Verkamaðurinn - 01.10.1965, Blaðsíða 3

HERIM VERÐIIR AÐ FARA
lllar ófriðarblikur hafa verið á
lofti í hciminum að undanförnu og
eru enn. Lengi hafa menn óttast,
að ófriðurinn í Vietnam kynni að
breiðast út, og enginn veit nema
svo kunni að fara einhvern dag-
inn. Opinber styrjöld var hóð milli
Indlands og Pakistan fyrri hluta
þessa mónaðar, og þótt vopnahlé
eigi að heita þar nú, getur aftur
blossað upp fyrirvaralaust. Valda-
menn í Kína hafa lótið uppskótt, að
þeir hefðu ekkert ó mófi styrjöld
við Bandarikin. Og viðar eru blik-
ur ó lofti.
ffér ó Islandi situr her Banda-
rikjamanna. Dvöl hans býður órós
heim, ef Bandaríkin kynnu að
lenda í striði. Þvi er nú meir að-
kallandi en nokkru sinni fyrr, að
hinn erlendi her hverfi burt af is-
lenzkri grund, því að sé hér enginn
her, er lítil hætta ó að órós verði
gerð ó okkar lond.
A síðasta þingi fluttu ollir þing-
menn Alþýðubandalagsins tillögu
til þingsólyktunar um uppsögn
„varnarsamningsins" milli Islands
og Bandorikjanna. Ekki hlaut hún
samþykki ó Alþingi, enn eru of
margir alþingismanna blindaðir af
trúnni ó mótt vopnanna. En tillög-
unni fylgdi ógæt greinargerð, sem
blaðinu þykir rétt að vekja eftirtekt
ó nú, þegar enginn veit nema kalt
stríð breytist i heitt, þegar minnst
varir. Fer greinargerðin hér ó eftir
óstytt. (Miilifyrirsagnir eru blaðs-
ins).
Ævarandi hlutleysi
Hinn 1. deseraber 1918, þeg-
ar ísland gerðist fullvalda ríki,
átti sér stað atburður, sem um
margt var einstæður í sögu síð-
ar.i tíma. íslendingar voru lang-
samlega fámennust fullvalda
þjóð í veröldinni, þá aðeins rúm
lega 90 þúsundir manna. Full-
veldiskynslóðin gerði sér ljóst,
að fámennið markaði íslending-
um sérstöðu um margt, lagði
þeim sérstakar skyldur á herðar,
hvatti til varkárni, en einurðar
og festu í öllum skiptum við um-
heiminn. Islendingum datt ekki
í hug að einangra sig. Þeir voru
staðráðnir í að byggja hér upp
nútímaþjóðfélag, taka eðlilegan
þátt í samskiptum ríkja, en gæta
í hvívetna sæmdar sinnar og
sjálfsvirðingar. Flestum var
ljóst, að það gæti kostað fórn-
ir að varðveita og efla íslenzkt
sjálfstæði. Ætti svo sárafámenn
þjóð að fá valdið hlutverki sínu,
hlaut hún að forðast að láta
annarleg sjónarmið draga hug-
ann frá íslenzkum vandamálum.
Forustumenn Islendinga á þess-
um tímum báru gæfu til að
leggja grundvöll að sjálfstæðrj
stefnu í utanríkismálum. Það
gerðist, þegar lýst var yfir ævar
andi hlutleysi landsins. Þá var
vel af stað farið og viturlega.
Þjóðin stóð einhuga að baki þess
ari inikilvægu ákvörðun. Menn
skildu, að hlutleysi í hernaði
hæfði betur en nokkuð annað
fámennri og vopnlausri þjóð,
sem kaus að vera fullvalda og
eiga einvörðungu friðsamleg
skipti við aðrar þjóðir.
Eðlileg utanríkisstefna
Allt fram yfir stofnun lýðveld-
isins 1944 mátti segja, að íslenzk
ir stjórnmálamenn og íslenzk
þjóð fylgdi nokkurn veginn
þeirri utanríkisstefnu, sem eðli-
leg var smáríki, er v.ildi halda
sjálfstæði sínu og sæmd. Frá ár-
döguin fullveldisins hafði þjóð-
inni fjölgað um þriðjung. Efna-
hagurinn hafði stórbatnað og
möguleikarnir til að efla at-
vinnuvegina og treysla íslenzka
menningarsókn voru meiri en
nokkru sinni. Hið unga íslenzka
lýðveldi hlaut viðurkenningu
jafnt stórvelda sem smáríkja og
átti þess allan kost að ganga
fram frjálst og óháð í fylkingu
þjóðanna. Ekkert virtist sjálf-
sagðara en að íslendingar neyttu
þessa færis, kostuðu kapps um
góð og heilbrigð skipti við önn-
ur lönd og beittu áhrifum sínum,
þótt takmörkuð væru, við hlið
annarra óháðra ríkja til fullting-
is kröfunni um allsherjar afvopn
un og frið.
