Voröld - 11.11.1918, Blaðsíða 4

VORÖLD.
Winnipeg 11. nóvember, 1918.
kemur ót á hverjum þriðjudegi.
Ctgefendur og eigendur: The Voröld Publishing Co., Ltd.
Voröld kosta $2.00 um árið i Canada, Bandaríkjunum
og á íslandi. (Borgist fyrirfram.)
Ritstjóri: Sig. Júl. Jóhannesson
Ráðsmaður: J. G. Hjaltalín.
Skrifstofur: Rialto Bloek, 482% Main Street—Farmers Advocate
Bldg. (gengið inn frá Langside Street)
Talsími Garry 42 52,
---------
Hvað tekur við?
Steini hefir verið lyft af brjóstuni miljónum manna, við fréttina
er flýgur ný. um allan hinn mentaða heim-
Aldrei hafa símþræðirnir flutt eins langþráða, góða eða
blessunarríka frétt eins og þá er um þessar mundir berst frá strönd
til strandar og landi til lands. Er fyllir hjörtun sem hafa barist ótt
og títt af hræðslu, kvíða og skelfingu í þung, löng og döpur ár—fyllir
þau himneskri ró og friði.
Friður!—Orðið hljómar eins og töfrandi söngur í eyrum mann-
anna, líkast mildu undirspili, inst inn í sálinni—ógleymanlegu, dreym-
andi og ljúfu undirspili.
Eftir langvinnann, þreytandi og sáran skilnað, munu aftur ást-
vinir og elskendur sameinast. Eftir að vera eins og útlagar í skot-
gröfum og fjarlægum löndum munu aftur synirnir, elskhugamir og
eiginmennirnir koma heim, til að taka upp friðsamleg störf, og til
að njóta lífsins—samverunnar meðal sinna nánustu.
Friður—•! Og bóndinn mun yrkja land sitt óáreittur af morð-
tólum óvinanna. Fiskimaðurinn leggja net sín án þess að óttast
djöfulleg leynidufl. Verzlunarmaðurinn stunda verzlun sína, laus
við að kvíða því að hungruð og hálfnakin alþýðan ráðist á eignir
hans.
Móðirin, faðirinn örmagna og aldurhnígin munu leggjast til
hvílu þreytt að kveldi en örugg—“því þau munu ekki svift aðstoð
þeirra. Konan og börnin munu brosa á móti framtíðinni því hann
er heima sá sem að þeim hlúir.
Æskumaðurinn mun gera ráðstafanir og vinna að settu takmarki
—því nú mun ekki stríðið lengur þeyta áætlunum hans út í vindinn.
Friður—! pannig má telja upp óendanlega margt sem friðurinn
hefir gott í för með sér.—Ánægjuna, birtuna sem hann blessar heim-
inn með, þegar loks þjóðimar fara að draga andann eðlilega og jafna
sig eftir þetta ógurlegasta stríð mannkynsins.
prátt fyrir það er gleðin ekki óblönduð eða himininn heiður og
skýjalaus.—-Ósjálfrátt vakna ónotalegar tilfinningar, og í undirspil-
inu leynast þunglyndis, spyrjandi tónar.
Hvað verður um ykkur fátæku mæður? Og yltkur einstæðings
munaðarieysingjsr? Eða ykkur særðu, örkunJa hermenn—sem
gefið hafið alt, og ekki getið séð ykkur forsjá— ■—■?
Fleiri spurningar vakna.—-Um 40,000 hermenn hafa farið frá
•Winnipeg. Af þeirri tölu má búast við 30,000 til baka. Hvað
verður um þá? Stöður þeirra hafa verið fyltar. Og þeir sem þær
skipa að líkindum verkinu betur vaxnir, þar sem þeir hafa haft stöð-
uga æfingu meðan hermennimir lágu í skotgryfjunum og vörðu
land og þjóð. peim mun verða tekið vel og fagnað, um það efast
enginn, en það eitt mún ekki n-æra þá og klæða.—Og mennirnir eru
svo gleymnir. •,.. því hætt við að fómfýsi þeirra og skyldurækni
verði skráð á sandinn, en hitt á bjargið sem snertir pyngjur þeirra
sem heima sátu.
Með i’rið byrjar að öllum líkindum nýtt tímabil í sögu mann-
kynsirti: Konan*hefir síðasstliðin fjögur ár lagt sér á herðar mörg af
erfiðisstörfum karlmannsins. Á öllum sviðum hefir hún sýnt og
sannað hæfileika sína og starfsþol. Hún hefir fylt skörðin, auðu
sætin sem stríðið bjó í skrifstofunum, verzlunum, verksmiðjum,
<t. s. frv.
