Vísir - 29.10.1965, Page 4
\ /*
VI S IR . Föstudagur 29. oktöfier 1963.
\ llir atburðir í sambandi við
fund Vinlandskortsins eru í
rauninni furðulegir. Jafnvel svo
furðufegir, að það kynni að
vekja tortryggni.
Það er ekki nóg með það, að
fyrst sé þetta merkilega landa-
bréf svo að segja borið upp í
hendurnar á starfsmönnum Yale
háskólans. Landabréf, sem eng-
inn hefur haft hugmynd um að
væri til, heldur bætist önnur til
viljunin við. Og sú tilviljun hlýt
ur jafnvel að vera ennþá furðu
legri en sjálfur fundur landa-
bréfsins, því að í þessari seinni
tilviljun er að finna sönnunar
gagnið fyrir gildi landabréfsins.
Hér bætist sem sagt tilviljun
á tilviljun ofan og ef beitt er
við þetta hinu svokallaða til-
viljunarlögmáli I stærðfræðinni
og tekið með í reikninginn, hvað
mikilvægir og sjaldgæfir hlutir
voru þarna í spili, þá virðist
möguleikinn fyrir að slíkur at-
burður geti gerzt ekki meira en
einn á móti milljón.
Við skulum nú rekja stuttlega
þessa furðulegu sögu, hvérnig
landabréfið og sönnunargagnið
komu upp í hendurnar á fræði-'
tortrvggnir. þvi ao up i, -jiii.'a
eða kenningar um svo stórvægí
legan hlut sem þekkinnu um Vín
land í Þuður-Lvrónu fvrir daea
Kólumbusar verða ekki sett
fram af neinni létf.úð.
Og fliótlega í bessari rannsókn
kom fram atriði, sem gerði
fræðimennina miðg tortryggna.
Þeir athuguðu band og pappír
í þessu kálfskinnsbundna hand-
riti. Margt var líkt eða eins með
pappírnum í landabréfinu og
Mongólaferðinni. En eitt pass-
aði ekki. Fræðimennirnir sáu að
napnírinn var lítið eitt ormét-
inn. Þegar svo er, þá er það
föst regla, að ormaholurnar sem
liggja í gegnum fleiri blaðsíður
koma hver gegn ainarri og máta
þess vegna saman í gegnum
mörg blöð. Nú var bæði papp-
írinn í landakortinu og í Mong-
ólafrásögninni ormétinn, ■*— en
ormaholurnar mátuðu ekki sam-
an. Þetta sýndi það svart á hvítu
að þegar ormarnir höfðu verið
að verki í bókahillu einhvers
staðar í suðurhluta Evrópu, þá
hafði landabréfið og Mongóla-
frásögnin ekki verið bundin sam
an í sömu bók. Þetta gerði mál-
ið svo tortryggilegt, að fræði-
mennirnir þorðu nú ekkert að
gefa neinn úrskurð um aldur upp
dráttarins. Þá vantaði möguleika
á að aldursgreina hann.
Stækkuð eftirmynd af vatnsmerkinu, uxahaus með stöng og ská-
krossi upp úr.
FUNDUR VÍNLANDSKORTSINS
VILJUN Á TIL VILJUN OFAN
mönnum við. Yale-háskólann. Að
því búnu er svo rétt að rékjá
i hverju sönnunin fyrir gildi
landabréfsins er fólgin.
Jjað var i október 1957 sem
fornbókasali í bænum New
Haven kom inn í bókasafn Yale
háskóla sem staðsettur er í sama
bæ. Bóksali þessi heitir Laur-
ence Witten og hefur átt mikil
skipti við háskólabókasafnið.
Hann hitti þarna fyrir tvo starfs
menn safnsins þá Thomas E.
Marston og Alexander O. Vietor.
Hann hafði meðferðis gamalt
pappírshandrit bpidið inn í kálf
skinn. Og það sem hann hafði
mestan áhuga á að sýna fræði-
mönnunum var, að í þessu gamla
handriti var ein opnan gamalt
landabréf, frá því á miðöldum
er sýndi allan heiminn og á þetta
landabréf voru merkt inn löndin
ísland, Grænland og Vínland. En
aðalefni handritsins var frásögn
á latínu hingað til óþekkt af
ferð ítalsks manns Carpini áð
nafni inn { miðlönd Asíu, til
Mongólanna og hafðí verið farin
á árunum 1245-47. Handrit þetta
hafði fornbókasalinn kevpt í
einkasafni í Evrópu.
