Vísir - 24.10.1962, Blaðsíða 7

V1SIR . Miðvikudagur 24. október 1962.
7
AUKIN UPPBYGGING
NYRRA SKATTA
Fjárlagaræða Gunaars Thor-
oddsen á þingi í gær
Frumvarp til fjárlaga
fyrir árið 1963 liggur hér
fyrir til fyrstu umræðu.
Rétt er að gera fyrst
grein fyrir afkomu ríkis-
sjóðs á síðastliðnu ári.
Þegar ríkisbókhaldið hefur lok-
ið uppgjöri ríkisreiknings, — en
það var nú á öndverðu sumri —,
fara yfirskoðunarmenn Alþingis
yfir reikninginn og gera athuga-
semdir sínar. Af hálfu fjármála-
ráðuneytisins eru samin svör og
skýringar í sambandi við þær at-
hugasemdir, og að því loknu gera
yfirskoðunarmenn tillögur um,
hvernig með skuli fara. Reikning-
urinn er síðan prentaður með at-
hugasemdum, svörum og tillög-
um, og samkvæmt stjórnar-
skránni ber að leggja frumvarp
til laga um samþykkt á rikis-
reikningnum fýrir . lþingi. Þessu
er nú lokið og var frumvarp til
laga um samþykkt á ríkisreikn-
ingnum fyrir 1961 iagt fyrir efri
deild Alþingis í gær, tekið þar
fyrir til fyrstu umræðu og vísað
til annarrar umræðu og fjárhags-
nefndar.
Mun það vera í fyrsta sinn sem
fullgerður reikningur fyrir næst-
Iiðið ár ásamt frumvarpi um sam
þykkt á honum er Iagt fyrir Al-
þingi áður en fyrsta umræða fjár-
laga fer fram.
Yfirskoðunarmenn gera að
þessu sinni 28 athugasemdir við
ríkisreikninginn, og er það með
fæsta móti. Tillögur þeirra að
svörum fengnum hafa samkvæmt
venju verið ýmist á þá leið, að
þeir telja athugasemdinni full-
nægt með svarinu, eða málið sé
upplýst, að þeir telja, að svo bú-
ið megi standa, að athugasemdin
sé til athugunar eða eftirbreytni
framvegis og loks, að þeir vísa
málinu til aðgerða Alþingis, ef
þeim þykir sérstök ástæða til. I
þetta sinn var ekkert atriði, sem
yfirskoðunarmenn töldu ástæðu
til að vísa til aðgerða Alþingis.
Framlagður
árið eftir.
Ég hefi áður lýst þeirri skoð-
un minni, að breyta þurfi þeirri
venju, sem hér hafði tíðkazt um
langan aldur um endanlega sam-
þykkt ríkisreikninga á Alþingi,
aö þeir væru ekki Iagðir fyrir AI-
þingi til samþykktar fyrr en þeir
eru orðnir tveggja til fjögurra ára
gamlir. En þessi ósiður hafði við-
gengizt lengi. Nú hefur þessu ver
ið breytt. Ríkisreikningar fyrir
árin 1959, 1960 og nú fyrir 1961,
hafa verið lagðir fyrir Alþingi til
samþykktar strax á næsta ári eft-
ir reikningslok.
Var að því stefnt varðandi hina
fyrri tvo reikninga, að unnt væri
að afgreiða þá endanlega á Al-
þingi fyrir áramót, en sú regla
þarf að komast á. En stjórnar-
andstæðingar lögðu á það mikið
kapp, bæði á þingi 1960 og ’61
að koma í veg fyrir, að þessi um-
bót kæmist í framkvæmd, og
tókst að tefja málið í bæði skipt-
in. En allt er þegar þrennt er.
Og nú er hin þriðja tilraun gerð
til að fá ríkisreikninginn endan-
lega samþykktan fyrir áramót,
og vænti ég þess fastlega, að hátt
virtir stjórnarandstæðingar Iáti
sér nægja þá gleði að hafa tafið
þessa umbót í 2 ár, og að allir
háttvirtir alþingismenn telji nú
tímabært að koma á þessari sjálf-
sögðu reglusemi í ríkisbúskapn-
um.