Hlutleysinu fargað
En við átturn ekki slíku láni
að fagna. Þegar lýðveldisfáninn
íslenzki var dreginn að húni,
stóð heimurinn í bálL Sá eldur
var að vísu slökktur ári síðar.
í fyrstu virtust góðar horfur á,
að þær þjóðir, er sameinaðar
höfðu brotið morðvél fasismans,
bæru gæfu til að skipa málum
af einhug og raunsýni, tryggja
afvopnun og varanlegan frið. En
mannkynið reyndist enn sem
fyrr sjálfu sér sundurþykkt,
stormar ólíkra hugmyndakerfa
tóku að geisa frá öndverðum
heimshornum. Síðan hefur mann
kynið búið við kalt stríð. Og
fyrr en varði hafði vígstöðvum
kalda stríðsins verið komið upp
á íslandi. Yoldugasta ríki á
vesturhveli jarðar sóttist hér eft-
ir hernaðaraðstöðu á láði og
legi. Eftir nokkurt hik og skamm
vinna mótstöðu tókst að ginna
andvaralausa valdamenn lands-
ins til að fórna hlutleysinu. Síð-
an hefur ekki verið um að ræða
neina íslenzka stefnu í utanrík-
ismálum. Upp frá þeim degi er
hlutleysinu var fórnað, hafa
flestar mikils háttar ákvarðanir,
sem varða þau mál, verið teknar
á erlendum vettvangi, af erlend-
um mönnum, í þágu annarlegra
sjónarmiða. Þetta er afleiðing
þess, að vopnlaus þjóð var ginnt
í herbandalag. Fyrstu árin eftir
þau umskipti állu íslenzkir ráða-
menn það til að ræða utanríkis-
mál af nokkurri kokhreysti, eins
og þeirra væri mátturinn og vald
ið. Þá fullyrtu þeir ýmislegt,
sem þeir reyndust síðar ekki
menn til að standa við, svo sem
það, að hér skyldi ekki vera her
á friðartímum. En þeir komust
fljótlega að raun um, að valdið
var ekki þeirra í þessum efnum.
Ymsar ákvarðanir íslenzkra
valdamanna hin síðari ár verða
og naumast skýrðar á annan
veg en þann, að þeir telji sig
bundna af samningum til þókn-
unar og hlýðni við erlenda aðila.
Og nú gæta þeir tungu sinnar
betur en áður. Þegar utanríkis-
ráðherra var að því spurður á
Alþingi í fyrra, hvort leyfð yrði
staðsetning kjarnavopna í land-
inu, svaraði hann því einu til,
að fram á slíkt hefði ekki verið
farið. Meira gat hann ekki sagt.
En afleiðing þess, að sjálf-
stæðri íslenzkri utanríkisstefnu
hefur verið varpað fyrir borð,
er sú staðreynd, að valdamenn
skirrast ekki lengur við að
brjóta jafnt landslög sem sið-
ferðilegan rétt þjóðar til að
verða við tilmælum eða kröfum
hernámsliðsins. Er þá ýmist við
haft laumuspil eða gripið til
skýringa, er reynast staðlausir
stafir. Ekki var haft hátt um
það, þegar Bandaríkjamönnum
var í öndverðu Ieyfð útvarpsstarf
semi í landinu, þvert ofan í á-
kvæði íslenzkra laga. Og þó var
enn laumulegar að farið, þegar
sama aðila var veitt einkaleyfi
til að reka hér sjónvarpsstöð, í
fyrstu að vísu takmarkaða við
herstöðina sjálfa, en i næsta á-
fanga opnuð leið til sjónvarps-
sendinga á svæði, þar sem býr
meira en helmingur þjóðarinnar.