Og að lokum hefir hún unnið hinn langþráða sigur—jafnrétt við
karlmenn. Á Englandi, til dæmis, hefir nýlega verið samþykt að
konur megi sitja á þinginu.
pannig virðist því að framtíðin verði að finna veg til þess að
hún og maðurinn geti unnið hlið við hlið, í stjómmálum, iðnaði og
f jármálum engu síður en á heimilinu.--
Alt skipulag þjóðfélagsins er að ummyndast—gjörbreytast—hér,
eigi síður en í öðrum löndum.
Hermennimir og konurnar mynda nýjan, öflugan straum í mann-
félaginu—straum sem hefir rutt sér farveg seinustu fjögur árin, og
sem, án efá, mun hrinda af stað mörgum erfíðum málefnum.
En hafi stjómin gætt skyldu sinnar, og beitt kröftum sínum til
ráðstafana komandí tíma og öllum þeim mörgu og torfæru kriugum-
stæða sem friði hljóta að verða samfara, þá mun þess ekki þörf að
líta kvíðafullum augum á framtíðina—eða óttast það sem við tekur
að stríðinu loknu.
Titlar
Almenn regla er það nú orðin meðal siðaðra þjóða að nota titil
með mannsnöfnum í ræðu og riti- Penna sið hafa og íslendingar
tekið upp. Hinn íslenzki titill karlmannsins er herra, hvort heldur
raaðurinn er giftur eða ógiftur og í kvaða stÖðu sem hann er. Auð-
vitað er oft einnig notaður sá titill mannsins, sem gefur til kynna
hvaða starf hann stundi. Öðra máli hefir verið að gegna með ís-
lenzka kvenfólkið, þar hefir kent ýmsra grasa. Hinir helstu titlar
era frú, maðdama, konan, húsfrú, húsfreyja, og ógiftar konur hafa
vöríð nefndar fröken, ungfrú, ungfreyja, mærin, stúlkan í umtali og
áritun bréfa. pað hefir oft valdið töluverðum heilabrotum hver
þessara titla ætti við, þegar um ýmsar minniháttar konur, að mann-
domi, hefir verið að ræða.
Á fjölmennum fundi sem haldin var í júní síðastliðnum í
“Bandalagi kvenna,” í Reykjavík, var þetta mál rætt. Niðurstaðan
.vjlrð, að réttast væri að allar konur eftir 15 ára aldur, giftar sem
úgiftar, hefðu sama titil, og að hinn sjálfsagði titill fyrir íslenzkar
konur væri frú. Tillaga var samþykt í þessa átt af fjölda helztu
jkvenna höfuðstaðarins. Gegn tillöuunni voru greidd 10 atkvæði.
Meðal þeirra orða, sem eru að læðast inn í málið okkar úr ensk-
rnjni, eru “Miss” og “Mrs.” Hvert íslenzkt óskemt eyra finnur til
úpæginda þegar þessi orð hljóma í íslenzku máli. pau eru líkust
illgresi í blómbeði. Vel væri að íslenzkar konur, og karlmenn einnig,
vildu ræða það á mannfundum og í blöðum, hvort það mundi ekki
geta útrýmt þessum orðum úr málinu, ef, eins og systur okkar hinu-
megin hafsins virðist ætla að koma sér saman um, einn að sameiginleg-
ur titll væri viðtekinn í ræðu og riti fyrir allar konur, giftar og
ógiftar, g þá þykist ég vita að allar yrðu sammála um, að ekki væri
annar fegurri en “frú. ”
Nú virðist sá aldarandi að mestu horfinn að líta beri niður á
ógift kvennfólk. pað ætti því að vera ein af jafnréttiskröfum ógiftra
kvenna að þær væru réttbornar til sama titils og þær giftu, á sama
hátt og ógiftur karlmaður hefir sama titil og giftur maður-
Hólmfríður Árnadóttir.
Paradís
Sjá, í fjarsýni brosir við blíð
hin blessaða ókomna tíð
jjegar kærleikur grundvallar guðsríki á jörð
þegar grædd eru’ og bætt fyrir alþjóða mein
þegar elskan um heimsfriðinn heldur vörð
þegar hljóðnar hið sárbitra kvein:
hrópið aldanna’ um frið,—•
drottins eilífa frið,—■
er að síðustu opnar in harðlæstu hlið.
