Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.1983, Blaðsíða 10

40
DV. ÞRIÐJUDAGUR19. JULI1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
ÍSLENDINGAR FLÍKA EKKI
TENGSLUNUM VH) USA
Islendingar flíka ekki hinum
öflugu vamartengslum sínum viö
Bandarikin,” segir í fjögurra dálka
fyrirsögn aö grein um þetta efni sem
birtist í bandaríska stórblaðinu
Intemational Herald Tribune þann
12. júní siöastliöinn.
Peter Osnos heitir höfundur
greinarinnar og hann slær því föstu
þegar í upphafi aö engin þjóð heims-
ins sé jafnháð návist bandaríska
hersins hvað öryggi sitt varðar, eins
og Islendingar, en þó tíökist ekki aö
kalla hana beinlinis skjólstæöing
Bandaríkjanna. Viss aögát og hlé-
drægni — „low profile” — er viöhöfö
til þess að varðveita sem best það
samband sem báöum aðilum er lifs-
nauðsynlegt.
Island er á miöjum krossgötum
skipaleiöanna um Noröur-Atlants-
haf, segir Osnos, umsvif Sovét-
manna á þessum slóðum færast
stööugt í vöxt en þrátt fyrir þaö er
Island eina NATO-ríkiö sem ekki
hefur á að skipa neinum eigin her-
sveitum. Einu vopnin sem ríkis-
stjórnin hefur til umráöa, eru sex
litlir varöbátar, sem ætlaö er aö
stugga við veiðiþjófum.
Bandaríkin annast landvamir
Islendinga, gegn verulegu hlutverki i
efnahagskerfi þeirra og þannig hefur
það veriö síðan landið varð fullvalda
riki 1944. En með Bandaríkin aö bak-
hjarli taka Islendingar fullan þátt i
„A einum tfu árum hefur ferðum sov-
éskra kafbáta hér um slóðir fjölgað
um 300%.” Það er ekki hægt um vik
aö ganga úr skugga um sannleiks-
gildi slíkra talna, sem óneitanlega
styðja vem hersins á Islandi, en hins
vegar þarf enginn aö fara í grafgötur
um starfslið sovéska sendiráðsins i
Reykjavík. Þar starfa 80 manns, og
er þetta langf jölmennasta sendiráðið
á Islandi, fjórum sinnum fjölmenn-
ara en það bandaríska, segir Osnos.
Mikilvægasta tak Sovétrikjanna á
Islendingum er sú staðreynd að
þaðan fá þeir 60 af hundraði þess
bensins og olíu sem landið þarfnast,
og þó að þetta hlutfall hafi heldur
dalaö upp á siðkastiö, þá er þaö snar
þáttur í efnahagslífi þjóðarinnar.
Samskipti Bandaríkjanna við
hernaðarlega skjóistæðinga sina
víða um heiminn hafa iðulega veríö
heldur skrykkjótt, en á Islandi virð-'
ist það vera útbreidd skoðun aö
umsvifum Sovétríkjanna í norður-
höfum verði að mæta, og aðeins
Bandaríkin séu hæf til að axla þá
byrði, í skjóli NATO, segir Peter
Osnos aö lokum í grein sinni i Inter-
national Herald Tribune. -BH.
„Þessi einstæðu tengsl, sem ekki er verið að flfka um of, voru treyst á
dögunum, þegar George Bush varaforseti fór til tslands að ræða þar vamar-
málefni við valdamenn,” segir Peter Osnos í Intemational Herald Tribune.
— segir í grein ílnternational Herald Tribune
t
Bandarisku hermennimir á Islandi láta sem minnst á sér kræla, einkennisbúningar era ekki leyfðir utan vallarins
og hömlur era lagðar á ferðir hinna yngri manna til bæjarins, segir Peter Osnos í grein sinni.
samstarfi Evrópuþjóða þótt þeir
verji með oddi og eggju sin sérstöku
þjóðareinkenni.
Bush og
flugstöðin
Þessi einstæðu tengsl, sem ekki er|
verið að flíka um of, voru treyst ál
Umsjón:
Baldur Hermannsson í
dögunum, þegar George Bush, vara-
forseti, fór til Islands að ræða þar
varnarmálefni viö valdamenn. Hr.
