Verkamaðurinn - 01.12.1961, Blaðsíða 5

Föstudagur 1. desember 1961
VERKAMAÐURINN
5
HAUSTIÐ fellir laufin af trján-
um og knappana af blómjurtun-
um, sem skreyttu umhverfið
meðan sólin enn skein hátt á
lofti. Þannig býr náttúran gróðr-
inum hvíld um stund og varð-
veizlu til næsta vors þegar sólin
skín aftur hátt á himni og kallar
gróðurinn til nýs lífs á nýju
vori. Svipað er farið mannsæv-
brekku í Öxnadal, og kona hans
Halldóra Þóra Rósa Jónasdóttir
Jónssonar prests að Miklabæ,
Jónssonar. Jón Kristjánsson bar
nafn langafa síns séra Jóns á
Miklabæ. Foreldrar Jóns, Kristj-
án og Halldóra, voru bláfátæk
og nokkuð barnmörg. Madama
Þóra Rósa Sigurðardóttir, seinni
kona og ekkja séra Jóns á Mikla-
prófs. En aðstæður voru ekki
góðar til slíkra framkvæmda, því
þá var hann orðinn fjölskyldu-
faðir og átti mörg börn, og því
eðlilega fátækur. En vinir hans
og sveitungar í Akrahreppi
hvöttu hann til farar og lögðu
fram nokkurt fé honum til
styrktar. Og loks kom þar að
draumur hans um skólaveru
tvítugt, byrjaði að segja til
börnum og unglingum í Akra-
hreppi, og þar til hann lét af
smábarnakennslu í Hrafnagils-
hreppi. Hitt ber þó eigi lægra
hve afar farsæll kennari hann
var og ástsæll af nemendum sín-
um. Prúðmennska hans og hlýtt
umburðarlyndi við þá nemend-
ur, sem tornæmari voru, löðuðu
1. Þórir málarameistari á Ak.
f. 1898. Kona hans er Þórey
Steinþórsdóttir.
2. Þorbjörg Stefanía, f. 1902,
gift Valdimar Kristjánssyni, Ak.
3. Sigríður Jónína, f. 1906,
gift Georg Jónssyni, Rvík.
4. Margrét Oddný, f. 1908,
gift Jónasi Lilliendahl, Rvík.
Jón Kristjánsson kennari - Minningarorð
inni. Haustið — efri árin —
fella laufin og blómin af lífs-
meiðinum, hratt eða seint eftir
því hvað haust ævinnar er
snemmbúið eða hægfara.
Af lífsmeiði eins aldurhnig-
ins samferðamanns hefur nú
hægfara haustið fellt blöð og
barr til undirbúnings nýs gróð-
urs á landinu handan við sýni-
lega heiminn. Og ég efast ekki
um að hinum horfna verði að
sinni einlægu og bjargföstu trú,
að á nýju lífsvori í æðra heimi
verði honum veitt víðtækari og
betri vaxtarskilyrði þar, sem
lífsmeiður hans fær að bera ný
litrík blöð og blóm.
Einu sinni var sagt eitthvað á
þessa leið: „Þegar gott barn
deyr, koma englar af himnum og
bera í faðm Guðs.“ Ég trúi því
að slíkt föruneyti hafi hlotnast
Jóni Kristjánssyni við vista-
skiptin.
Jón Kristján Kristjánsson var
fæddur á Miðsitju í Skagafirði
16. jan. 1876. Hann andaðist á
Fjórðungssjúkrahúsinu mánu-
dagsmorguninn 20. nóv. 1961,
og skorti því aðeins um tvo mán-
uði á 86. aldursár. Síðastliðið
sumar gekk hann undir allmik-
inn uppskurð og virtist hressast
nokkuð í bili, — en aðeins í
bili, því í október sl. tók sjúk-
dómurinn sig upp aftur, sem
leiddi til aldurtila hans eftir um
mánaðarlegu á sjúkrahúsinu.
Ég hitti Jón Kristjánsson á
heimili hans, Kristnesi, skömmu
áður en hann lagðist banaleguna
og dvaldi hjá honum alllanga
stund. Ekki duldist mér að lík-
amskraftar hans voru mjög að
þrotum komnir. Samt spilaði
hann fyrir mig sálmalag og fat-
aðist eigi. En það var mér á-
nægjuefni að finna ljóslega að
andlegur máttur hans var enn
lítt eða ekki skertur. Minnið var
enn trútt og hugsunin skýr og
birtan yfir lífsfyrirbærunum og
innsýninni til æðri landa, enn
hin sama og jafnan áður.