Skal nú gefið hér yfirlit um
afkomu ríkissjóðs á árinu 1961.
Tekjur fram úr
áætlun.
Tekjur ríkisstjóðs voru áætlað-
ar í fjárlögum 1589 milljónir
króna, en urðu 1672 milljónir, og
fóru þannig 83 milljónir fram úr
áætlun. Liggja til þess aðallega
tvær ástæður. Tekju- og eignar-
skattur fór verulega fram úr á-
ætlun. Það stafar einkum af rétt-
ari framtölum, sem eiga rót sína
að rekja til umbóta í skatta- og
útsvarslögum. Og tekjur ríkis-
sjóðs af innflutningi, sem mið-
ast við hundraðstölu af verðmæti
innfluttra vara, urðu meiri en
fjárlög gerðu ráð íyrir. Á hinn
bóginn urðu tekjur af rekstri rík-
isstofnana, en þar er Áfengis- og
tóbaksverzlun ríkisins stærsti lið-
urinn, um 19 milljónum minni en
fjárlög áætluðu.
Útgjöld ríkisins eru í fjárlög-
um greind sundur í rekstursút-
gjöld samkvæmt 7.—19. grein og
eignahreyfingar samkvæmt 20.
grein. Rekstursútgjöldin, sem
voru áætluð 1476.4 milljónir,
reyndust 1509.8 milljó.num eða
33.4 milljónum umfram áætlun.
Nemur það 2.3 af hundraði. Til
samanburðar má geta þess, að á
árunum 1946—1958 voru um-
framgreiðslur á rekstrarreikningi
að meðaltali tæplega 11 af hundr
aði. Árið 1959 urðu þær 0.8 af
hundraði, 1960 urðú reksturs-
gjöldin lægri en fjárlög gerðu ráð
fyrir, eða 3.7% undir áætlun.
Ounnar l'horoddsen flytur ræðu sína í gærkvöldi.
Þessar umframgreiðslur árið
1961 stafa einkum af hækkuðu
kaupgjaldi á miðju ári, og geng-
isbreytingunni, sem kom í kjöl-
far þeirra.
Launahækkun opinberra starfs-
manna um 13.8% frá 1. júlí 1961
mun hafa valdið um 25 milljón
króna hækkun ríkisútgjalda á ár-
FYRRI
HLUTI
inu, og gengisbreytingin sjálf um
10 milljón króna hækkun.
Þetta voru rekstursgjöldin.
Gjöldin undir
áætlun.
Útgjöldin samkvæmt 20. grein
fjárlaga voru áætluð 111.9 millj-
ónir en urðu 77.1 milljón, eða
34.8 milljCnum undir áætlun.
Flestir liðir 20. greinar, fylgdu
áætlun, en vegna stofnunar Rík-
isábyrgðarsjóðs, samkvæmt lög-
um frá síðasta Aiþingi, þurfti
ekki að greiða úr ríkissjóði 38
milljónir króna, sem áætlað hafði
verið í 20. grein fjárlaga vegna
áfallinna ríkisábyrgða. 1 Rfkis-
ábyrgðarsjóðinn var ákveóið að
rynni verulegui hh.fi af gengis-
hagnaði útflutningsbirgða í ágúst
1961.
Heildarútgjöld ríkissjóðs, það
er bæði rekstursgjöld og útgjöld
samkv. 20. gr. fjárlaga voru áætl.
rúmar 1588 milljónir, en urðu
tæpar 1587 milljónir, eða rúm-
lega 1 milljón undir áætlun.
Greiðsluafgangu
síðustu ár.
Þar sfem ríkisreikningurinn og
frumvarp um samþ;kkt á honum
liggur nú fyrir Aiþingi, get ég
verið stuttorðari en ella um ein-
stök atriði hans. Auk tekna og
gjalda samkvæmt fjárlagalif'um
eru ýmsar útborganir og inn-
borganir hjá ríkissjóði, sem hafa
áhrif á greiðslujöfnuðinn. Eru
það einkum breytingar geymslu-
fjár, veitt lán, aukið rekstrarfé
ríkisstofnana, fyrirframgreiðslur
vegna fjárlaga næsta árs o. fl.
