Austanfari - 24.06.1922, Blaðsíða 2

2
AUSTANFARI
1. tbl.
Seyðisfirði
hafa fyrirl iggjand i:
Hafragrjón Kaffi Rúsínur
Hveiti Kaffibætir Sveskjur
Kartöflur Sykur höggvinn Oma-smjörlík
Rúgmjöl Strausykur Kex
Hrísgrjón Kandís Ullarballa
Baunir Súkkulaði Gaddavír
Bankabygg Kakao Vírnet
málum. Er vonandi að íslenzkir
borgarar láti ekki blekkja sig á
fagurgala og glamri þessara manna.
Einstaklingseðli íslendinga er ríkt
oghelztu dygðirþeirra einstaklings-
dygðir, en ekki þjóðfélagslegar.
Má nærri geta, hversu sameigin-
legur búskapur þeirra gengi, þá
er varla geta tveir menn búið ill-
indalaust á sömu jörðinni, þótt
ella séu báðir tryggir menn og
fastlyndir, gestrisnir og greiðvikn-
ir, svo sem flestir fslendingar hafa
verið og eru enn.
Skal nú að lokum drepið á
mennina, sem eru á lista Hjafnað-
armanna“, sem að lokinni grein-
argerð þessari skulu hafðir innan
tilvísunarmerkja.
Fyrst er þá að telja Þorvarð
Þorvarðarson, prentsmiðjustjóra,
bónda og útgerðarmann. Þorvarð-
ur er að því þektur, að hann sé
maður starfsamur og hagsýnn
fyrir sjálfan s% hefur efnast vel,
á jörð, er hann hefur ráðsmann
á og á allmikið í togarafélagi í
Hafnarfirði. Ennfremur rekur kona
hans verzlun með miklum blóma,
svo sem kona Ólafs Friðriksson-
ar, og er alt þetta lofsverður
einstaklingsdugnaður. Hitt þykir
lítið eitt undarlegt, að þessi mað-
ur skuli efstur vera á lista „jafn-
aðarmanna". Frá þeirra hálfu er
það ekki svo mjög skrítið, því að
þeim gerir ekki ilt af öllu, en af-
staða Þorvarðar verður alment ekki
skilin, nema hann hugsi sér að kom-
ast að eins einhvern veg inn á
þing og vinna þar gott starf fyrir
einstaklingsréttinn og sjálfsbjargar-
aðstöðuna meðal þjóðar vorrar.
En menn munu spyrja, hví
hann sigli þá undir fána „jafnað-
armanna"? Alt á sér ástæður, og
er ekki ólíkleg sú, að Þorvarður,
sem er enginn atkvæðamaður um
opinber mál, sjái sér ekki aðra
leið beinni til þingsetu en að
fylgja að nafninu til „jafnaðar-
mönnum", sem eru í hraki með
menn, er nokkur minsta von sé
til að öðlist fylgi, einkum út um
land. Þorvarður hefur áður reynt
í Reykjavík við almennar kosn-
ingar, en fallið prýðilega. Mun
mönnum þar hafa þótt kynleg af-
staða hans, og er ekki ólíklegt að
enn þá fari svo. Mun nú þetta
látið nægja Þorvarði og honum
talið vorkunnarmál framboðið.
Þá er næsti maður á listanum
Erlingur Friðjónsson, kaupfélags-
stjóri á Akureyri. Mönnum út í frá
þótti lítið eitt kynlegt, að hann
skyldi settur á þennnan lista — og
töldu hann „Tíma“mann. En vera
má að „Tíminn“, sakir hins kyn-
lega, en alkunna satnbands síns
við „jafnaðarmenn“, hafi lánað
þeim manninn. Ber „Austanfari"
á hann lítil kensl — og á hann
ekki að þurfa önnur orð til fylgis-
leysis, en þau er sögð hafa verið
hér að framan um fiokksbræður
hans.
Um þrjá næstu mennina þarf
ekki að fara mörgum orðum, og
skal látið nægja að sega, að lé-
legt er þá mannval á íslandi, ef
þeir verða taldir meðal afbragðs-
manna. Mun hið sama valda um
val þeirra og hinna, að á fáu
góðu er völ.
