Verkamaðurinn - 12.12.1958, Blaðsíða 1

VERKfltnflÐURitin
XLI. árg.
Akureyri, föstudaginn 12. desember 1958
43. tbl.
Alþýðusambandsþingið vildi áframhaldandi samstarf
vinslri llokkanna og samvinnu ríkisvaldsins við laun-
þegasamtökin
honum verða ljóst, hvers virði
það hefur verið að fulltrúar
verkalýðsflokkanna hafa setið í
stjórn að undanförnu.
Stjómarmyndun og
kjördæmamálið.
Þessa dagana er mikið um það
rætt, að Sjálfstæðisflokkurinn
muni mynda stjórn með verka-
lýðsflokkunum til að leysa kjör-
dæmamálið. Þessi möguleiki er
hugsanlegur, en allir verða að
gera sér það ljóst, að slík stjóm-
armyndun er þó neyðarúrræði
að nokkru og kemur varla til
greina nema aðrir möguleikar til
stjórnarmyndunar reynist ekki
fyrir hendi. Slík stjórn yrði að-
eins bráðabirgðastjórn, við það
miðuð fyrst og fremst að koma
fram þessu eina máli og leiðrétta
það mikla ranglæti um þing-
mannaaskiptingu milli flokk-
anna, sem núverandi kjördæma-
skipun veldur.
Efnahagsvandamálin myndi slík
stjórn t. d. ekki leysa til neinnar
frambúðar, heldur aðeins til
bráðabirgða, þannig að ekki yrði
stöðvun í atvinnulífinu á næsta
ári. Skoðanamunur milli Sjálf
stæðisflokksins og verkalýðs-
flokkanna er svo mikill í því
máli, að um varanlega lausn
byggða á samkomulagi milli
þeirra getur ekki orðið að ræða.
Þannig er einnig um mörg önnur
áríðandi mál.
En betra er auðvitað, að slík
stjórnarmyndun takist, heldur en
að landið verði stjórnlaust langt
fram á næsta ár og ekkert verði
aðhafst. En það verða allir að
gera sér glögga grein fyrir því,
að stjórn, sem verkalýðsflokk-
arnir og Sjálfstæðisflokkurinn
kynnu að mynda, verður aðeins
bráðabirgðastjórn ,en ekki stjóm
sem leysir varanlega þau vanda-
mál, sem nú eru mest aðkall-
andi, nema þá aðeins kjördæma-
málið og e. t. v. einstaka önnur
mál, er varða framleiðsluna.
Efnahagsmálaályktun 26. þings A S í:
Verðbólguna verður að stöðva og
gera heildaráætlun um fjárfest-
ingu og stjórn atvinnumála
Á þingi Alþýðusambandsins um
síðustu mánaðamót ríkti yfir-
gnæfandi vilji þingfulltrúa til
stuðnings því samstarfi vinstri
flokkanna um ríkisstjórn, sem
staðið hefur um tveggja og hálfs
árs skeið. Það er því úr lausu
lofti gripið, þegar verið er að
halda því fram, að Alþýðusam-
bandsþingið hafi verið andstætt
ríkisstjórninni og fellt hana.
í lok Alþýðusambandsþingsins
var samþykkt nær samhljóða
eindregin áskorun til stjórnar-
flokkanna um að treysta sam-
starf sitt, og fleiri ályktanir um
sama efni voru samþykktar á
þinginu.
Það er því engum blöðum um
það að fletta, að það er annað,
sem hefur orðið þess valdandi, að
ríkisstjórnin baðst lausnar en af-
staða Alþýðusambandsþingsins.
Eitt er samvinna —
annað úrslitakostir.
Beiðni Hermanns Jónassonar
forsætisráðherra um að Alþýðu-
sambandsþingið afsalaði laun-
þegum vísitöluuppbót vegna verð
hækkana, sem orðið hafa síðustu
mánuðina, var ekki í samræmi
við óskir og vilja ríkisstjórnar-
innar í heild, heldur aðeins í
samræmi við vilja Framsóknar-
ráðherranna. Og beiðnin var
þannig framsett, að ekki var ver-
ið að óska eftir samvinnu við
verkalýðssamtökin, eins og rík-
Enga vinnu í einn
mánuð
í hverju ári eru 12 mánuðir
og almennir vinnudagar um það
bil 300. Það er almennt viður-
kennt, að verkamönnum og öðr-
uin láglaunamönnum sé nauð-
synlegt að hafa vinnu hvern dag
tii þess að geta unnið fyrir lífs-
nauðsynjum meðalstórrar fjöl-
skyldu.
