Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.1993, Blaðsíða 24

24
FÖSTUDAGUR 30. APRÍL1993
Erlend bóksjá
Metsöliikiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Clive Cussler:
Sahara.
2. Robert Ludlum:
The Road to Omaha.
3. Catherine Cookson:
The House of Women.
4. P D. James:
The Children of Men.
6. Joanna Trollope:
The Rector's Wife.
6. Joanna Trollope:
The Choir.
7. Ruth Rendell:
Kissing the Gunner's
Daughter.
8. Mary Wesley:
A Dubious Legacy.
9. Alexander Kent:
Beyond the Reef.
10. Terry Ðrooks:
Elf Queen of Shannara.
Rit almenns eðlis:
1. Brían Keenan:
An Evii Cradling.
2. Andrew Morton:
Diana: Her True Story.
3. Peter Mayle:
Toujours Provence.
4. Bill Bryson:
The Lost Continent.
5. Peter Mayle:
A Year in Provence.
G. Peter Mayle:
A Year in Provence.
7. Bill Bryson:
Neither here nor there.
8. Malcolm X 8i Alex Haley;
The Autobiography
of Malcolm X.
9. Rory MacLean:
Stalin's Nose.
10. Cleese & Skynner;
Famílies & how to Survive
Them.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
I.Svend Age Madsen:
At fortælle menneskene.
2. Fay Weldon:
Darcys Utopia.
3. Paul Read:
VI lever.
4. Isabel Allende:
Andernes Hus.
5. Herbjorg Wassmo:
Dinas bog.
6. Bret Easton Ellis:
American Psycho.
7. Mette Winge:
Sandflugt.
(Byggt á Politiken Sendag)
Pressan og
einkalífiö
Samskipti stjómvalda og dagblaða
hafa oft verið stormasöm.
Sums staðar, til dæmis í Bandaríkj-
unum, er frelsi fjölmiðla svo ræki-
lega varið í stjómarskrá landsins að
stjómvöldum á hverjum tima dettur
vart í hug að reyna að beita valdi
sínu til að koma böndum á blöðin.
Annars staðar er hótun um laga-
setningu haldið sem Damóklesar-
sverði yfir íjölmiðlum. Þetta á við í
Bretlandi þar sem ríkur geðklofi ein-
kennir oft afstöðu ráðamanna til
blaðanna.
Hvað er einkamál?
íhaldsflokkurinn hefur sem kunn-
ugt er farið með völd í Bretlandi um
árabil. Ráðherrar í ríkisstjórn
íhaldsmanna hafa hvað eftir annað
hótað að setja lög á pressuna til að
hindra að hún hnýsist í það sem
stjómmálamennirnir telja einkamál.
En hvað er einkamál?-*
Það er ekki til neitt einhlítt svar
við þeirri spurningu, eins og fram
kemur í þessari nýju bók um sam-
skipti stjómvalda og dagblaða í Bret-
landi síðustu áratugina.
Ein ástæöan er sú aö það sem telst
einkamál hjá Jóni Jónssyni verka-
manni getur skipt almenning vem-
legu máh ef það gerist hjá Jóni Jóns-
syni ráðherra.
Eða, svo vitnað sé til nýlegra mála
í breskum fjölmiðlum: það kemur
engum við hvort Jón á Eyrinni held-
ur framhjá konu sinni. En, segja
breskir blaðamenn, allt öðru gildir
um framhjáhald ráðherra sem hefur
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
í kosningabaráttu lagt sérstaka
áherslu á gildi fjölskyldunnar og lát-
ið af því tilefni birta af sér og eigin-
konu sinni fjölda heimihslegra
mynda til að undirstrika að hann sé
ástkær eiginmaður. Slík hegðan ráð-
herrans er bein tilraun til blekking-
ar, segja þeir, og gefur að auki til
kynna alvarlegan skapgerðarbrest
sem kjósendur eigi heimtingu á að
vita um.
Þetta viðhorf er ríkjandi í fleiri
löndum þótt svo sé ekki á íslandi.
Tvískinnungur
Athyghsvert er að lesa hér um
þann tvískinnung sem gjaman ein-
kennir afstöðu stjómmálamanna í
þessu efni.
Gott dæmi um það er fordæming
margra þeirra á skrifum bresku
blaðanna um framhjáhald Mellors,
ráðherrans sem varð að lokum að
segja af sér.
