Vestri - 21.05.1910, Blaðsíða 1

0
ISAFJÖRÐUR, 21. MAÍ 1910.
29. tbl.
IX. árg.
Þjóðareign og þjóðarauður.
Það er nýstárlegt, nú orðið,
að sjá í blöðunum hugvekjur,
sem snerta efnahag eða tjárhags-
ástæður þjóðarinnar. Stórpóli-
tíkin, svo nefnda, tekur upp alt
rúmié að heita má. Og þó það
sé ekki vanþörf á, að leiða lýðinn
í allann sannleika um stjórnar-
horfur okkar nú, þá liggja þó
jaíniramt mörg önnur mikilsverð
máletni í þagnargildi, sem telja
verður í röð fremstu þjóðmála.
Er þar sérstaklega að nefna
skatta og tollmálið, sem verið
hefir á dagskrá þjóðarinnar nú
undantarið, en ekkert verið rætt
eða ritað um, að heita má.
En bæði þessi mál snerta al-
menning meira en nokkurt annað
mál; það gerir sem sé hvorki
meira eða minna, en seilast otan
í vasa einstaklinganna — bein
línis eða óbeinlínis — og heimta
svo og svo mikið til almennings-
þarfa, a]t eptir því hve mikið
landsbúið þarfnast, og hvar skatt-
arnir eru lagðir á.
Grein hr. Hannesar Jónssouar
í 23. tbl. >Vestra< er að ýmsu
leyti þörf og í tíma töluð. Það
hefir lengi verið við brugðið hve
Landhagsskýrslur vorar væru ó-
nákvæmar.
En menn hafa jafnframt búist
við að vér íslendingar stæðum
ekki öðrum þjóðum það á baki
að framteljendur myndu með
tímanum telja nokkurnvegin rétt
fram til tíundar, enda hefir tölu-
verð breyting orðið til batnaðar
í þessu tilliti á síðari árum.
Auðvitað ætlast höí. (H. J.)
ekki til að þar með sé bætt við
hið vanalega framtal eins og
verið hefir. En ætlunin er sú
að hinir lögskipuðu menn kanni
eignabirgðir hvers einsstaklings
í íandinu og á þessu á svo ið
byggja áætlun um þjóðareig'nir.a.
Ymislegt mælir með og móti
þepnig löguðu íyt irkomulagi og
má margt um það segja.
Eg hefi verið að glöggva mig
á ýmsum agnúum á þessu fyrir-
kontuiagi - — ekki til þess að
svæfa málið heldur til þess að
skýra það.
Eignir einstaklinganna eru
matgar hverjar enginn auður
heldur áhöld sem tiiheyra þessum
eina manni t. d. fatnaður o. fl.
Svo er og um mörg áhöld, sem
notuð eru á heimilum; þau talla
óðum úr giídi og verða ekki
uotuð framar, en önnur hag
kvæmari koma í þeirra stað og
svo er um marg t fieira í vörslum
einstakra manna er áður hefir
tærið keypi allháu verði, en er
aú verðlaust að kalla þar eð
enginn hefir not at því framar.
En hver sá hlutur í eigu ein-
staklingsius sem ekki getur kom-
ið náunganum að gagni eða
eru ónothæfar, hann eykurekkert
við auðlegð þjóðarinnar; hann
er að vtsu til í eigu hennar, en
hefir ekkert (realt) virkilegt gildi.
Margir einstaklingar vita ógerla
um hag sinn, einkum skuldir;
þetta á einkum við lausingjana
sem taka út hér og þar og eru
á flökti Iandshornanna á milli.
Auðvitað skiftir slíkt ekki máli
þar sem um hina almennu þjóðar-
eign er að ræða, því að skuldir
þeirra eru oftast víð verzlanir,
þar sem þær eru bókfærðar.
Höf. stingur auðvitað ekki
beinlínis upp á að eignabirgðir
hvers einstaklings séu kannaðar,
heldur að eftirlit sé haft með að
framteljendur telji rétt taram til
tíundar, en þóætlasthöf. jafnframt
til að framteljendur segi til um
skuldir sínar jafnframt, svo að
nákvæm eignaskírsla úr hverjum
hreppi á landinu sé til; skýtur
þetta nokkuð skökku við þá
hugmynd höfundanna að viðhafa
þessa aðterð til að vita hið sanna
um etnahag manna, þar sem þeir,
hvað skuldir snertir verða að
tara eftir sögusögn hlutaðeigenda
sjálfra.
