Elding - 19.05.1901, Blaðsíða 2

90
ELDING.
og sem stöfuðu af því, að feornið féll
á fáum árum geysilega í verði sök-
um samkepni frá Ameríku og
víðar að. Þá reis öll bændastétt-
in í Danmörku upp eins og einn
maður, tók upp alveg nýja stefnu
í búnaði og fylgdi henni fram af
aðdáanlegu kappi og dugnaði. Þeir
hættu að byggja alt sitt traust á
kornræktinni, tóku upp kvikfjár-
rækt í stórum stýl og settu fé-
lagsbú á stofn til smjör- og ost-
gerðar. Þetta snarræði bænda-
stéttarinnar, þegar ekki var annað
fyrirsjáanlegt en gersamlegt hrun
í efnalegu tilliti, bjargaði ekki
aðeins högum hennar við, heldur
leiddi þjóðina inn á nýja fram-
farabraut til enn meiri efnalegrar
velgengni en áður, og flestir munu
vera á því, að þetta sé mest-
megnis að þakka áhrifum alþýðu-
háskólanna. Það má þannig óhik-
að segja, að alþýðuháskólarnir
eigi að miklu leyti skilið heiður-
inn fyrir að hafa gert Dani að
einni af ríkustu þjóðunum í Ev-
rópu, þar sem þeir áður voru ein
af fátækustu þjóðunum*
Ef ég svo að lokum ætti að
einkenna alþýðuháskólastarfið í
örfáum orðum, þá finst mér ekki
hægt að gera það með öðru betur
en því, að vísa til heiðaræktunar-
innar í Danmörku. Það sem hér
hefur verið unnið í verklegu til-
liti, — að breyta viðáttumiklum
sandauðnum og gróðurlitlum heiða
drögum í frjóvsamar ekrur og
fagra skógarlundi —, það sama
hafa háskólarnir unnið í andlegu
tilliti, og væntir mig að flestir
muni telja það hlutverk fagurt
og þýðingarroikið.
„Lokín.“
Eg get vel liðið „Lokin“. Þau
minna mann eitthvað svo þægilega
á gamla daga. Annars er alt orðið
breytt, alt komið í nýjar skorður og
búið að fá nýtt snið. Það er eins
og einhver deyfðar- og alvörubragur
á fólkinu, eins og einkver þunglama-
legur hversdagsblær yfir öllum há-
tíðum og tyllidögum. Þrettándinn
og sumardagurinn fyrsti, þessir tveir
fornlslenzku tyllidagar, heyrast varla
*) Mönnum hefur talist svo til, að
eignahlutfallið hjá einstaklingunum
meðal eftirtaldra þjóða væri þannig: Á
Bretlandi 247 pd. sterl.; í Danm. 230
pd.; á Brakklandi 224 pd.; áÞýzkalandi
150 pd. og á Bússl. 55 pd.
nefndir á nafn lengur, og „að farp
í réttirnar11 er nú alveg komið úr
„móð“. Lokadagurinn er einn eftir.
A „Lokunum11 bregður ennþá fyrir
dálitlu af hinni góðu gömlu íslenzku
glaðværð og kátínu.
Eg sé ekkert á móti því að menn,
sem þræla eins og skepnur mestan
hluta ársins, taki sér einn eldhúsdag
á árinu,—notabeneiöllu „skikkelsi“ - ,
og lyfti sér dálítið upp, og þó þessi
almenni eldhúsdagur ekki geíi tilefni
til neins annars, þá gefur hann rnanni
að minsta kosti oft tilefni til hjart-
anlegs hláturs, og það er svei mér
ekki litils virði nú á þessum tímum,
þar sem í hverju spori leggur á móti
manni kaldan gustinn af alvöru lífs-
ins, svo hláturinn eins og frýs á
vörunum og verður í hæsta lagi að
raunalegu brosi. Nei, dýrð sé „Lok-
unum“ með allan ysinn og þysinn,
fjörið og kátínuna, glensið og glað-
værðina!