Foreldrar Jóns Kristj ánsson-
ar voru Kristján Þorsteinsson,
bóndi á Miðsitju og síðan Þver-
bæ, tók Jón Kristjánsson í fóst-
ur og ól hann upp sem sitt eigið
barn, því sjálf átti hún ekki
barn.
Snemma bar á góðum gáfum
og námfýsi hjá Jóni. Hann varð
alllæs á ungum aldri og las allar
þær bækur, er hann komst hönd-
um yfir. Hann var fróðleiksfús
og minnugur og varð því á ungl-
ingsárum betur að sér bóklega
en almennt gerðist. Var það
draumur hans, og fóstru hans,
að hann gengi skólaveginn og
yrði prestur, sem verið hafði
langafi hans og nafni séra Jón á
Miklabæ. En af því gat þó ekki
orðið og ollu því aðallega á-
stæður, sem ekki voru sjálfráð-
ar, og ekki varð til hliðar bægt.
Verður ekki nánar að því vikið
hér, enda einkamál Jóns.
Honum var snemma yndi að
miðla öðrum af því, er hann
vissi meira um en þeir. Og inn-
an við tvítugt var hann farinn
að kenna börnum og unglingum
í Akrahreppi.
Þó ekki gæti orðið af lang-
skólanámi, brann menntaþráin
í brjósti hans. Eftir ferminguna
fékk hann nokkra tilsögn hjá sr.
Birni Jónssyni á Miklabæ, þó
stutta tíma í tvo vetur. Taldi Jón
að sú tilsögn hefði verið sér
notadrjúg til frekara sjálfs-
náms.
Hann hafði mikið yndi af að
kenna, og má óhætt segja að
kennslustarf hafi verið honum
í blóð borið, enda hafði hann
til þess marga ágæta eðliskosti.
Þegar fræðslulögin gengu í gildi
var hann ráðinn barnakennari í
Akrahreppi, og kenndi þar frá
1908 til 1920. Með tilkomu
fræðslulaganna var sú ákvörðun
tekin að kennarar með prófi frá
Kennaraskóla Islands, skyldu
sitja fyrir öðrum um kennslu-
störf. Vaknaði þá á ný þrá Jóns
Kristjánssonar til frekara skóla-
náms, svo hann gæti staðið jafnt
að vígi og stéttarbræður hans
með prófi. Eigi gat hann hugsað
til þess að verða, máske, að láta
af kennarastarfi vegna vöntunar
rættist er hann var orðinn nær
hálffimmtugur.
Haustið 1920 brauzt liann til
suðurferðar og settist í Kenn-
araskólann sem óreglulegur
nemandi, með ráðum og sam-
þykki skólastjórans séra Magn-
Jón Kristjánsson.
úsar Helgasonar. Las Jón utan-
skóla námsefni 2. og 3. bekkjar,
og vorið 1921 lauk hann prófi í
uppeldis- og kennslufræðum
með góðri einkunn. Hafði þá
öðlast réttindi sem fullgildur
barnakennari.
Mun það sennilega fátítt, ef
ekki einsdæmi í sögu skólans, að
nemandi á þeim aldri braut-
skráðist þaðan með kennararétt-
indum, og við þær aðstæður,
sem Jón hafði við að búa. Sýnir
þetta ótvíræða námshæfileika
samfara þrautseigju og brenn-
andi áhuga fyrir kennslustarfi.
Að loknum þessum námsferli
réðist hann áfram barnakennari
í Akrahreppi, frá 1921 til 1924.
Þá réðist hann kennari í Saur-
bæjarhreppi frá 1924 til 1928,
og loks í Hrafnagilshreppi frá
1928 til 1938. Sagði hann þá af
sér föstum kennslustörfum, en
kenndi áfram söng við barna-
skólann í Hrafnagilshreppi. Auk
þess hafði hann á hendi, af og
til, smábarnakennslu heima og
heiman fram urn áttræðisaldur.
Kennaraferill Jóns Kristj ánsson-
ar var því orðinn ærið langur,
allt frá því að hann, innan við
börnin að honum. Til að leitast
við að jafna muninn á næmari
og tornæmari nemendunum,
taldi hann ekki eftir sér að taka
þau í aukatíma, ótilkvaddur og
endurgjaldslaust. Starfið rækti
hann ætíð með stakri alúð og
samvizkusemi, sem þeim einum
er fært og ljúft, sem ann því
heilshugar og trúir á þýðingu
þess.