Ef Alþýðusambandsþing hefði
fallizt á ósk Framsóknarráðherr-
anna um að gefa eftir vísitölu-
hækkunina 1. des., hefði það sam
svarað því, að þeir hefðu sam-
þykkt að vera atvinnulausir einn
mánuð á ári. Kauphækkunin,
sem varð 1. des. nemur um það
bil einum tólfta af vinnulaunum.
Það eru engin undur þótt full-
trúar verkalýðsins neituðu að
fallast á þessa ósk Framsóknar,
en það eru undur, að Framsókn-
arráðherramir skyldu geta verið
þekktir fyrir að fara fram á
þetta.
isstjórnin í upphafi sinna daga
lofaði, heldur setti Hermann
beiðni sína fram sem úrslitakosti.
Nú var ekki farin sú leið, sem
farin hefur verið tvö undanfarin
ár, þegar nefnd forystumanna frá
verkalýðsfélögunum hefur sam-
ið um þessi mál við ríkisstjóm-
ina. Nú var ekki um neina samn-
inga að ræða.
Svar Alþýðusambandsins var
neitun við ósk Hermanns, en
jafnframt yfirlýsing um, að Al-
jýðusambandið vildi styðja og
styrkja ríkisstjórnina til að leysa
aðkallandi vanda og væri til
viðræðu um hugsanlegar leiðir
til þess. En Hermann vildi engar
viðræður og kippti þannig undan
stjórnarsamstarfinu styrkustu
stoð þess, þeirri stoð, sem ríkis-
stjórnin byggði tilveru sína á í
upphafi: Samvinnunni við stétta
samtökin.
Þetta er illa farið.
Fylgismenn allra þeirra flokka,
sem að ríkisstjórninni hafa stað-
ið, harma það, að Framsóknar-
ráðherrarnir skyldu rjúfa stjórn-
ina, þegar alger óvissa er um
það, hvað við taki.
Aðild verkalýðsflokkanna að
ríkisstjórninni hefur valdið því,
að stjórnin hefur margt vel gert
og þess vegna er eftirsjá að
henni. Menn höfðu vonað, að eft-
ir því sem liði á kjörtímabilið
myndi stjórnin verða ákveðnari
og láta meira til sín taka fram-
kvæmd ýmissa nauðsynjamála.
Menn vonuðu, að nú yrði loks á
þessum vetri ráðist í togarakaup-
in marglofuðu og að herinn yrði
látinn fara, einnig að stjórnin
skildist ekki við landhelgismálið
fyrr en það væri komið í heila
höfn. En því miður hafa vonir
manna um þessa ríkisstjórn
brugðizt, vonirnar um gæfusam-
lega framtíð hennar.
Ennþá er ekki vonlaust, að
sömu flokkum takizt að mynda
aðra stjórn, sem þá yrði að veru-
legu leyti skipuð öðrum mönn-
um, sem væru djarfari til átaka
en þeir, sem verið hafa. Er ekki
vafamál, að allir sannir vinstri
menn vona í lengstu lög, að svo
vel takizt til.
Ef það hins vegar yrði ofan á,
að Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn tækju
höndum saman, eins og Fram-
sóknarforingjarnir hafa verið að
reyna að koma í kring, þá er víst,
að mjög mun kreppa að fyrir
verkalýð þessa lands, og þá mun
„Alþýðusamband íslands fagn-
ar þeirri yfirlýsingu, sem gefin
var af núverandi ríkisstjóm er
hún var mynduð, en hún var á
þá leið, að ríkisstjórnin muni
„leggja sérstaka áherzlu á að
leysa efnahagsmálin í náinni
samvinnu við stéttasamtök vinn-
andi fólks“, og að markmið þessa
samstarfs skuli vera „að auka
framleiðslu landsmanna, tryggja
atvinnu og kaupmátt tekna og
efla almennar framfarir í land-
inu.
26. þing ASÍ telur mjög nauð-
synlegt að slíkt samstarf sé á
milli ríkisstjórnar og verkalýðs-
samtakanna og leggur mikla
áherzlu á að slíkt samstarf geti
haldizt á þeim grundvelli, sem
lagður var í málefnasamningi
st j órnarflokkanna.
Alþýðusambandsþingið telur
að vandamál þau, sem nú er við
að eiga í efnahagsmálum þjóðar-
innar verði bezt leyst launastétt-
um til happa með slíku samstarfi
ríkisvaldsins og verkalýðssamtak
anna. Þingið telur að miða þurfi
ráðstafanir í efnahagsmálunum
við eftirfarandi:
1. að stöðva dýrtíðina,
2. að tryggja kaupmátt launanna,
3. að tryggja næga vinnu,
4. að vinna markvisst að aukinni
útflutningsframleiðslu.
Þingið leggur áherzlu á að þeg-
ar í stað verði eftirfarandi ráð-
stafanir gerðar:
1. Stöðvun verðbólgunnar.
Nú þegar verði hafizt handa
um að stöðva verðbólguna. 26.