Þegar finna skal greiðslujöfnuð
ríkissjóðs, þ. e. a. s. greiðsluaf-
gang hans eða greiðsluhalla, þá
hafa fleiri regla en ein verið við
hafðar.
í ríkisreikningi fyrir 1961 hef-
ur nú, eins og 1960, ver.' tekin
upp greinarg. um greiðslujöfnuð-
. inn, en slíka greinarg. hefur ekki
verið ’að finna áður í ríkisreikn.
I þeim skýringum kemur bað
m. a. fram, að sú aðferð, sem rík-
isbókhaldið hefur haft, er nokk-
uð frábrugðin þeim reglum. sem
Seðlabanki íslands notar. Þessi
munur liggur m. a. í því hvernig
telja skuli breytingar á geymslu-
fé, fyrningar ,o. fl. Samkvæmt
aðferð rikisbókhaldsins varð
greiðsluafgangur ríldsrjóðs árið
1961 um 57 milljónir króna.
Seðlabanki íslands hefur um
nokkurra ára skeið notað aðra
. reikningsaðferð við ákvörðun
greiðslujafnaðar ríkissjóðs, og
hefur það komið fram í íímariti
bankans „Fjármálatíðindum". —
Seðlabankinn notar hér svipaða
aðferð og ýmsar alþjóðlegar fjár-
málastofnanir svo sem Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn, Alþjóðabank
inn og Efnahags- og frámfara-
stofnun Evrópu (OECD).
f stuttu máli er hún fólgin í
því, að reiknuð er sú breyting,
sem orðið hefur á árinu á sjóði,
bankainnstjeðum og lausaskuld-
um ríkissjóðs. Ef breytingin á
þessu þrennu samanlagt er já-
kvæð, þá hefur orðið greiðslu-
afgangur, sem því nemur, — ef
hún er neikvæð, er greiðsluhalli
Samkvæmt þessum reglum, sem
nú hafa hlotið allalmenna viður-
kenningu var greiðsluafgangur
ríkissjóðs á árinu 1961 72.4 millj
Þessi regla Seðlabankans og
alþjóðlegra fjármálastofnana er
einföld í notkun, gefur glögga
mynd af útkomu ríkissjóðs og
gerir auðvelt að átta sig á áhrif-
um afkomu ríkissjóðs á efnahags
lífið. ’
Til fróðleiks skal hér getið um
greiðslujöfnuð ríkissjóðs árið
1960 og síðan, samkvæmt þess-
ari aðferð Seðlabanka íslands,
1950 varð greiðsluafg. 23,9millj.
1951 — greiðsluhalli 9,1 —
1952 — greiðsluhalli 38,0 —
1953 — greiðsluafg. 7,2 —
1954 — greiðsluafg. 15,5 —
1955 — greiðsluhalli 5,0 —
1956 — greiðsluhalli 28,4 —
1957 — greiðsluhalli 36,8 —
1958 -— greiðsluafg. 52,7 —
1959 — greiðsluafg. 13,2 —
1960 — greiðsluafg. 35,4 —
1961 — greiðsluafg. 72,4 —
Nú munu men.. spyrja: Þarf að
ríkja einhver óvissa um það,
hvernig reikna skuli raunveru-
lega afkomu ríkissjóðs á hverju
ári? Er ekki hægt að setja um
það fastar reglur og skapa sam-
ræmi frá ári til árs?
Svarið er: Að þessu er einmitt
unnið. Nú hefur á annað ár ver-
ið undirbúin ný lörgjöf um ríkis
bókhuld og endurskoðun. Er gert
ráð fyrir verulegri breytingu á
gerð fjárlaga og ríkisreiknings til
þess að fá glögga mynd af af
komu ríkissjóðs og gott samræmi
milli fjárlaga og ríkisreiknings
En eins og háttvirtum alþingis-
mönnum er kunnugt, skortir
mjög á, að svo sé nú. Oft er örð
ugt um samanburð á fjárlögum
ríkisreikningi og frumvarpi tit
iaga um samþykkt a honum Mef
undirbúningi bessarar nýju lög
gjafar er m. a. að . ví stefnt að f;.
Frh á 10 bls