Hægt er að geta sér til um af hvaða
hvötum slík fordæming er fram sett
þegar haft er í huga að einn ráðherr-
anna reyndi í síðustu kosningabar-
áttu að koma á framfæri við útbreitt
dagblað kvennafarssögum af hættu-
legum pólitískum andstæðingi
íhaldsflokksins.
Það er sum sé í lagi að blöðin fjalli
bara ef þeir em úr röðum andstæð-
inganna.
Við lestur þessarar forvitnilegu
bókar er þó ljóst að bresku blöðin
hafa ýmislegt að skammast sín fyrir.
Ég vil nefna tvennt sérstaklega.
Annars vegar hrægammslegar at-
lögur að fólki sem er svo óheppið að
lenda að ósekju í einhverjum harm-
leik. Slík saklaus fómarlömb hafa
gegnum tíðina fengið hraksmánar-
lega meðhöndlun af hálfu breskra
blaða.
Hitt er póhtísk einsýni og bhnda
margra þessara dagblaða. Hún náði
hámarki í fyrirlitlegum skriðdýrs-
hætti frammi fyrir þýsku nasistun-
um og ógnarverkum þeirra - allt þar
til síðari heimsstyrjöldin hófst. Þar
var sýnu verstur hlutur þeirra blaða
sem mestrar virðingar njóta.
The Good, the Bad and the Unacceptable.
Höfundur: Raymond Snoddy.
Faber & Faber, 1993.
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skátdsögur:
1. John Grisham:
The Pelican Brief.
2. Michael Crichton:
Jurassic Park.
3. John Grisham:
The Fírm.
4. John Grisham:
A Time to Kill.
5. W.E.B. Griffin:
The Assassin.
6. Amanda Quick:
Dangerous.
7. Sue Grafton:
„I" is for Innocent.
8. Dick Francis:
Comeback.
9. Belva Píain:
Treasures.
10. Michaei Crichton:
Rising Sun.
11. Maya Angelou:
On the Pulse of
Morning.
12. Eric Segal:
Acts of Faith.
13. Anne Rice:
The Witching Hour.
14. Kathryn Harvey:
Stars.
15. Barbara Delinsky:
More than Friends.
16. Robert B. Parker:
Double Deuce.
17. Jayne Ann Krentz:
Wildest Hearts.
Rit almenns eölis:
1. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
2. Maya Angelou:
I Know why the Caged Bird
Sings.
3. Peter Mayle:
A Year in
Provence.
4. R. Marcinko 8t J. Weisman:
Rogue Warrior.
5. Deborah Tannen:
You just Don't
Understand.
6. Gloria Steinem:
Revolution from
within.
7. Susan Faludi:
Biacklash.
8. Al Gore:
Earth in the Balance.
9. Piers Paul Read:
Alive.
10. Nancy Friday:
Women on Top.
(Byggt á New York Times Book Review)
Vísindi
Skrifað er á skjá nýju vasatölvunn-
ar og bréfið sent með innbyggðu
faxi í næstu heimsálfu.
Skrifstofu
stungið í
vasann
í venjulegri vasabók er bara
pappír og þaðan verður ekkert tek-
ið nema rífa blööin úr. Þetta er
auðvitað ófært ástand og því kepp-
ast öll helstu tölvufyrirtæki heims
nú viö að koma á markað tölvuv-
æddum vasabókum sem gera nán-
ast aflt sem miklu úrvali af skrif-
stofutækjum er ætlað að gera.
í eitt tæki er sett minnisbók, far-
sími, tölva og fax. Tækið verður að
vera svo fyrirferðarlítið að það
komist fyrir í vasa en svo öflugt
að það ráöi við verkefni forvera
sinna á skirfstofunum.
Eitt erfiðasta vandamáhð er að
lyklaborð kemst ekki fyrir á svo
htlu tæki. í einni útgáfunni hefur
því lyklaborðið verið leyst af hólmi
með penna. Þá skrifar notandinn á
skjáinn í stað þess að slá upplýs-
ingamar inn. Þetta tæki kallast
Newton og kemur frá rafeindafyr-
irtækinu Sharp. Þaö mun kosta um
60.000 íslenskar krónur.
Reyta hár sitt
vegna geim-
geisla
„Við sitjum nú uppi með hundruö
einskisnýtra bóka. Allt sem til
þessa hefur verið sett á blað um
gammageisla utan úr geimnum er
bara rugl,“ segir Stan Woosley,
stjamfræðingur hjá bandarísku
geimferðastofnuninni NASA, eftir
nýjustu mælingar á þessum dular-
fullugeilslum.
