan hann bjó á Brekku á Álftanesi, ski'ifaði
hann fyrsta sagnai'it sitt. Það er »Ágrip af merk-
isviðburðum mannkynssögunnar«, að miklu leyti
þýtt eftir söguágripi A. Kofods. Þessi bók kom
út á sjálls hans kostnað, prentuð í Viðey, 1844.
Er það liið fyrsta ágrip af almenni'i mannkyns-
sögu sem gefið er út á íslensku. Á Brekku var
hann einnig farinn að safna til alþýðlegs ági'ips
af sögu Islands, og hafði ritað nokkuð af því,
en handi'itið fói'st, eins og fleii’a, í brunanum.
Þegar Páll kom heim frá Khöfn í síðara
skiftið og var sestur um kyi't í Reykjavík, tók
hann að rita hina stóru Mannkynssögu sína.
Kom Foinaldarsagan út 1864, en Miðaldasagan
1866. Nýja sagan byi'jaði að koina út 1868 og'
kom svo út í heftum smátt og smátt til 1887.
Rókmentafjelagið kostaði útgáfuna á allri Mann-
kynssögunni. Auk jxessa kom út eftir Pál 1879
»Ágrip af almennri veraldarsögu«, og 1891 »Norð-
ui’landasaga«, stór bók. Það er siðasta í'it hans
og af mörgum talið hið besta.
Sagnaxit Páls Melsteðs eru, eins og hann
hefur sjálfur tekið frani, alþýðleg fræðirit fremur
en vísindai'it. Hann hefur ekki átt aðgang að
frumuppspi'bttum sagnavísindanna, en stuðst við
nýjustu rit og uppgötvanir erlendra sagnarann-
sóknarmanna. Markmið hans hefur veiið, að
rita til fróðleiks og skemtunar íslenskii alþýðu,
og þessu tvennu fullnægja rit hans svo vel senx
fi'emst má vei'ða. Fi'ásögnin er svo laðandi og
lýsíngar á einstökum mönnum og viðburðum
svo listavel gerðar, að menn sækja ekki einasta
fróðleik í sagnai’it hans, heldur lesa þau upp
aftur og aftur eins og bestu skemtibækur.
Þetta hefur hrotið þeim braut til almennings
eyrna og skapað vinsældir þeirra. Án þessa
hefðu þau aðeins vei'ið lesin af einstökum fróð-
leiksmönnum og þá ekki náð tilgangi sínum
nema að hálfu leyli. Að máli og stíl eru þau
fullkomin fyrirmynd, enda er Páll einn úr flokki
málhreinsunaimanna 19. aldai'innai'. Jeg hef
heyi't sagt, að á meðan hann ritaði Mannkyns-
sögu sína, liafi hann lesið Njálu á hveijum veti'i,