í öllum búðum er blindös. Á
strætunum er umferðin nærri því
eins og i stórborgum. Margir eru
góðglaðir, sumir slompfullir og allir
kátir og hressir í bragði. Áflog og
riskingar sjást varla. Elestir hafa
meðferðis brennivinspytlur, sumir
fullar, sumir hálfar, sumir tómar og
sumir ekki nema bara tappa úr pytlu.
Og vinirnir hópa sig saman til að
drekka skilnaðarskálina, og pytlan
og pontan ganga á víxl á milli þeirra.
Þeir fara í mannjöfnuð og metast
um,hver hafi „dregið“mest ogrifja upp
gamlar endurminningar frá vertíð-
inni. Og þegar svo skilnaðarstund-
in kemur, fallast þeir í faðma, kyss-
ast heitt og innilega 3, 4, B kossa,
svo glymur í skoltinum og fög-
ur tárin streyma niður eftir vöngun-
um. Og sveitakallarnir vappa á
milli hópanna og fala „tros“, því nú
er viðkvæðið ekki lengur „grásleppa
upp á eina meri“, heldur „tros upp á
eina meri“.
Mest er „lifið í tuskunum“ í Hafnar-
stræti og þar í kring. Þar er hrein-
asta ös fram eftir öllum degi. Eg
átti leið um strætið þegar fór að
liða á kveldið. Þá var alt orðið
kyrt og rótt á sjálfu strætinu, en í
portum og krókum og kimum eimdi
ennþá eftir af „Loka“-lífinu. í sund-
inu milli Thomsens- og Thordalshús-
anna, sat einn náunginn flötum bein-
um á jörðunni og söng Passíusálm-
ana með grátkvakandi raustu. Þeg-
ar ég kom vestur á móts við „Alex-
öndru“ var ð á vegi íyrir mér mað-
ur, sem hafði mist hattinn sinn.-
Hatturinn lá skamt frá honum og loks-
ins kom hann auga á hann. Eftir
langa mæðu tókst honum að ná hatt-
inum upp, en það var eins og hann,
kannaðist ekki við hann. Hann
sneri honum lengi á milli handanna
og hristi höfuðið. Loksins virtist
hann þó 'að minsta kosti vera
búinn að átta sig á, að það væri
virkilegur hattur sem hann hefði
fundið, en skildi auðsjáanlega ekkert
íþessu. Hann komtilminmeð hattinn,,
og spurði, hvort ég ætti hann ekki. Eg
stakk upp á því við hann aftur á
móti, hvort það gæti ekki verið að
hann ætti hattinn sjálfur. Hann
horfði fyrst á mig alveg forviða og
„protesteraði“ í kröftugasta máta,
en loksins hugkvæmdist honum að
þreifa upp á höfuðið á sér, og þá
fann haun að hann var ber-
höfðaður. Það hafði honum aldrei
komið til hugar!
Mór varð síðan gengið niður á
Bæjarbryggjuna. Út úr skotinu hjá
„Edinborgar“-pakkhúsinu kom mað-
ur með brennivínsflösku í annari
hendinni og saltaðan steinbít í hinni.
Hann veifaði brennivínsflöskunni
eins og kylfu og kvað með gi'imdar-
röddu um leið og hann skók stein-
bítinn:
Gæðasljór með glæpafans
Grímur fór til Andskotans.
Þaðan hélt ég svo leiðar minnar,
því ég tók eftir að það var orðið'
framorðið. Á stakkstæðinu fyrir fram-
an „Edinborgar“-verzlunina og gömlu
Þorláksbúð lá einn náunginn í
faðmlögum við staurinn, sem þilskip-
in eru undin upp við, og var engu
likara en að jhann væri að hvísla
að honum einhverju leyndarmáli; og.
svona var nærri því i hverju spori.
Svo fór ég heim í háttinn með
þeirri sælu meðvitund, að ég hefði
ekki lengi skemt mér eins vel og &
„Loka“-daginn.
Gamli Nói.
Frönsku húsin.
Sú fregn hefur flogið hér fyriiy
að Erakkar væru í þann veginn að'
selja „privat“-manni hér í bænum
Erönsku húsin eða lóðina, sem þau
standa á. Á móti þessu er nú ekk-
ert að segja, að svo miklu leyti semi