Eimreiðin - 01.01.1903, Qupperneq 2

2
Hann var upprunalega aðallega skipaður frjálslyndum mönnum og
hélt þá fram þeirri stefnu, sem á útlendum tungum kallast ídeal-
ismi, en af mörgum var kölluð »benedizka* á íslensku, eftir þeim
manni, sem aðallega beittist fyrir þeirri stefnu. Samkvæmt henni
vildi X-flokkurinn í stjórnarskrármálinu fá annaðhvort »alt eða
ekkert«, engum umbótum taka á stjórnarfari landsins. ef þjóðin
fengi ekki fylstu kröfum sínum um óháða, innlenda stjórn fram-
gengt. Pegar þvi stefna Stjórnarbótarflokksins, opportúnisminn, á
þinginu 1897 virtist ætla að sigra, tók hann höndum saman við
þá afturhaldsmenn í þinginu, sem jafnan höfðu verið á móti allri
stjórnarbót, til þess að hindra það, að málið gengi fram. Og jafn-
framt sveigði hann þá þegar út af hinni ídealistisku braut sinni og
bauðst til að samþykkja stjórn, sem búsett væri í Kaup-
mannahöfn, ef sett væri inn í stjórnarskrána bann gegn því,
aö sérmál íslands væru borin upp fyrir konung í ríkis-
ráöinu. En á það atriði lagði flokkurinn þá svo mikla áherzlu,
að hann neitaði að þiggja nokkrar umbætur, ef það fengist ekki.
Á þinginu 1899 hafði flokkurinn aftur færst svo langt í afturhalds-
áttina, að hann neitaði að ræða málið og feldi það þegjandi, án þess að
setja fram neinar kröfur frá sinni hálfu eða sýna, hvaða stefnu hann nú
fylgdi, nema þá: að vilja ekkert. Á þinginu 1901 var afturhaldsgrein
flokksins eftir hinar nýafstöðnu kosningar orðin svo öflug, að hún réði
nú lögum og lofum hjá honum, og með því hún var þá orðin hrædd
um að völdin kynnu að ganga úr greipum afturhaldsliðsins, ef
haldið væri fram uppteknum hætti, tók X-flokkurinn þá upp nýja
stefnu, varpaði ídealismanum alveg fyrir borð, hirti nú ekki lengur
um ríkisráðssetuna og færði sig svo langt inn á braut opportún-
ismans, að hann bauðst til að ganga að líkum kostum og Stjórn-
arbótarflokkurinn vildi sætta sig við, ef stjórnin yrði búsett á
íslandi, og kallaði sig upp frá því »Heimasijórnarflokkt. fegar
Stjórnarbótarflokkurinn eftir stjórnarskiftin í Danmörku hafði einnig
farið fram á búsetuna í ávarpi til konungs og stjórnin tjáð sig
fúsa til að ganga að henni, skopaði Heimastjórnarflokkurinn á þing-
inu 1902 algerlega inn á skeið hinnar opportúnisku eða »valtýsku«
stefnu, og bauðst nú til að taka því, sem fáanlegt væri, jafn-
vel þó hann yrði nú að ganga þvert ofan í sjálfan sig og sæta
svo hörðum kostum, að samþykkja skipun um að ráðgjafinn
skyldi bera sérmál íslands upp í ríkisráðinu, þó hann áður hefði
álitið, að öllu bæri að hafna, nema bann gegn ríkisráðssetunni