Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.1990, Blaðsíða 11

MIÐVIKUDAGUR 7. MARS 1990.
11
Utlönd
Suður-Afnka:
Heimalöndin hornsteinn
aðskilnaðarstefnunnar
Nær níu tíundu hlutar suöur-
afrísks landsvæöis eru frátekriir
fyrir hvíta, afganginum hefur veriö
skipt í svokölluð heimalönd þar
sem blökkumönnum er ætlaö aö
búa. Lög um þetta hafa verið í gildi
frá 1913 og 1936. Þá þegar voru þau
svæöi sem áttu aö verða heimalönd
fyrir hina ýmsu ættbálka í Suður-
Afríku alltof þéttbyggð.
Heimalöndin tíu, sem suður-
afrísk yfirvöld hafa komið á fót og
þar sem 10 milljónir af 27 milljón-
um allra blökkumanna í Suöur-
Afríku búa, eru sjálfur hornsteinn-
inn í lögunum um kynþáttaaö-
skilnaðarstefnuna. Stefnu sem
byggir á því að skilja að hvíta og
svarta, að svipta svarta öllum pólí-
tískum réttíndum í þeim hluta þar
sem hvítír búa og að svartir fái
sjálfstæði í því sem suður-afrísk
yfirvöld kalla þeirra eigin lönd-
um.
Án ríkisborgararéttar
Árið 1976 lýstu yfirvöld yfir sjálf-
stæði heimalandsins Transkei. Síð-
ar var lýst yfir sjálfstæði þriggja
heimalanda til viðbótar, Bophut-
hatswana, Venda og Ciskei. Borg-
arar þessara fjögurra heimalanda
hafa, þrátt fyrir að margir búi og
vinni í Suður-Afríku, ekki ríkis-
borgararétt í Suður-Afríku. Litið
er á þá sem vinna og búa í Suður-
Afríku sem farandverkamenn.
Suður-Afríkustjórn hefur lýst því
yfir að hin heimalöndin sex eigi að
hafa pólítískt sjálfsforræði. Enn
eru þau talin sem hluti af Suður-
Afríku og litið er á íbúana sem
Suður-Afríkubúa. Tilraunir yfir-
valda til að lýsa einnig yfir sjálf-
stæði þessara heimalanda hafa
mistekist þar sem andstaðan þar
gegn sjálfstæði hefur verið mikil.
Alþjóðleg gagnrýni
Heimalandakerfið hefur sætt
mikilli alþjóðlegri gagnrýni þar
sem það er hornsteinninn í kyn-
kvæðagreiðslu um innlimun
heimalandanna í Suður-Afríku.
Leiðtogar annarra heimalanda eru
harðir andstæðingar slíks þar sem
þeir vilja halda völdum sínum. De
Klerk forseti er einnig sagður and-
vígur þjóðaratkvæðagreiðslu og fór
hann í heimsókn tíl Transkei í
fyrra til þess að reyna að fá Holom-
isa til að breyta um skoðun.
Vopn í viðræðum
Sagt er að de Klerk vilji engar
breytingar í heimalöndunum fyrr
en samningaviðræður við leiðtoga
blökkumanna séu komnar á skrið.
Simamynd Reuter
Hann vilji nota heimalöndin sem
vopn í samningaviöræðunum og
reyna að komast að málamiðlunar-
samkomulagi.
Nú er hins vegar talið að vonir
de Klerks bregðist jafnvel áður en
viöræðumar hefjast. Holomisa hef-
ur nú eignast bandamann, Oupa
Gqozo, leiðtoga uppreisnarmanna
í Ciskei. Hann sagði þúsundum
stuðningsmanna sinna í kjölfar
uppreisnarinnar að fremsta mark-
mið stjómar hans væri að innlima
Ciskei í Suður-Afríku.
TT og Reuter
Ibúar heimalandsins Ciskei fagna falli Lennox Sebe forseta.
þáttaaðskilnaðarstefnunni. Þess
vegna hafa heimalöndin fjögur,
sem lýst hafa verið sjálfstæð ríki,
ekki verið viðurkennd sem slík af
umheiminum.
Ákvarðanir suður-afrískra yfir-
valda um að senda hermenn til að
bæla niður óeirðir í heimalöndun-
um hafa vakið athygli þar sem slíkt
gengur þvert á yfirlýsingu yfir-
valda um sjálfstæði heimaland-
anna. Reyndar tilkynntu uppreisn-
arleiðtogar í Ciskei að þeir hefðu
beðið um aðstoð suður-afrískra
hermanna sem sendir hefðu verið
að landamærum heimalandsins til
að vernda eigur Suður-Afríku-
manna.
Kröfur um innlimun
Breytt afstaða yfirvalda til kyn-
þáttaaðskilnaðarstefnunnar og
vilji til að ganga til viðræðna við
Afríska þjóðarráðið hefur oröið
kveikjan að kröfum manna í sum-
um heimalandanna að þau verði
innlimuð í Suður-Afríku.
