Vísir - 04.06.1962, Blaðsíða 4

4
Mánudaeur 4. iúní 1962.
VÍSIR
■ ■
Samkennd með mann-
eskjum og áhugi á þeim
*
Viðtfli við Odd Björnsson
Eitt kvöld seint í maí liggja
sporin niðár í Norðurmýri.
í Auðarslræti við hús nr. 15
— eign ÍseAcs Jónssonar, skóla-
stjóra, er staldrað. Á neðri hæð
inni kvað tíúa maður, sem fæst
við að búa' til leikrit, að auki
bókavörður við Bæjarbókasafn-
ið og gagnrýnir á leiklist.
Hverfið er hljótt, húsið er
eins og melódramatísk persóna
í leikriti eftir Eugene O’Neill,
sem bíður eftir næsta þætti. —
Þv£ ekki að koma leikritaskáld-
inu að óvörum og fá það til að
segja hug sinn?
Lafði hússins svarar dyrabjöll
unni, vísar inn í stofu. Oddur
Björnsson er þar, gengur um
gólf.
— Þarf að spjalla við þig —
þú veizt um hvað, segir komu-
maður.
— Ég hef verið að afgreiða
bækur í útibúinu vestur í bæ,
er þreyttur.
— Þeim mun betri ve'rðurðu
viðfangs.
— Hlífðu mér í þetta skipti
í öllum bænum.
- ímyndaðu þér bara, að þú
sért að hugsa um leikrit, en ekki
að skapa leikrit, þá lagast allt. .
— Fáðu þér sæti, segir Odd-
ur.
Sterefóniski plötuspilarinn
með klassísku tónlistinni var
ekki 1 gangi þessa stundina. Frá
útvarpinu barst jazz frá evr-
ópskri stöð, minnandi á hljóm-
fall aldarandans.
— Hlustarðu á jazz?
— Já, ekki síður en Bach.
Það fer ekkert illa saman að
hafa gaman af hvorttveggja.
— Er það af þvl að við lif-
um jazzöld?
— Við lifum á tímum, þar
sem lífstjáningin leitar út í öll-
um myndum.
— Hvenær byrjaðirðu að
skrifa leikrit?
— Það gerðist á Gullfossi á
leið til Vínar haustið ’54.
— Hvað varstu að gera til
Vínar?
— Að flýja ísland.
— Ekki sjálfan þig?
— Ég geri ráð fyrir, að þegar
íslendingar flýja ísland, séu
þeir líka að flýja sjálfan sig.
Svo langaði mig í ódýrt gott
hvítvín og öl á þeim tímum.
— Þú hefur verið þyrstur?
— Maður var búinn að sitja
sex ár f menntaskóla og hafði
lifað ,tuttugu og tvö ár á ís-
lenzkri fæðu og unnið að auki
hálft ár á beisnum — það er
eðlilegt, að maður yrði þyrstur.
— Af hverju skrifarðu leik-
rit, Oddur?
— Það er ekki ásetningsatriði.
Sjálfur var ég leiksoppur ým-
issa árekstra, og þannig vildi
til, að leikritsformið hentaði
slíku sálarástandi. Það gerðist
eiginlega sprenging. Fyrsta leik-
ritið var af Sturm und Drang
— tæi, með svo miklu hugar-
flugi og íburði, að það var ekki
heil brú í því — og blótsyrðum
og gauragangi, að mig sjálfan
flökraði við. Strax og ég las
það yfir, lá við, að ég fengi
ofnæmi fyrir leikritagerð yfir-
leitt. Mér var sagt, að ég hafi
Oddur Björnsson
áhuga. a peim. tn pao Kostar
klof að ríða röftum.
— Áttu kannski við, að það
sé ekki hægt nema með vissu
tillitsleysi?