Bush gaf sér einnig tima til þess aö
stappa stálinu í 3.000 starfsmenn
bandaríska hersins og fjölskyldur
þeirra, sem hafast við á þessum
harðhnjóskulegu, vindbörðu hraim-!
fleskjum.
I sama mund undirrituðu rikin
samning um nýja flugstöð á
Keflavíkurflugvelli. Bandaríkin
leggja til hennar 20 milljónir dollara,
og er þetta skref til marks um þá
staðreynd, aö atlögur vinstri flokka á
Islandi gegn herstöðinni hafa faríð út
um þúfur, segir Osnos.
Arið 1974 afréö ríkisstjóm Islands
að segja upp varnarsamningnum við
Bandaríkin, sem undirritaður var
1951, en þeim vanda var afstýrt —
ekki sist með mótmælaundirskrift-
um fjórðungs þjóðarinnar — og þær
stjómir sem síðar komu hreyfðu ekki
við máiinu svo að nokkru næmi. Til
þess liggja ýmsar ástæður en trúlega
varðar mestu, að Islendingum er
ekki kleift aö halda uppi raunhæfum
landvörnum af eigin rammleik og
þeir hafa engan áhuga á þvi að fela
þetta hlutverk öörum en
Bandaríkjunum.
„Það er engu sjálfstæðu riki um
það gefiö aö hafa erlendan her innan
sinna landamæra,” sagði Steingrím-
ur Hermannsson forsætisráðherra.
Mr. Hermannsson nefndi sem hlið-
stæðu aðliinir 3.000 bandarísku her-
menn sem dvelja innan klukkustund-
ar aksturs frá Reykjavík myndu til-
svara þríggja milljón manna her í
nágrenni Washington.
,,En spyrjið Islendinga,” sagði Mr.
Hermannsson, „hvort þeir kysu
fremur herlið af einhverju öðru
þjóöemi, svo sem Þjóðverja, Frakka
eða jafnvel Skandinava, og svaríð
verður afdráttarlaust nei. ”
Umsvif Sovétmanna
En Bandaríkjamönnum er fylli-
lega Ijóst að afstaöa Islendinga til
bandarísku herstöðvarinnar er
tvíbent og veldur þvi ákveðinn
þjóðemislegur taugatitringur. Þess
vegna gera þeir sér far um aö láta
sem minnst á sér bera, engir
einkennisbúningar eru leyfðir utan
herstöðvarinnar og hömlur eru
lagðar á ferðir hinna yngri manna til
bæjarins.
Bandaríkjamenn leggja sig þannig
í framkróka aö láta ekki á sér kræla,
en Sovétmenn hafa annan háttinn á
gagnvart Islandi. Samkvæmt
upplýsingum sjóhersins hafa ferðir
sovéskra skipa og flugvéla aukist
jafnt og þétt umhverfis Island og er
þó aukningin sýnu mest í umsvifum
kaf bátaflotans á þessum slóöum.
„Aukningin í umsvifum sovéska
kafbátaflotans er skelfileg,” sagði
yfirmaður hersins á Keflavíkurflug-
velli, Ronald F. Marryott, nýlega.
HENGINGU HAFNAÐ
— í breska þinginu. Afstaða Priors írlandsmálaráðherra réð miklu um úrslitin
Breska þingið hafnaði dauðarefs-
ingu með miklu meiri atkvæðamun
en búist var við fyrirfram, og er
álitið aö eindregin afstaða Jim
Priors, þess ráðherra sem annast
málefni Norður-Irlands, hafi ráðið
mikluþarum.
Prior leiddi margvísleg rök að því,
að hryðjuverkamenn á Norður-
Irlandi myndu engan veginn láta sér
segjast þótt dauöarefsing biöi þeirra
ef til þeirra næðist, þvert á móti væri
trúlegra að starfsemi þeirra færðist í
aukana. Hann benti einnig á, aö öfl-
ugasta aðferöin til þess aö stemma
stigu fyrir hryðjuverk, væri sú að
hafa hendur í hári ógnvaldanna og
dæma þá til hegningar, en dauða-
refsing myndi torvelda þetta varnar-i
starf til stórra muna. Prior taldi vist:
aö almenningur yrði sýnu tregari til|
þess að liðsinna öryggissveitunumi
og veita þeim gagnlegar upplýsingar
um hryðjuverkamenn ef dauðarefs-i
ing væri lögleidd og sömuleiöis yrðij
erfiðara að fá þá til að játa glæpi
sína.