Loks er neðsti maðurinn á list-
anum, Sigurjón Jóhannsson, bók-
haldari við stærsta verzlunarfyrir-
tæki þessa lands og næst æðsti
maður við stórverzlun þess hér
á Seyðisfirði. Menn láta sig sízt
undra, er þeir lesa þetta — .princip'
„jafnaðarmanna er svo langt inni
í þokunni. Að eins skal á eitt
minst í þessu sambandi. Jón Bald-
vinsson, þingmaður „jafnaðar-
manna“, var hinn eini, er greiddi
atkvæði á móti Spánarsamning-
unum á þingi — og skyldi það sýna
og sanna, að „jafnaðarmenn“
væru eini flokkurinn, er reyndist
trúr bannmálinu og hefði það
með fullri alvöru á stefnuskrá
sinni. En ekki mun ákveðnari
andstæðingur bannlaganna til á
landi hér en Sigurjón Jóhannsson.
Sjá menn þarna alvöru flokksins,
—' og er nú held ég nóg komið
um lista hans, sem reynast mun
fylgislítill að sama skapi og hann
er tilgangslítill, ósamræmur og
iila til hans stofnað. Mun hin
alræmda ferð Ólafs Friðrikssonar,
sem síðar mun á minst, einnig
reynast örlagaþrungið glappaskot
flokksbrotsins.
III.
Þá er að minnast B-listans
nokkrum orðum, eigi sízt fyrir þær
sakir, að hann virðist fram bor-
inn af óbilgjörnum þjóðmálaskúm-
um, en alls ekki þjóðarvilja eða
þingflokk. Alkunna er það orðin,
að á þingi síðasta varð ekki sagt
að samkomulag væri um nokk-
urt stórmál milli Tíma-klíkunnar
og Framsóknarflokksins. Má þar
nefna sparnaðarmálin — og hef-
ur Þorsteinn M. Jónsson, alþing-
ismaður, sem nýlega hefur haidið
fund hér úti í hreppnum, lýst svo
greinilega afstöðu sinni sem mest
má verða. í fám orðum sagt, var
hann mjög svo andstæður Tíma-
klíkunni í sparnaöarmálunum, svo
sem uppástungu „Tímans“ um
hæstarétt og lögfræðisdeildina.
Hefur þó Þorsteinn hingað til
reynzt fylgispakastur „Tímanum“,
og jafnvel á þinginu 1921, þá er
þó Sveinn í Firði hafði á klík-
unni litlar mætur. í Spánarmálinu
varð alt sjálfstæðisrugl blaðsins
með öllu árangurslaust, og ekki
einn einasti af þingmönnum flokks-
ins vildi sýna það ábyrgðarleysi
gagnvart alþjóð, að loka fyrir oss
fiskmarkaðinum á Spáni, sem
hefði orðið bein afleiðing af
samningslitum við Spánverja. En
einmitt Spánarmáliö Vcir það mál,
er biaðið hamraði mest á og hef-
ur beðið í mestan ósigurinn. En
fleiri munu jafn illir og verri eftir
fara. Og hefur nú „Tíma“-klíkan
fengið þann snoppung, er hún
mun riða við, þegar kosið verður.
Voru því varla horfur á vænlegri
samvinnu við flokkinn um val
manna til landskjörs. Enda varð
sú reyndin, að sanikotnulag tókst
alls ekki og listinn verður ekki
talinn að neinu skyldur flokkn-
um, heldur mjög svo afstyrmilegt
afkvæmi Hriflu-Jónasar og alilambs
hans, ekki-klerksins í Laufási. Vo ru
þingmenn fiokksins því einkum
reiðir, að án þeirra vitundar
hafði verið gert heyrinkunnugt
um land út, hversu listinn yrði
skipaður, og Jónas þar ákveðinn
efsti maður. Er aðferð klíkunnar
þarna, sem von var á, óhreinleg
og lubbaleg, frekjuleg og fram úr
hófi ósvífin.
