Dagur - 07.03.1998, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 7.MARS 1998 - 7
Ð&ur
RITSTJÓRNARSPJALL
'N
ELÍAS
SNÆLAND
JÓNSSON
RITSTJÓRI
L SKRIFAR
„Fyrst tökum við Manhattan,
síðan tökum við Berlín," söngl-
aði Leonard Cohen um árið.
Endurnýjuð vinstrihreyfing getur
með nokkrum rétti sungið nokk-
uð breyttan texta við þetta vin-
sæla lag: „Fyrst tökum við Was-
hington, síðan London, París og
Bonn.“ Astæðan er einföld: Vígi
íhaldsmanna hafa verið að falla
víða á Vesturlöndum síðustu árin
- og nú er komið að Þýskalandi.
Það eru tiltölulega fá ár síðan
íhaldsflokkar voru við stjörnvöl-
inn í helstu löndum beggja
vegna Atlantshafsins; í Banda-
ríkjunum, Bretlandi, Frakklandi
og á Italíu,- og þeir eru það enn
í Þýskalandi. Bill Clinton varð til
þess að steypa repúblíkönum í
Bandaríkjunum og hefur reyndar
sigrað frambjóðendur þess flokks
í tvennum forsetakosningum í
röð. Tony Blair tók við breska
Verkamannaflokknum fyrir fá-
einum árum og lagði Iangvarandi
íhaldsstjórn að fótum sér með
glæsilegum kosningasigri í fyrra.
Franskir vinstrimenn unnu líka
sigur í síðustu þingkosningum
og mynda nú ríkisstjórn Frakk-
lands þótt gamall Gaullisti sé
enn í forsetahöllinni. Og nú er
þvi spáð að nýr leiðtogi þýskra
jafnaðarmanna, Gerhard
Schröder, muni halda þessari
bylgju áfram og ieggja af velli
helsta þungavigtarmann þýskra
og evrópskra stjórnmála hin síð-
ari ár, sjálfan Helmut Kohl, í
þingkosningum 27. september
næstkomandi.
Clinton, Blair, Schrðder
Finna má margvísleg bein og
óbein tengsl á milli þessara
þriggja stjórnmálamanna: Clint-
ons, Blairs og Schröders.
Það er ekki aðeins að afskap-
lega vel fari á með Clinton og
Blair; sá síðarnefndi á banda-
ríska forsetanum og áróðurs-
meisturum hans líka mikið að
þakka. I þær herbúðir sótti Biair
nefnilega sérfræðiþekkingu í því
hvernig ætti að vinna kosningar.
Schröder hinn þýski er á sama
hátt talinn hafa leitað fyrir-
mynda í sigurgöngu Blairs - já
jafnvel apað svo rækilega eftir
breska forsætisráðherranum að
Qölmiðlamenn og reyndar fleiri
kalla hann sín á milli í gamni og
alvöru: „Gerhard Blair"!
Honum hefur Iíka verið líkt við
Clinton, en af öðru tilefni: hann
er sum sé djarftækur til kvenna
eins og bandaríski forsetinn og
nýbúinn að kvænast fjórðu eigin-
konunni eftir afar vel auglýstan
skilnað. A meðan allt lék í lyndi í
þriðja hjónabandinu voru Ger-
hard og Hiltrud Schröder stund-
um kölluð „þýsku Clintonhjón-
in“ í tjölmiðlum, í jákvæðri
merkingu. En sambúð þeirra
lauk með ósköpum þegar
Schröder tók saman við Doris
Kopf, sem er tuttugu árum yngri
en hann, og Hiltrud hefur út-
húðað eiginmanninum fyrrver-
andi fyrir sjálfselsku, nísku, hug-
leysi í einkalífinu og tækifæris-
mennsku í stjórnmálum. Það
mun vafalaust nýtast andstæð-
ingum hans í komandi kosninga-
baráttu.
Kohl búinn að vera?
Fylkiskosningarnar í Neðra-
Saxlandi um síðustu helgi voru
eins konar prófkjör um það hvort
Schröder fengi að leggja til at-
lögu við „þann gamla“ - eða
hvort formaður flokks þýskra
jafnaðarmanna, Oskar
Lafontaine, fengi aftur að tapa.
Kohl vildi að sjálfsögðu fá full-
trúa gömlu kratastefnunnar á
móti sér á ný. Hann lagði því
mikla áherslu á að gera mögu-
Ieika Schröders á sigri sem
minnsta með því að taka per-
sónulega afgerandi þátt í kosn-
ingabaráttunni í Neðra-Saxlandi.
Hann var sannfærður um að í
kjölfar þeirra kosninga færi í
gang hatrömm barátta milli
Schröders og Lafontaines um
hvor þeirra fengi að mæta Kohl í
haust og að sá síðarnefndi myndi
að lokum hafa betur. Þar með
væri kanslarinn öruggur með
endurkjör.
Niðurstaðan varð allt önnur.
Glæsilegur sigur tryggði
Schröder samstundis útnefningu
sem kanslaraefni jafnaðarmanna
við þingkosningarnar í haust.