— Það var einmitt það, sem
ég átti við . . . Ég hef það stund-
um á tilfinningunni, að þegar
ég stend upp frá iðju minni, þá
hafi ég sært kviku þannig, að
maður þurfi á vissri náð að
halda eftir þann harða Ieik, sem
hefur verið háður í manneðlis-
könnun, er þessum vinnubrögð-
um er samfara.
— Samkvæmt þessu er leik-
ritsformið sýnishorn af sam-
vizkubiti — er ekki svo?
— Vissulega. Leikritsformið
er líka miklu meira — það er
allt: Músik, myndlist, högg-
myndalist, húsagerðarlist, lýrik,
saga — sem sagt innra raunsæi.
— Hvernig skilyrði er fyrir
leikritahöfunda til að hasla sér
völl á íslandi?
— Það er ekki komið í ljós
ennþá fremur en í annarri and-
legri nýrækt.
— Telurðu persónuleg, hlut-
dræg sjónarmið ráða mati og
vali á leikritum í okkar nýju
Hellas — Reykjavík?
— Þau ráða allsstaðar —
ekki satt — en undir hælinn
lagt, hvort þeir, sem ráða, beri
skyn á innra lögmál verksins.
— Hvað hefurðu skrifað
mörg leikrit?
— Kannski ekkert — kannski
fimm.
— Hefurðu komið þeim á
framfæri?
— Ég hef sýnt átorítetum tvö
eða þrjú, hins vegar ekki dirfzt
að bera þau á Háborðið, þ. e.
fyrir Þjóðleikhúsið.
— Fékkstu ekki viðurkenn-
ingu fyrir eitt?
— Jú, sex þúsund kall . . .
í leikritasamkeppni Menningar-
sjóðs ásamt Gestagangi eftir s.
verið óalandi og óferjandi á
þessu tímabili.
— Hvað var svo næsta skref-
ið eftir fyrstu ósköpin?
— Næsta stigið var tvö ár,
sem fóru £ ekki neitt — and-
Iegur nihilismi — og andleg
framleiðsla aðallega fólgin £
ljóðagerðinni, smbr. Stefni ’55 —
’57. Ljóðagyðjan var næstum
búin að ganga af mér dauðum,
og þá vildi til, að ég fékk lyf
hjá sérfræðingi, sem bjargaði.
— Svo þú hefur snúið aftur
að Sturm und Drang?
— Nei . . . ekki í þeim dúr
— þótt ég hefði snúið mér að
leikritaskrifum. Nú hvarf ég frá
innhverfunni, hafði fengið á-
huga á umhverfinu — stóra
leiksviðinu. Ég losaði mig hæfi-
lega við sjálfhverfuna og önnur
sjúkdómseinkenni henni sam-
fara og fór að litast um og
skoða leiksviðið, þ. e. mannlíf-
ið, óhlutbundið — eins og en
rejscnde pá jorden.
— Hvernig fer þessi efna
breyting fram?
— Hún fæðist við þrenging-
ar og hæfileg áföll . . . og
náttúrlega við þá persónulegu
reynslu, sem maður aflar sér
sem ábyrg manneskja.
— Verða ekki leikritahöfund
ar að segja skilið við ýmsar
kenndir?
— Þeir verða að glæða hjá
sér vissa samkennd með mann-
eskjum og siðmenningarlegan
a. m. og unuu ijusneiuiu eiui
Bjarna frá Hofteigi og Trillunni
eftir Einar Pálsson.
— Hvers vegna fékkst þú
ekki þitt leikrit sviðsett eins og
Sig. A. Magnússon fyrst þitt af-
sprengi hlaut ekki slðri viður-
kenningu hjá hæstdómendum?
— Þjóðleikhúsið hefur ekki
efni á þvl að sýna nema eitt
misheppnað leikrit árlega.
— Skortir þig einurð og vissa
ýtni til þess arna?
— Sannleikurinn er sá, að
þegar ég hef lokið við að skrifa
leikrit, fyllist ég örvæntingu, og
finnst það óskaplegt að vera að
þessu. Mér finnst móðgandi að
vera að trana þessu fram.