Sem menn vita, þykist blaðið
„Tíminn“ og „Tíma“-klíkan standa
á verði um bændur og kaupfélög
þeirra. Auðvitað er blaðið þar
boðflenna og fjöldi kaupfélaga
og allir sanngjarnir og víðsýnir
bændur skammast sín svo sem
þingflokkurinn fyrir að láta það í
Ijós, að þau eða þeir séu að
nokkru við ófreskið bendiaðir.
keir sjá það sem sé full-vel, að
það sem í fyrstu virtist all glæsi-
legt, virðist verða í framkvæmd-
inni alt annað. Vörur sambands-
ins eru sízt betur borgaðar yfirleitt
enaðrar vörur, ogdæmi eru til þess,
að kaupfélög sum hafa keypt fyrir
all miklar upphæðir hjá kaupmönn-
um! Skuldirnar eru miklar, sam-
ábyrgðin ótakmörkuð og kaupfé-
lögunum mun ekki unt aö hreyfa
legg né lið, hversu sem þeim virðist
við horfa. Og hvað kemur mönn-
um til hugar? Auðvitað það, að
skort hafi stjórnsemi, eftirlit, hag-
sýni og ábyrgðartilfinningu. En
slíkt skal eigi fullyrt. En væri
þetta óeðlilegt?„Austanfari“ verður
að svara því neitandi. Strax og
verzlunarmálin verða pólitísk í
einhverju landi, miklu fé er eytt í
agitationir og blaðakost, pólitisk
æsing 'og fylgi ræður um láns-
traust manna og félaga og þar
Nýtt á Seyðisfirði.
Kvenfólk, sem vill láta afnema
hár af anditi, leyti upplýsinga hjá
Jóhönnu Filippusdóttur
SKaftfelli.
með svæfð ábyrgð þeirra, þá er
ekki von að vel fari. Ennfremur
bætir ekki úr skák, þá er verzlun-
arveltan og skuldabyrðirnar verða
svo stórar, að fulltrúar hvers fé-
lags geta alls ekki áttað sig á
allri súpunni á jafn skömmum
tíma og þeim er til þess ætlaður,
og mótmæli þeirra og athuga-
semdir eru þaggaðar niður og ofur-
liði bornar með rustaskap og
frekju. Væri þessu þannig varið
á landi hér, sýndist vera í óefni
stefnt. En það fara þeir næst
um, er finna hvar skórinn krepp-
ir að. Hitt er víst, að sé ástand-
ið vont og sé það hættulegt, þá
hefur „Tíminn“ ásamt fylgiliði
sínu gert alt, sem í hans valdi
hefur staðið, til að gylla alt og
fegra, eða með öðrum oröum
stinga mönnum svefnþorn með
góðu eða illu. Og hans afkvæmi
er B-listinn.
Efstur á listanum er Jónas frá
Hriflu, sá maðurinn, sem mest
hefur látið til sín taka að tjalda-
baki og mest nítt, ýmist undir
dulnefni eða eigin nafni, þá
menn þjóðarinnar, er viljað hafa
gerast þrándar í götu hóflauss
ráðríkis hans um landsmál og
þózt hafa séð, að hann stefndi
eigi fram til sem mestra heilla
þjóðinni. Áður hefur nokkuð ver-
ið minst á manninn í „Austur-
landi", minst á persónulega ósvífni
hans, óþokkalegan rithátt og stráks-
legar árásir á marga duglegustu
og nýtustu borgara þjóðarinnar.
í „Morgunblaðinu“ í vetur kom
all langur þáttur um ósérplægni
hans í starfi sínu og ennfremur
hafa komið þar glæsilegir kaflar
úr æfisögu hans, t. d. þaö, er
hann tók að búa í Hriflu, bróðir
hans hröklaðist þaðan, blá-
fátækur barnamaður, en Jónas
flosnaði þar upp eftir stutta dvöl
og áður en hann hafði komið
fram því stórvirki að ná af tún-
inu skít þeim, er hann hafði af
mesta dugnaði á það ekið um
vorið. Virðist það starf hafa látið
honum bezt allra búverka. Þá má
þess geta, sem eigi hefur verið á
minst í „Austurlandi“, að Jón-
as var um tíma helzti fyrirlesari
jafnaðarmanna í Reykjavík og eigi
lítill undirróðursmaður við háseta-
verkfallið nafnfræga, er mest kost-
aði og minstu fékk áorkað. Sýnir
það vel innræti mannsins, og er
ekki ólíklegt, að bændur reyni
hann jafn góðan ráðunaut og sjó-
menn þá — og mun Tíminn einn-
ig hafa sýnt það, sem og Tímarit
íslenzkra samvinnufélaga, hversu
djúpt hefur staðið rækt hans til
sjómannanna og hagsmuna þeirra.
Aftur á móti sýna afskifti Jónasar
af hásetaverkfallinu glögglega, að
sannleikur er þaö, að „Tíminn"