Við fyrstu sýn hlaut það að
vekja forvitni og furðu, að hér
voru í sömu bók landabréf með
Vínlandi og frásögn af ferð sem
var farin á 13. öld. Strax kom
upp spurningin um það, hvort
það gæti hugsazt að þessi landa
uppdráttur væri frá því fyrir
daga Kolumbusar, en allir fræði
menn v3ta, að enginn uppdráttur
hefur verið til frá þeim tíma sem
sýrd Vinland eða nokkuð sem
gæti bent til að Ameríka væri
til handan Atlantshafsins.
JTóru nú fræðimenn við Yale-
háskóla þegar að reyna að
kanna þetta. Eins og eðlilegt er
voru þeir strax frá byrjun mjög
iaba .onay íxaa -luxafl lUjSVOiung
Likleéa' iltefðu!,þeir,iekki1 þorað i“
að hrevfa neitt viC'! ’frifftffm'Fáf3n!
ótta við að landabréfið væri fals
að og þar með fylgjandi álits-
hnekki, ef annar atburður hefði
ekki gerzt skömmu síðar.
^nnar þeirra tvímenninga, serri
fvrst tók á móti handritinu
í Yale-háskóla Thomas Marston
er sjálfur bóka og handritasafn
ari og hefur skipti við marga
fornbókasala í Evrópu og fær
frá þeim reglulega lista yfir bæk
ur og handrit sem þeir hafa á
boðstólum.
Það var á fyrri hluta árs, sem
Marson fékk bókalista frá enska
fombóksalanum C. A. Stonehill
í London. Marston fletti í gegn
um listann og sá þar eina bók,
sem hann hafði áhuga á að
kaupa og skrifaði pöntun um
hana. Áður en hann sendi pönt-
•xesniöyd " git. Híiyr }*> iu
vænt um þennan miðaldasagna-
ritasiav*’o"g'* því ■ ákvað harin áð
panta þetta handrit sér til eign
ar og ánægju. Það stuðlaði líka
að pöntuninni, að handritið var
mjög ódýrt.
þremur vikum siðar komu
bæði þessi handrit sem Mar-
ston hafði pantað, og eins og sið
ur hans var, þá bað hann Witten
fornbókasala sem fyrr er nefnd
ur að koma og skoða þau með
sér. Þeim fannst það strax á-
nægjulegt, að bæði handritin
voru í skemmtilegu miðalda
bandi og gerði það þau strax
verðmeiri í þeirra augum.
Marston segir svo frá í for
mála Vínlandsbókarinnar:
„Witten bað um að fá hand-
ritið að Söguskuggsjá Vincent
de Beauvais heim með sér til
að skoða það, Ég féllst fús á
Hægt reyndist að aldursákvarða
kortið vegna vatnsmerkis i
pappírnum sem er frá jbv/ um 1440
unina fletti hann enn einu sinni
í gegnum listann og rakst þar á
lýsingu á handriti franska höf-
undarins Vincent de Beauvais
af hluta verksins Speculum Hist
oriale frá 15. öld. Hann hafði áð
ur notazt við rit þessa höfundar
við sögulegar rannsóknir og lært
að meta hann, en átti sjálfur
ekkert handrit af verkum hans.
Nú bjóst hann ekki við því að
þetta handrit frá 15. öld gæti
haft neina sögulega þýðingu, þar
sem frumhandrit afverkumBeau
vais eru eldri. En Marston þótti
það. Þetta kvöld kom ég ekki
heim til mín fyrr en kl. 10 um
kvöldið. Ég var varla kominn
. inn úr dyrunum þegar síminn
hringdi. Það var Witten fom-
bókasali og hann var mjög æstur
og upprifinn. Hann skýrði frá
því að þetta handrit af Sögu-
skuggsjánni væri lykillinn að
vandamálinu með Vinlandskort-
ið. Rithöndin var sú sama og á
Vínlandskortinu, vatnsmerkin í
pappírnum þau sömu og það
sem meira var, ormagötin mátuð
saman. Vinlandskortið, þessi
sanna það, þá höfðu þeir gert
hér uppgötvun sem myndi vekja
heimsathygli.