Uppsögn
Ekkert er íslenzku þjóðinni
brýnna í dag en að losna úr
þeim hlekkjum. sem samningar
um erlenda hersetu og aðild að
hernaðarbandalagi hafa hneppt
hana í. Með því móti einu að
brjóta af sér slíkar viðjar geta
íslendingar mótað að nýju sjálf-
stæða og heilbrigða utanríkis-
stefnu. Tillaga sú, sem hér er
lögð fram, fjallar um annan þátt
þessa máls, uppsögn herstöðva-
samningsins frá 1951 og brott-
för alls herliðs af íslenzkri
grund.
Rétt þykir að fara nokkrum
orðum um þær röksemdir, sem
fylgismenn herstöðvasamnings-
ins 'hafa leitazt við að halda
uppi honum til varnar.
Fyrst er að nefna þá staðhæf-
ingu, að hinn erlendi her eigi
að - verj a íslendinga í hugsan-
legri styrjöld. Þessari kenfiingu
var mjög hampað á fyrstu árum
hernámsins en nú trúir lienni
vart nokkur maður lengur. A-
stæðan er sú, að með tilkomu
kjarnorkuvopna hafa orðið al-
ger þáttaskil í öllum hernaði.
Aður var hernaður tvíþættur,
sóknarstríð og varnarstríð. En
nú má segja, að annar þáttur-
inn, varnarstríðið, sé með öllu
horfinn. Því til sönnunar er þarf
laust að nefna margar hernaðar-
nýjungar á atómöld. Aðeins skal
á það minnzt, að á síðustu tím-
um hefur eldflaugatækni komizt
á það stig, að hægt er að senda
með hraða hljóðsins og ná-
kvæmri öryggismiðun tortím-
andi vetnissprengjur milli hvaða
staða á hnettinum sem er.
Hervernd er gagnslaus
Með.þessar staðreyndir í huga
hljóta íslendingar að svara
þeirri spurningu, hvaða vernd
sé að herstöð og heiiiði í landi
þeirra í styrjöld. Svarið er ein-
falt og afdráttarlaust: Herlið og
herstöðvar veita enga vörn.
En hervernd er verri en gagns
laus. A sömu stundu og „vernd-
arþjóðin“ lenti í styrjöld, yrðu
herstöðvar hennar hvarvetna á
hnettinum ófriðarsvæði og senni
legt skotmark hijis styrjaldarað-
ilans. Herstöð í landi okkar frá
þjóð, sem ætti í styrjöld, hlyti
nær óhj ákvæmilega að gera það
að skotspæni þegar í upphafi
kjarnorkustríðs.
Nú er svo komið, aff engin
þjóð í víðri veröld er þess megn-
ug að verj a sitt eigið land í heims
styrjöld, hvað þá heldur lönd
annarra. Að því er „varnarleysi“
snertir, er okkur ekki vandara
um en öðrum. Vissulega er það
rétt, að á ógnartímum kjarnorku
báls yrði enginn óhultur. En ríki
án hers og herstöðva, sem lýst
hefði yfir hlutleysi í hernaðar-
átökum, væri stórum betur sett
en hernumið land. Vopnleysi og
hlutleysi dregur stórlega úr hætt-
unni á skyndiárás í upphafi
styrjaldar. Og á meðan vopn eru
slíðruð, yrði slík afstaða til að
draga úr spennu, ákall um af-
vopnun, eina hugsanlega fram-
lag smáþjóðar friði til viðhalds
og verndar. Framh. á bls. 4.
Vikublað. - Útgefendur Sósíalista-
félag Akureyrar og Fulltrúaráð Al-
þýðubandalagsins í Norðurlandskjör-
dæmi eystra. - Skrifstofa blaðsins er í
Brekkugötu 5, Akureyri, sími 11516. - Ritstjórar: Þorsteinn Jónatansson (áb.)
og Kristján Einarsson frá Djúpalæk. - Áskriftarverð kr. 150.00 árgangurinn. -
Lausasöluverð kr. 4.00 eintakið. - Blaðið kemur að jafnaði út á föstudögum. -
Prentað i Prentsmiðju Björns Jónssonar h.f., Akureyri.
Verkamaðurinn (3
Verk^rrifirturinn
. .. * y # Sf ^
* * v. »<r r *
Rústir í Pakistan
cftir stríðið við
Indverja. —
Vilja íslendingor
eigo það é hættu,
oð svona verði
farið með land
þeirra og
byggingar?
Föstudagur 1. október 1965.