Guðmundur Guðmundsson
Skáldið sér í anda ókomna tímann þegar eigingirnin, valdafýsnin
auðvaldið eru eins og visnuð lauf á farvegi nýrra kynslóða.—þegar
bróðurþel, jöfnuður og kærleiki fær að skína eins og lífgandi sól á
friðsæla, ánægða menn og konur.
—pegar vopn hafa verið lögð niður og varpað frá sér eins og
gamalli og leiðri endurminningu. Og í þerra stað hefir vaknað
traustið á hið góða og göfuga í manneðlinu.
—pegar einstaklinguiú og þjóðunum skilst það að tilhneigingar,
tilfinningar og eðli þeirra er svo að segja hið sama. Og að skilda
þeirra gagnvart sjálfum sér og mannfélaginu er að bæta, lífga og
stilla til friðar en ekki að ræna, drepa og eyðileggja-
—pegar föllnum, systrum og bræðrum og olnboga börnum
heimsins er ekki varpað í kalda og dimma fangaklefa, heldur hjúkrað
og hjálpað með nákvæmni og viðkvæmni góðra lækna—því þau eru
sjúk af eymd og volæði og engu öðru.
—pegar einn er öðrum jajn rétt hár, góður og þarfur stóllpi í
samfélaginu. t
—pegar háir og lágir gerast óbrotnir verkamenn í víngarði
lífsins og hlúa sameiginlega að þeim aldinum eingöngu sem eru þarf-
ir og hollir; svo að mannréttindin verði jafnari og lífsgleðin sannari.
—pegar sannleikurinn verður viti sem lýsir fram á leið—sem
birtir upp jafnvel hin dimmustu skúmaskot tilverunnar—þá en ekki
fyr, verður draumsjón skáldsins að Ijúfum og heillandi veruleik, og
Paradís á jörðu.....þá má með sanni kalla einlægum rómi:
Draumbót
u- I.
Frið, frið, frið!
Lækir í dölum,
blómin á bölum
biðja dreymandi drottinn um frið.
Frið, frið, frið!
f vomætur ró,
um völl, yfir mó
það er viðkvæði’ í lóunnar klið.
Frið, frið, frið! !
í hvíslinu’ í blænum
í soginu’ í sænum
er það samstilt í líðandi nið.
Frið, frið, frið! —
þau blessunar-orð
um úthöf og storð
kveða’ í aldurþrá mannsandans við!
II.
Draumbót í dagstriti þungu,
döggin á eyðimörk, —
draumbót þeim elskandi, ungu,
aldursvon laufgaðri björk.
Draumbót í andvarpi deyjandi manns,
dýpsta og heitasta löngunin hans, —
draumbót hins harmþrungna, hljóða,
hugarbót ráðlausra þjóða, —
sólbjört skín vonin um sáttmáls-örk
sigrandi friðarins góða,
lyftimagn hugans, er hæst skal oss bera,
heimsljósið vera,
sáttmáli,’ er alla um síðir skal gera
samþegna’ í heimsveldi kærleikans!
III.
Öld, þú sem nýborin horfir til hæða, —
hæðanna ljósbjörtu’ í framsóknarþrá,
láttu’ ei til ólífis bömunum blæða
blóðstokknum, geigþrungnumvígvöllum á!
Morgun þinn himinínn helblæjum klæddi,
Hjaðningavíg urðu stórvirkin hans,
eystra, þar Rússum á blóðvelli blæddi
og bömunum harðfengu Árljómalands-
Hljómur serafa, svíf
yfir sæinn og storð:
Guðs almættis orð
varð efni og líf, —
drottins kærleikans orð
varð kraftur og líf! —
Jafnvel blómin og steinnin í himneskum Ijósvaka lifir.
Gleymt skal því öllu, ef sú verður síðust
saknæm og grátleg þín styrjar-för kold,
verðir þú kærleiks-öld, brosi þér blíðust
blástjaman friðar þitt síðasta kvöld!
Yoröld birtir í þessu númeri nokkur kvæði tekin úr kvæðasafni
Guðm. Guðmundssonar “Friður á jörðu.” pótti oss það vel við
eiga þar sem friður.og framtíðin er efst í hugum flestra.
Friðarfámnn
Sem Agli forðum létti, ’ er sorg í söng
hann sárri’ og þungri lyfti’ í hrorra veldi,
svo léttir mér, um friðarfánans stöng
er fléttað hef eg sveig á julíkveldi.
t
Fólkvaldur heimsins frægstu’ og mestu þjóða,
fyrsta eg yður kveð að sliðra brandinn! !