Þótt margir flokksmenn van-
treysti honum, þá vita þeir að
hann hefur sömu hæfileika og
Tony Blair til að ná í atkvæði.
Núna skiptir það mestu máli.
Sumir voru fljótir að draga þá
ályktun að Kohl væri búinn að
vera - að kosningamar í haust
væru aðeins formsatriði. Stuðn-
ingsmenn Schröders hafa kveðið
upp þann dóm að Kohl-tímabil-
inu í þýskum stjórnmálum hafi í
reynd lokið um síðustu helgi. En
slík sigurgleði fyrirfram kann að
reynast varasöm; ein vika er
langur tími í pólitík, eins og
Harold Wilson sagði um árið,
hvað þá 6-7 mánuðir.
Molnar úr klettmiun
Helmut Kohl hefur verið kansl-
ari Þýskalands í íjögur kjörtíma-
bil. Það er lengri tími en Margar-
et Thacher tókst að halda völd-
um í Bretlandi, en henni var
reynar ekki slátrað af kjósendum
heldur af eigin samstarfsmönn-
um.
Hins vegar hefur Kohl sigrað
andstæðinga sína með sífellt
minni atkvæðamun síðan hann
komst til valda árið 1982.
Flokkasamsteypa kristilegra
demókrata fékk þannig 48.8%
atkvæðanna í fyrstu kosningun-
um, 44.3% árið 1986, 43.8%
árið 1990 og 41.4% árið 1994.
Ríkisstjórn hans hefur haldið
velli vegna þess að smáflokkur-
inn Frjálsir demókratar hefur
náð inn á þing og verið reiðubú-
inn til samstarfs. Hvort það ger-
ist enn einu sinni í haust er alveg
óvíst.
Þótt ýmsir í flokki kristilegra
demókrata muldri eitthvað um
að Kohl sé orðinn of gamall og
þreyttur til að sigra í haust og
eigi að víkja fyrir yngri manni, þá
er enn ekkert sem bendir til þess
að andstæðingar innan flokksins
hafi möguleika á að steypa hon-
um. Hann ber enn höfuð og
herðar yfir samflokksmenn sína;
er reyndar ekki aðeins sterkasti
stjórnmálamaður Þýskalands
heldur alls meginlands Evrópu.
Engu að síður er farið að
molna úr klettinum Kohl eftir
margvíslegar ágjafir að undan-
förnu. Vaxandi vandræði í þýsku
efnahagslífi eru honum sérstak-
lega þung í skauti. Þar ber hæst
stórfellt atvinnuleysi, ekki síst í
austurhluta landsins. Samkvæmt
tölum sem birtar voru í þessari
viku eru rétt innan við fimm
milljónir manna án atvinnu í
Þýskalandi, eða 12-13% af
vinnufæru fólki. Þar er ekkert lát
á. Mörgum þýskum kjósendum
finnst að Kobl hafi engar lausnir
á vandanum; hann sé orðinn
þreyttur og hugmyndasnauður
og lifi í þeim alvarlega misskiln-
ingi að tilkoma evrópska mynt-
bandalagsins verði töfraorð í
komandi kosningabaráttu.
Hver er madurinn?
Kohl ber sig samt vel og segist
„auðvitað" fara með sigur af
hólmi í haust. Hann hefur strax
beint spjótum sínum að
Schröder og sagt að kosninga-
baráttan muni snúast um það
hver hann sé í raun og veru.
Og víst er um það að Gerhard
Schröder er maður andstæðna.
Hann fæddist árið 1944,
skömmu eftir að faðir hans féll á
vígstöðvunum, ólst upp við fá-
tækt hjá móður sinni, hætti
skólanámi 14 ára og fór að vinna
fyrir heimilinu. Seinna stundaði
hann Iaganám í kvöldskóla og fór
að starfa innan unghreyfingar
þýskra jafnaðarmanna, þar sem
hann gegndi formennsku um
hríð. Árið 1980 sat hann fyrst á
þingi í Bonn og tíu árum síðar,
1990, varð hann forsætisráð-
herra Neðra-Saxlands.
Þótt Schröder þekki þannig fá-
tækt af eigin raun er hann sagð-
ur frekar í essinu sfnu meðal
fjármálamanna en verkafólks.
Hann situr til dæmis í stjórn
Volkswagenverksmiðjanna og
leggur mikla áherslu á samstarf
verkalýðs og fyrirtækja þar sem
báðir þurfi að sveiga af hefð-
bundnum leiðum. Það mælist
misjafnlega fyrir í flokki þar sem
stéttarfélögin eru afar áhrifamik-
il.
Að mörgu leyti er Schröder í
sömu stöðu gagnvart flokknum
og Blair var á sínum tíma.
Vinstriarmurinn vantreystir hon-
um, en langar líka til þess að ná
völdum eftir sextán ára eyði-
merkurgöngu. Það gefur
Schröder tækifæri til að knýja
fram endurnýjun á stefnumálum
og áherslum flokksins til að auð-
veldara verði fyrir hann að höfða
til miðjunnar í þýskum stjórn-
málum - en þar munu úrslit
næstu þingkosninga ráðast.