Eimreiðin - 01.01.1896, Síða 18

iS
uni nú svo, að Danmörk stæði i líku sambandi t. d. við Italíu
eins og ísland nú við Danmörku. Hugsum okkur þá, að ítalskur
ráðgjafi ætti að stjórna Danmörku, er aldrei hefði stigið fæti sín-
um hjer á land og gæti því ekki haft nauðsynlega þekkingu á
staðháttum landsins, og sem enn fremur skildi ekki eitt orð í
dönsku — því það vita allir, að þegar verið er að velja dóms-
málaráðgjafa fyrir Danmörku, þá er ekki verið að spyrja að því,
hvort hann kunni íslenzku, þó hann eigi líka að vera ráðgjafi
fyrir ísland1 —. Hugsið ykkur, að þessi ráðgjafi væri háður hinu
ítalska ríkisráði, og að hann bæri enga ábyrgð á stjórnarstörfum
sínum fyrir ríkisþinginu, heldur einungis á því, að grundvallarlögin
væru ekki beinlínis brotin. Hugsið ykkur enn fremur, að hann
ljeti aldrei sjá sig á ríkisþinginu; hvernig haldið þið að það mundi
þá ganga með samninga milli hans og ríkisþingsins? Haldið þið,
að það gæti þá ekki komið fyrir, þegar þessi ráðgjafi fengi lög,
sem ríkisþingið hefði samþykkt, heim til sín suður á ítaliu og
færi að skoða þau með sínum ítölsku augum, að hann þá segði
eitthvað á þessa leið: »Hvað eigið þið að gera með þetta; ekki
höfum við neitt þess konar hjerna á Ítalíu!« — og neitaði svo að
staðfesta lögin. Haldið þið, að þetta væri lieppilegt fyrir framfarir
Danmerkur, og hverjum haldið þið væri, þegar slíkt kæmi fyrir,
bezt til trúandi að sjá, hvað nauðsynlegt væri, slíkum ráðgjafa eða
ríkisþinginu ?
Setjum nú enn fremur svo, að hjer í landi væri landsstjóri —-
þið getið kallað hann landshöfðingja, ríkishöfðingja eða hvað sem
ykkur nú þóknast —, er sjálfur bæri enga ábyrgð á gjörðum sínum,
en ávallt gerði allt fyrir hönd ráðgjafans, og sem gæti á laun ráðið
ráðgjafanum til hvers sem hann vildi, en ráðgjafanum væri aptur
sökum vanþekkingar sinnar á dönskum staðháttum nauðugur einn
kostur að fylgja ráðum hans. En þegar svo eptir á væri farið að
finna að þeirri stjórnarathöfn, er ráðgjafinn hefði framkvæmt að
ráði landsstjórans, þá gæti hann sagt: »Þetta er verk ráðgjafans;
það kemur ekki mjer við; það kemur á hans bak«. Haldið þið
að slíkt fyrirkomulag gæti ekki stundum haft miður heppilegar
1 Við umræður þær, sem urðu á eptir fyrirlestrinum, tók ræðumaður það
fram, að hann gæti ekki betur sjeð, en að það væri óhæfilegt, að ráðgjafi
bæði legði lagatexta fyrir konung til undirskriptar, sem hvorki hann — sem
ábyrgðina hefði — nje konungurinn sjálfur skildi neitt í, og síðan staðfesti
þýðingu á þessurn texta, sem hæstirjettur ríkisins ætti að dæma eptir.
i