Hér verður nú ekki rúm til að
rekja alla þessa leit að sönnun-
argögnum. Nákvæm rannsókn
sýndi að það var rétt sem Witt-
en hafði komizt að, ormagötin
þau hæfðu saman og þar með
var sannað að Vínlandskortið
hafði á miðöldum verið bundið
inn í sömu bók og Söguskugg-
sjáin.
Cterkasta sönnunargagnið var
^ samt fólgið í rannsókn á
vatnsmerkinu í pappírnum. Tii
þess að komast að hinu rétta 1
því efni sneru þeir Yale-menn
sér til AUan Stevenson við
British Museum í London, en
hann er talinn mesti fróðleiks-
maður sem uppi er í heiminum
í dag varðandi vatnsmerki í
miðaldapappír Evrópu.
Vatnsmerkið í Vínlandskort-
inu og Söguskuggsjánni var hið
sama. Og það er vatnsmerkis-
mvnd, sem var mjög algeng í
pappírsgerð á miðöldum. Það
er mynd af uxahaus og upp úr
honum gengur stön^ með ská-
krossi á. í sjálfu sér væri Htið
hægt að græða á því að finna
vatnsmgrki úr uxahausi. Þau
tíðkuðust í aldaraðir og eru jafn
vel enn til I pappírsgerð.
hluti af Söguskuggsjánni og Mon
• gólaferðin hbfðu einhverntíma
verið bundin öll inn í sama bindi
Vínlandskortið hafði verið fvrir
framan Söguskuggsjána og Mon
gólaferðin fyrir aftan hana. Það
mátti því segja, að það var eng-
in furða, þó að Witten fombóka
sali væri æstur út af þessu
furðuverki.
jY/Tarston heldur áfram frásögn
A sinni: — Hann segist sjálf-
ur hafa verið sem furðu lostinn
yfir þessu. Söguskuggsjár
handritið út af fyrir sig var lít-
ils virði. En nú hafði það orðið
dýrmætur lykill að mikilvægum
fræðum. Hann tók þvl það ráð
að gefa Mr. Witten handritið
að Söguskuggsjánni með því
fororði að Witten léti Yale-
háskóla ganga fyrir kaupum á
5. GREIN
UM
VÍNLANDS-
KORTIÐ
þessu verki I heild með Vín-
landskortinu.
Nú var kominn sá grundvöll-
ur sem þurfti til að hefja nánari
rannsóknir á aldri handritsins.
Fræðimennirnir höfðu nú fengið
þau gögn upp í hendurnar sem
gat forðað þeim frá að gera
nokkur stórfelld mistök. Verk-
efni þeirra var að aldursgreina
handritið og sérstaklega Vín-
landskortið. Þar var kjarni máls-
ins. Var hér um að ræða 15.
aldar handrit eins og virtist við
fyrstu sýn? Ef þeim tækist að
En vatnsmerki hafa verið svo
þýðingarmikill hlutur í aldurs-
ákvörðun á gömlum skjölum, að
um þau er nú orðin heil fræði-
grein og Stevenson sérfræðingi
við British Museum var kunnugt
um flest séreinkenni uxahaus-
anna. Þeir er unefnilega mjög
mismunandi gerðir, og sérhvert
smáfrávik getur gefið bendingu
um nýja og nýja pappírsverk-
smiðju og ákveðið ár.
Ctevenson rannsakaði vandlega
^ vatnsmerkin á Vínlands-
kortinu og Söguskuggsjánni og
honum tókst að finna nákvæm-
lega samsvarandi merki í öðrum
handritum, sem gerðu honum
kleift að ákvarða hvaðan papp-
írinn kæmi. Hann segir, að það
sé t.d. mjög heppilegt, að hér
sé um að ræða pappír sem er
handgerður I lítilli pappírsgerð
og hefur pappir með þessu
vatnsmerki því aðeins verið
gerður tiltölulega stuttan tima.
Menn vita ekki með vissu i
hvaða pappírsgerð þessi pappir
hefur verið búinn til. Hefur
sérfræðinga nokkuð greint á um
það. Sumir hafa talið að hann
væri búinn til i pappírsgerð í
Piedmont, aðrir I bænum Marly
við Fribourg eða öðrum smábæ
þar skammt frá sem heitir FSel-
faux. En Stevenson er sjálfur
þeirrar skoðunar að pappírsgerð
þessi hafi verið í borginni Basel.
Telur hann að hér sé um að
ræða pappirsgerðina Miihle Zu
Allen Winden, sem var sett ð
Framhald á bls. 6.
TIL-
i