Ef henging hefði verið við lýði í!
Bretlandi, sagði Prior, er líklegt að
stór hluti þeirra 331 morðingja, sem
nú afplána dóma sína í norður-
írskum fangelsum, flestir fýrír
hryöjuverk, léki ennþá iausum hala
og héldi uppteknum hætti.
Þá myndi IRA ekki láta deigan
siga, þótt dauðarefsing biði hryðju-
verkamanna, sagöi Prior. Þessi
hreyfing hefur sýnt að henni er
einkar lagið að gera sína menn að
pislarvottum, og það er eins vist að
aftökur þeirra myndu frekar fjölga
hryðjuverkum en fækka þeim.
Samvisku-ákvœði
Auk afstööu Priors varð ýmislegt
fleira til þess að áhangendur dauða-
refsingar misstu móöinn þegar leið
að atkvæöagreiðslunni í þinginu.
Fjöldi opinberra embættismanna
gerði stjómvöldum ljóst að þeir gætu
ekki meö góðu móti sætt sig við aö
vinna störf sem á einhvem hátt lytu
að aftökum, hvort sem um væri að
ræða mjög svo fjarkomin afskipti
eða nákomin. Þessir embættismenn
höfðu í hyggju að þrýsta á um „sam-
visku-ákvæði” í ráðningarsamn-
ingum, þaö er aö segja ákvæði, sem
gerði þeim kleift að neita alfariö allri
þátttöku í afgreiðslu slíkra mála.
Búist var við að starfsmenn ráðu-
neyta myndu berjast fyrir sliku
ákvæði auk fjöimargra starfsmanna
í fangelsum Bretlands.
Jenkins andvfgur
Fyrrum leiðtogi jafnaöarmanna,
Roy Jenkins, sem eitt sinn gegndi
starfi innanríkisráðherra af hálfu
Verkamannaflokksins, lagðist einnig
eindregið gegn þvi aö dauðarefsing
yrði upp tekin að nýju og birti ítar-
lega grein um mál þetta i Sunday
Times, rétt áður en breska þingið
gekk til atkvæða um þaö.
Dauðarefsingin og allt sem henni
fylgdi hvíldi eins og mara á innan-
ríkisráðuneytinu, meöan hún var i
gildi, segir Jenkins. Oll ákvarðana-
taka i þessum málum hafði lamandi
áhríf á þá sem áttu í hlut, og það yröi
stórt skref aftur á bak ef við tækjum
hana upp núna.
Jenkins taldi einnig líklegt aö
dauðarefsingin myndi ekki skjóta
hryðjuverkamönnum þann skejk i
Dauðarefsing myndi ekki skjóta
hryöjuverkamönnum skelk i brlngu,
sagði Jlm Prlor, Irlandsmálaráð-
herra bresku stjóraarinnar, og af-
staða hans varð ofan á i atkvæða-
greiðslu þingsins.
bringu, sem margir vonuðust eftir,
því að slíkum mönnum þætti lifstiöar
fangelsisvist að jafnaði hálfu ömur-
legra hlutskipti en líflát, með öllu því
umtali og fyrirgangi sem það hefði í
förmeðsér.
Dauöarefsing hefur og þann ókost,
segir Jenkins, að glæpamaðurinn
aflar sér smám saman samúðar eins
og dæmin sanna. Þegar dauðarefs-
ingu er ekki beitt er það yfirleitt
fórnarlambið sem nýtur allrar
samúðar almennings, en reynslan er
iðulega sú að glæpamaöur sem biður
aftöku öðlast meðaumkun og samúð
og það hefur alls ekki heppileg áhrif i
þjóðfélaginu.
Við þetta bætist svo sá nagandi efi,
sem stundum fylgir dauðarefs-
ingum, því vissulega er það ekki
alltaf svo að öll tvímæli hafi verið af
tekin þótt sakbomingur hafi veriö
dæmdur til dauða, og einu sinni taldi
ég mig tilneyddan aö veita dæmdum
manni uppreisn æru — þaö kom
honum þó að litlum notum, segir
Jenkins, því að hann hafði
verið hengdur fyrir 16 árum. -BH.