Auk barnakennslunnar, sem
telja ber aðalæfistarf Jóns Krist-
jánssonar, átti hann sér annað
hugðarmál, sem hann unni heils-
hugar og vann ötullega að alla
tíð, en það var söngmenntin.
Ungur að aldri lærði hann að
leika á orgel, og meðan hann
dvaldi í Skagifirði var hann
organisti og söngstjóri við þrjár
kirkjur þar í sveit. Eftir að hann
fluttist inn í Eyjafjörðinn hafði
hann þar á hendi samskonar
starf, einnig við þrjár kirkjur.
Hann stofnaði kirkjukóra við
þær allar og stjórnaði þeim allt
fram um 1950. Var starf þetta
hjartans mál hans, sem hann
vann að með lífi og sál.
Vorið 1898 gekk Jón Krist-
jánsson að eiga heitmey sína og
æskuvinu Rannveigu Sveinsdótt-
ur. Hún var fædd 1881, dóttir
Sveins bónda í Varmavatnshól-
um í Oxnadal, Þorsteinssonar,
og konu hans Ingibjargar Jóns-
dóttur. Móðir Rannveigar dó.frá
henni nokkurra ára gamalli, og
faðir hennar fór síðar til Ame-
ríku. Eftir lát Ingibjargar í
Varavatnshólum var Rannveig
tekin í fóstur af þeim hjónum
á Þverá í Oxnadal, Stefáni
hreppstjóra Bergssyni og Þor-
björgu Friðriksdóttur. Þar ólst
Rannveig upp til 17 ára aldurs.
Hún var kona fríð sýnum. Yfir-
bragðið var heiðskírt og milt.
Hún var ástrík eiginkona manni
sínum. Árið 1928 varð Jón fyrir
þeirri sáru sorg að missa hana.
Hún dó á Kristneshæli. Þau
eignuðust 15 börn. Fjögur
þeirra dóu í bernsku, og eina
dóttur misstu þau um tvítugt.
Hin börnin, 10, komust öll upp
og eru á lífi:
5. Sóley, f.^1909, ógift í Kaup-
mannahöfn.
6. Jón Arason, málaram., Ak.,
f. 1913. Kona hans er Hjördís
Stefánsdóttir.
7. Halldóra Sveinbjörg, f.
1914, gift Karli Magnússyni, Ak.
8. Björn alþm., Ak., f. 1916.
Kona hans er Þórgunnur Sveins-
dóttir.
9. Sigurður Sæmundur, f.
1919, bifreiðarstj. á Ak., ógiftur.
10. Lilja, f. 1921, gift Hall-
grími Indriðasyni, Kristnesi.
Jón Kristjánsson giftist annað
sinn 1932. Seinni kona hans var
Sigrún Jóhannesdóttir bónda í
Miðhúsum Þórðarsonar. Hún
var hin mætasta kona, greind og
góð húsmóðir. Hún andaðist í
febrúar 1958.
Eftir að Jón giftist annað sinn
hófu þau hjón búskap á Holti í
Hrafnagilshreppi og síðar á
Espigrund, nýbýli frá Espihóli.
Við búskap voru þau til 1952.
Eftir lát seinni konunnar
dvaldi Jón að mestu í Kristnesi
hjá Lilju dóttur sinni.
Ég átti því láni að fagna að
kynnast Jóni Kristj ánssyni mjög
náið um mörg ár og njóta vin-
áttu hans. Og hvergi hefi ég
fundið hreinni og óeigingjarn-
ari hugsanir hjá nokkrum manni
en honum. Frá honum stafaði
jafnan birta og hlýja. Því var
svo gott að vera í návist hans.
Þessar eigindir voru runnar frá
dýpstu rótum geðslags hans og
guðstrúar.
Jón Kristjánsson taldi sjálfur
að hann hefði verið æfumaður,
og má það til sanns vegar færa.
Honum hlotnaðist sú gæfa, sem
margir fara á mis við, að vinna
það æfistarf, sem honum var
hugstæðast frá æsku: barna-
kennsluna, og finna fullnægju
og vinnugleði í starfinu. Hin
söngelska sál hans fékk aðstöðu
til að lauga sig í lindum lags og
hljóma, og vinna söngmenntinni
gagn og frama.
Jón átti engan óvildar- eða
öfundarmann, en marga vini og
velunnara. Hann kvaðst gerla
Framhald á 7. síðu.