Bantu Holomisa herforingi, sem
stjómað hefur í Transkei frá því
að herinn gerði þar uppreisn fýrir
tveimur árum, er í fararbroddi
þeirra sem berjast fyrir þjóðarat-
Dregur
Nú fer að draga að lokum laga-
legu hliðar íran-kontra vopnasölu-
málsins í Bandaríkjunum. Val í
kviðdóm fyrir réttarhöldin yfir
John Poindexter, fyrrum þjóðarör-
yggisráðgjafa Bandaríkjaforseta,
er hafið.
Poindexter er hæstsettí embætt-
ismaður stjómar Ronalds Reagan,
fyrrum forseta, sem leiddur er fyr-
ir rétt vegna meintrar aðildar að
sölu vopna til írans til að fá banda-
ríska gísla í haldi mannræningja í
Líbanon lausa. Hluti ágóðans af
vopnasölunni var veittur á laun til
kontraskæruliðanna í Nicaragua
þrátt fyrir bann bandaríska þings-
ins viö hemaöaraðstoð til þeirra
sem þá var í gildi. Poindexter þarf
að svara til saka fyrir fimm ákæru-
atriði vegna þessa máls og tilrauna
til að þagga það niður þegar það
komst í hámæli.
Leitað að kviðdómendum
Lögfræöingar, þ.e. verjendur
Poindexters sem og sækjandi, hafa
hafið leit aö kviðdómendum fyrir
réttarhöldin. Leitin getur tekið
langan tíma því báöir aðilar vilja
koma í veg fyrir að fólk, sem kunn-
ugt er ummælum Poindexters í
að lokum íran-kontramálsins
John Poindexter, fyrrum þjóðaröryggisráðgjafi Bandarikjaforseta, ásamt
elginkonu slnni, Lindu. Poindexter hefur verið ákærður fyrir að Ijúga
að bandaríska þinginu, eyðlleggja opinber skjöl auk þess að hindra
störf þingsins, allt I tengslum við íran-kontramálið svokallaða.
Simamynd Reuter
þingyfirheyrslum sumarið 1987,
sem og réttarhöldunum yfir Oliver
North í fyrra, taki sætí i kviðdómi.
North var embættismaður í Þjóðar-
öryggisráði Bandaríkjaforseta á
þeim tíma sem íran-kontramálið
gerðist.
Þá vilja lögfræðingarnir eiimig
reyna að finna fólk sem ekki hefur
fylgst vel með blaðaskrifum um
þetta mál og hefur þá ekki lesið
framburð Reagans sem birtur var
í flestum stórblöðum Bandaríkj-
anna. Reagan var spurður spjörun-
um úr af báðum lögfræðingum og
var yfirheyrslan tekin upp á mynd-
band. Þetta myndband kemur til
með að vega þungt í réttarhöldun-
um yfir Poindexter.
Lögfræðingar Poindexters fóru
fram á að Reagan yrði yfirheyrður
til að sýna að sakbomingurinn
hefði talið sig hafa heimild forseta-
embættisins í þessu máli, sem og
að hann hefði ekki talið sig vera
að bijóta lög. Vonast þeir til að
myndbandið sýni kviðdómendum
að Poindexter taldi sig hafa heimild
forsetans fyrir gjörðum sínum. í
yfirheyrslunum, sem dagblöð og
aðrir flölmiðlar hafa birt, kveðst
Reagan ekki hafa heimilað neitt
það sem bryti gegn lögum.
Ef Poindexter verður fimdinn
sekur um allar ákærur sem gefnar
hafa verið út á hendur honum kann
hann að verða dæmdur í 25 ára
fangelsli og/eöa 1,25 milljón dollara
sekt. Hann kveðst s"vlaus af öllum
ákærum.
Versta hneykslismál
Reaganstjórnarinnar
John Poindexter sagöi af sér emb-
ætti þjóðaröryggisráðgjafa í kjölfar
þess að upp komst um vopnasölu-
málið í nóvember árið 1986. Þetta
hneykslismál er það versta sem
kom upp í ríkisstjórn Reagans og
um tíma hriktí í stoðum stjómar
hans. Poindexter, sem er hæstsetti
sakborningur Iran-kontramálsins,
var sá eini sem hafði greiðan og
daglegan aðgang að bæði Reagan
og George Bush, þáverandi vara-
forseta og núverandi forseta.
Vöm Poindexters byggir á þeirri
fullyrðingu hans aö Reagan hafi
heimilað honum að halda leyndum
aðgerðum á vegum forsetaembætt-
isins sem hafi leitt til vopnasölunn-
ar og færslu fjárins til kontra-
skæruliöa.
Reuter