Veki’ yður, stjómi viljinn til hins góða,
vitið og mannást göfgi bróðurandinn.
Dragið upp friðarfána’ í öllum löndum!
Framtíðarvonir leysið þér úr böndum!
Niður með vopnin, — vigskip, herskaut, tildur,
“vopnaða friðinn”:... stríð í dularklæðum!
— Kjöram ei lengur skifti Skuld og Hildur!
Skarið ei framar eld að heiftarglæðum!
Eins og þér fyr í stríði stóðuð hæstir,
standið þér nú sem friðarverðir æðstir! -
Fram, fram í einni fylking! — Verðið allir
friðarins herrar, drotnar miljónanna!
pingsölum breytið þér í friðarhallir.
þjóðbönd í kærleik tryggið stórveldanna!
Jafnið þér alt sem yður ber á milli
einhuga’ í drengskap, góðvild, mannvits-snilli!
Hættan er engin, ef þér saman semjið
samhuga’ í einu frið um veröld alla, —
leggist á eitt og ofmetnaðinn hemjið,
úreltu hrindið vanans goði’ af stalla.
Hagurinn auðsær:... heimur betri’ og fegri,
hamingjan sanna öllum vinnanlegri.
pá verður jörðin yrkt af ótal höndum,
áður sem til að myrða vora dæmdar,
bióm verða grædd á beram eyðisöndum,
búið í hag til þjóðanytja og sæmdar;
ógrynni fjár, sem eyddi gæfu’ og friði,
alt verður heill og menning þá að liði.
Vísindi’ og listir fá sín fyrst að njóta
friðarins undir björtum hlífiskildi, —
þá mun þeim fjölga,’ er brautir nýjar brjóta,
bágindum eyða samúð, rækt og mildi. —
Heill þeim, er alheimsfriðar fánan hvíta
fyrstir á jörðu við himinn blakta líta!
púsundföld heill sé þeim, er fyrstir verða
þjóðvalda til að helga’ hann, viðurkenna!
peirra skal orðstír enginn tími skerða,
yfir þeim frægðarljóminn skærast brenna!
Stærri’ er og skærri stjarnan þeirra bjarta
stjómkænsku Bismarcks herfrægð Bónaparta.
í nafni fslands bið eg þessi blóm
á beram rjóðrum gróðri leið að ryðja,
og strengja minna veikan hörpuhljóm
í hverri sál að friði’ og samiið styöja!
Svo fljúgið vongóð litlu Ijóðin mín,
og leitið sérhvers hjarU,’ er friðar biður,
og opnið skuggans börnum sólarsýn
við sönginn ljúfa: “Friður sé með yður!”
BITAR
“Alt í grænum sjó! ” mátti með
sanni segja um Winnipeg á fimtudag-
inn var þegar állir virtust tapa ser
yfir tál fréttinni um happasæl úrslit
stríðsins. Tál! Tál! _l
Telegram ber það upp á fylkisstjórn-
ina að hún hafi ætlað' sér að selja
BúnaðarsÍLoIann, meðal annars til
þess að afla sér fjár til næstu kosn-
ingabaráttu. ótrúlegt.
Samá blað segir að núverandi
stjórnarfyrirkomulag, sé ekki hægt
að þola mínútu lengur en stríðsnauð-
sypjar kreijast.—Mikið rétt!
Borden kvað Setla bráðlega til Eng-
lands. Mun ekki hægt að semja frið
án hans ráðlegginga. Canada mönn-
um virðist það dcginum ljósara! !
G. H. er búin að hnoða stóra kringlu
úr litla bitanum sem Vröld stakk upp
I hann um daginn. Hann hlýtur að
jórtra býsna ákaft þessi blessaður
G. H.
G. H. er að vandræðast útaf því að
einhver Stephan G. skrifi í Voröld.
Ljótan að þessi G. H. skúli ekki
vita hver Stephan G. sé.
Friður! peim kvað samt ekki frið-
samt innanbrjósts sumum niður í Otta-
wa—samviskan getur verið pínandi.
!!IEH
Kaupid gód föt!
Þad borgar sig
pað fyrsta sem allir vilj
vita núna.er hvert fötin sé
góð. pað er áreiðanlegt a
það borgar sig að fá Hobbe:
lin sniðin fötóz pau eru gó
Föt og yfirhafnir
Búin til eftir máli.
$30 til $75
m THE HOUSE OF HOBBERLIN
LTD.
■
jji T ailors to tiie Canadian Gentleman
350 Portage Ave.