— En þú hefur gaman af að
skrifa þau?
— Ætli það sé ekki ástriða.
Þótt maður sé blindaður af gleð
inni við vinnubrögðin, á meðan
á þessu stendur, fer sú tilfinn-
ing, og við tekur öryggisleysið
og óvissan — ekki vegna þess
að verkið kemst ekki á fram-
færi, heldur af þvf að maður
hefur prettað persónurnar i
verkinu eða þær mann sjálfan
.... eins og gerist £ lífinu.
— Þorirðu að sverja fyrir,
að þú skrifir leikrit ekki til
að ota þinum tota eða af metn-
aði fyrir sjálfs þin hönd?
— Ég vil ekki sverja fyrir
neitt, en þegar ég skrifa leikrit,
hugsa ég um það eitt, að skrifa
leikrit. Maður er alveg háður
þv£ og engu öðru
— Hvort leggurðu meiri á-
_ herzlu á leikræna gerð verksins
eða bókmenntalegt inntak —
boðskap?
— Ef leikrit er ekki leikrænt,
þá er það eitthvað annað en
leikrit.
— Er ekki margt að skrifa
um nú á tfmum?
— Það er margt áð skrifa
um. Valið er óendanlegt, samt
er hljómfall samtíðarinnar hið
eina raunhæfa.
- s t g r.
Tvær hæðir ofan á svo
kjallarinn fljóti ekki upp
Sl. föstudag voru i blaðinu mynd
ir frá hinu nýja stórhýsi Iðnaðar-
bankans við Lækjagötu. Þar var
þá sagt frá ýmsu varðandi húsið
og bankann. Því til viðbótar má
rekja nokkur atriði enn þá:
Lóð undir þetta glæsilega hús
keypti bankinn i árslok 1953. Á
árunum 1951 — 1957 var unnið að
jarðvegsrannsóknum undir húsinu
og teikningar gerðar að því, en á
þeim árum þótti ekki ráðlegt að
byrja framkvæmdir. Fjárfestingar-
leyfi lá ekki á lausu og aðeins var
leyft að byggja kjallarann, en vatns
þrýstingur er þarna svo mikill að
tvær hæðir þarf a. m. k. ofan á
kjallarann til þess að hann fljóti
ekki uppi, þegar hásjávað er. í
júnf 1959 var svo byrjað að grafa
fyrir grunni hússins. Árið 1960 var
það steypt upp, enda þá orðið laust
um leyfi til bygginga. Árið 1961 og
það sem af er þessu ári hefur svo
farið i að múrhúða húsið að innan
og utan og ganga frá því. í kjallara
hússins verða geymsluhólf fyrir
peninga, er aðeðins beðið eftir því
að setja þau upp. Húsið er sem
fyrr segir fimm hæðir, en byggt
með það fyrir augum að hægt sé að
hækka það upp í níu hæðir, ef
skipulag leyfir.
Hlutafé Iðnaðarbankans er nú kr
6.500.000,00 og þar af á ríkið þrjár
milljónir. Á síðasta Alþingi var
heimilað að auka hluta féð upp í
10 milljónir. í bankaráði eiga nú
sæti Kristján Jóhann Kristjánsson,
Guðmundur H. Guðmundsson,
Magnús Ástmarsson, Sveinn Guð-
mundsson og Einar Gislason. —
Bankastjóri er Guðmundur Ólafs,
en aðalbókari Jón Sigtryggsson.
RÖNNING H.F.
Símar: verkstæðið 14320
skrifstofur 11459.
h'ávarbraut 'l við Ingólfsgarð
Raflagn:. viðgerðii á heim-
ilistækjum. efnissala.
Fljót og vönduð vinna.
Vibratorar
fyrir steinsteypu leigðir út.
Þ. ORGRÍMSSON & CO.
Borgartúni 7. — Sími 27235