Sé svo, að höf. hugmyndarinn-
ar hugsi til þess að rita nákvæm
lega upp efnahag hvers einstakl-
ings í landinu, þá verður þar
auðvitað að byggja á sögusögn
og lausum ágizkunum.
Það er áreiðanlegt, að margir
einstaklingar vita ekki hve mikið
þeir eiga og því síður hve miklu
það nemur í krónutali.
Kvikfénað ættu heyásetning-
armenn að tetja þegar þeir skoða
heybirgðir maona, og ætti jafn-
vei að sekta framteljendurna, ef
framtal þeirra kæmi ekki heim
við tölu hey isetningarmanna.
Jarðabætur, húsabætur og því
um Jíkt er erfitt að meta til pen-
inga, nema eítir vinnukostnaði
og efnivið.
Hvað jarðabótunum viðvíkur,
þá segja búnaðarskýrslurnar til
um tölu dagsverkanna.
Húsabætur eru, eins og kunn-
ugt er, metnar til peninga við
ábúenda- og eigendaskifti á jörð-
um, en mjög eru þær virðingar
óábyggilegar og bygðar í lausu
lotti, og líkt myndi að líkindum
fara, þó að þessir virðingarmenn
framkvæmdu þetta, meðan engu
föstu >Systemi« væri hægt að
fylgja, heldur væri þetta metið
eftir venju í viðkomandi héraði.
Annars myndi að líkindum vera
heppilegast að leggja húsin í
jarðarhundruðin, þannig að eig-
andinn ætti öll jarðarhúsin, en
eftirgjald jarðarinnar færi þá og
fremur eftir húsabyggingunum en
gæðum hennar að öðru leyti.
Heybirgðir manna að hausti
hefði ekkert að þýða að meta til
peningaverðs; þær eru fólgnar í
andvirði búpenings að vorinu. —
En heyfyrningar gætu auðvitað
komið til greina.
Annars er það svo erfitt við-
fangsefni, að fara að meta landið
og áhöfn þess til peningaverðs,
að menn mundu verða lítils vis-
ari, þó að málamyndavirðing
færi fram.
Landið er alt, eÍDs og það er,
með lcostum og göllum, eign
þjóðarinnar. Verðgildi hækkar
og lækkar eftir framboði og eft-
irspurn. Lóðir í Reykjavík og
öðrum kaupstöðum landsins hafa
stigið mjög mikið nú undanfarið,
en það stendur ekki í neinu hlut-
falli við hið s a n n a notagildi
þeirra. Jarðir í sveit, sem áður
hafa verið seldar við háu verði,
eru nú verðlausar að kalla. Og
þetta gengur svona á víxl, að
ýmist hækka jarðeignir í sveit
eða hús og lóðir í kaupstöðum.
— Þetta ber því alt að sama
brunni: Að pað verður að meta
landið eftir framleiðslu þjóðar-
innar t heild sinni.
Það er því alt undir lands-
mönnum sjálfum kotnið, hvort
>þeir ganga til góðs götuna
fram eftir veg« með því að tæra
sér náttúruskilyrði landsins sem
bezt í nyt, — eða hvort þeir
>fljóta sofandi að feigðarósw
með því að niðurníða það, sem
feðurnir hafa bygt upp.
Þetta verða menn því að hata
hugfast, þegar ræða ber um
þjóðarauðinn í heild sinni, að
virða hlutina eftir notagildi
þeirra, en ekki eftir gangverði
þeirra í svipinn.
Til þess að vita hið sanna um
tjárhagsástand þjóðarinnar verða
menn og að ransaka það, til
hvers munurinu á aðfluttum og
útfluttum vörum gengur.
Við vitum, að við kaupum útl.
vörur íyrir mikið meira, en við
flytjum út at innl. vörum.
Til hvers gengur sá mismunur?
Gengur hann til þess að auka
framleiðsluna, eða hvað?
Því er vandsvarað.
Sumt af honum gengur auð-
vitað til þess að auka framleiðsl-
una, t. d. til mótorbáta o. fl. —
En aftur er mikið af þessu, sem
nokkru verulegu verði nemur, 1
hússkrokkum, miður vönduðum,
hér og þar, og það eykur auð-
vitað ekki svo mikið við auð-
legð þjóðarinnar.
Það er engin skýring, þó að