þing ASÍ lýsir yfir því, að til þess
að auðvelda frekari aðgerðir get-
ur það fallist á, að vísitalan verði
greidd niður þannig, að hún
hækki ekki frá því sem nú er
(framfærsluvísitala 202 stig og
kaupgjaldsvísitala 185), með
þeim hætti, að það valdi engri
rýrnun í kaupmætti launa, enda
verði fjárins til niðurgreiðslunn-
ar ekki aflað með auknum skött-
um, sem verkalýðsstéttin verður
að bera.
Fjár til niðurgreiðslunnar og
til stuðnings atvinnuvegunum
verði m. a. aflað með:
1) Sparnaði i rekstri ríkisins og
frestun um skeið á nokkrum
þeim fjárveitingum til fjár-
festingar á vegum hins opin-
bera, sem minni þýðingu hafa
í rekstri þjóðarbúsins, þó án
þess að af því leiði atvinnu-
leysi.
2) Með því að verja greiðsluaf-
gangi ríkissjóðs í því skyni.
3) Með auknum tekjum af einka
sölum og skattlagningu á þá,
sem grætt hafa á verðbólg-
unni. — (Framh. á 5. síðu.)
Hvers vegna rauf Fram-
sókn stjórnarsam-
starfið?
Engin ábyrg ríkisstjóm hefur
ennþá verið mynduð í landinu,
og á meðan svo gengur verða
engar þær ráðstafanir gerðar í
efnahagsmálunum, sem orðið
geta að gagni til að stöðva hina
geigvænlegu dýrtíðaröldu. A
meðan verða heldur engar ráð-
stafanir gerðar, sem tryggi það,
að fiskiskipaflotinn leggist ekki
í höfn eftir áramótin. Og ekkert
verður aðhafst í öðrum þýðing-
armiklum málum. Fréttir úr
höfuðstaðnum telja eins líklegt
að þess geti orðið nokkuð langt
að bíða, að ný ríkisstjóm verði
mynduð.
En hvers vegna baðst ríkisstjórn
vinstri flokkanna lausnar? Hvers
vegna tók Framsóknarflokkur-
inn þá ákvörðun að láta líf
hennar ekki verða lengra? Sú
spuming verður áleitnari með
hverjum degi sem líður.
Það er ljóst, að það er ekki
fyrst og fremst skoðanamismun-
ur um lausn efnahagsvandamál-
anna, sem ráðið hefur úrslitum.
Ef svo hefði verið, hefði verið
reynt til þrautar að ná samkomu
Iagi, en það var ekki gert. Ef
einlægur vilji til samkomulags
hefði verið fyrir hendi, hefði
Hermann Jónasson reynt að ná
samkomulagi í ríkisstjórninni
fyrir Alþýðusambandsþing og
síðan leitað samkomulags við
forystumenn verkalýðsfélaganna
og Alþýðusambandsþingið. En
það var ekki gert. 1 þess stað
gekk Hermann á fund Alþýðu-
sambandsþingsins án þess að
málið væri undirbúið á nauðsyn-
legan og eðlilegan hátt og setti
þinginu úrslitakosti.
Fulltrúar á Alþýðusambands-
þinginu voru spurðir, hvort þeir
vildu fallast á 8% kauplækkim,
eða sem svarar eins mánaðar
launum árlega. Hermann taldi
þetta nauðsynlegt til að stöðva
verðbólguna og heimtaði skýr
svör: Já eða nei. Ekkert lá fyrir
um, hvaða ráðstafanir aðrar yrðu
gerðar, ekkert um það, hvort
þetta dygði einu sinni til að
stöðva dýrtíðina og raunar flest-
um ljóst, að án annarra ráðstaf-
ana var útilokað að það dygði.
Hermanni Jónassyni var sagt það
áður en hann lagði þessa uppá-
stungu sína eða ósk fyrir þing A.
S. 1., að óhugsandi væri, að orðið
yrði við tilmælum hans. Hann
fór samt, vildi ekkert ræða um
aðrar leiðir, hann vildi enga
samninga við þingið, hann vildi
aðeins setja þvi úrslitakosti, sem
óhugsandi var að gengið yrði að.
Auðvitað harðneitaði A. S. í.
þingið að verða við ósk Her-
manns. Hvað gerði hann þá?
Neitaði að ræða í ríkisstjóminni
nokkrar aðrar leiðir eða ráðstaf-
anir og baðst lausnar fyrir stjóm
ina.
Það er ekki háttur siðaðra
manna í samstjóm flokka, eins
og hér hefur verið, að setja sínar
tillögur fram sem úrslitakosti og
segja að ekkert annað komi til
greina. En þetta gerði Fram-
(Framhald á 6. síðu.)