Hann og aðrir stjarnfræðingar
reyta nú hár sitt yfir niðurstöðun-
um. Vísindamennhöfðu sett saman
margar kenningar um hvaðan
gammageislar kæmu en engin
þeirrafærstaðist.
í fyrsta lagi koma geislamir úr
öllum áttum og því virðist sem þeir
séu upprannir alísstaðar og hvergi.
Þá em þeir mun sterkari en áður
var taiið og það er ekki upplífgandi
þegar enginn veit hvaðan þeir
koma.
Sælt aðvera
fátækur
Sálfræðingar við háskólann í
Tennessee í Bandaríkjunum segja
að afkomendur ríkra manna fái
oftar hjartasjúkdóma en þeir sem
alist hafa upp við sult og seym.
Uppeldinu er kennt um en ekki
ólíku mataræði. Sú niðurstaða er
dregin af því að þegar mönnum er
skipt í hópa eftir skapferli þá lenda
þeir sem alist hafa upp við auðlegð
miklu oftar í hópi þeirra stressuðu
ogóþolinmóðu.
Stresshðinu er mun hættara við
hjartasjúkdómum en hinum. Mun-
urinn er tahnn stafa af ólíkum
kröfum til bama í uppvextinum.
Sundmenn eyða meiri orku en
skokkarar.
Sund
er betra
en skokk
Bandaríski tölfræðingurinn og
sundmaðurinn Howard Wainer
hefur fundið út að sund krefst
meiri orku en skokk eða hlaup.
Skokkarar halda öðm fram en ná-
kvæmar mælingar á brennslunni í
líkamanum sýna að sundmenn
reynameiraásig.
í tilraun vom hópar sundmanna
og skokkara fengnir til að taka á í
20 mínútur. Skokkararnir komust
þrisvar sinnum lengri leið á þess-
um tíma en sundmennimir höfðu
brennt fjórðungi meiri orku. Þá
kom í ljós að simd hefur þeim mun
meiri áhrif á brennsluna í likaman-
um sem menn em lélegri í sundinu.
Þráðlausbær
Smábærinn Quitanque í Texas er
sérstakur að því leyti að þar em
engar símalínur. Seint á síðasta ári
var hefðbundið símakerfi lagt niö-
ur og þess í stað teknir í notkun
þráðlausir örbylgjusímar.
Nýju símamir em tengdir um-
heiminum gegnum nokkrar ör-
bylgjustöðvar í bænum. Notendur
segjast nú heyra betur í viðmæ-
lendum sínum enda hljóðið skýr-
ara en bæði í farsímum og venju-
legumsímum.
Röð og regla
ertímasóun
Ein leiðin tíl að spara tíma við
leit að skjölum á skrifborði er að
hafa allt á rúi og stúi. Mark
Landsdale við háskólann í Loug-
hborough á Englandi hefur kannað
málið og segir að þeir sem hafa allt
í röð og reglu séu að jafnaði lengur
að finna það sem þeir leita að á
skifborðinu en hinir sem sitja í
mslahaugnum.
Landsdale segir að óreiðumenn
og reglumenn séu tvær ólíkar
manngerðir sem ekki hugsa eins.
Og hann fullyrðir að þeir sem
kunna best við sig í miðjum gíg af
pappírum, gömlum kaffivættum
dagblöðum og kexi hugsi skýrar en
hinir.
Óreiðumennimir viti aUtaf í
hvaða samhengi þeir lögðu hlutinn
frá sér síðast og geti því sótt hann
aftur í hauginn á örskotstund.
Reglumennimir búi sér til kerfi til
að raða hlutunum eftir og mvrni
bara eftir kerfinu en ekki hvar
hluturinner.
Nú er hægt að velja hvort kýr eign-
ast naut eða kvigur.
Kálfarvaldir
eftir kyni
Bandarískum erfðafræðigum
hefur tekist að skUja á miUi karl-
og kvenkynsarfbera í nautasæði og
ráða þannig hvort kýmar eiga naut
eða kvígur.
Aðferðin er nokkuð flókin en ár-
angurinn er ótvíræður. Með hinni
nýju aðferð er hægt að ráða kyninu
Í90%tilvika.
Rannsóknir hafa leitt í ljós að um
4% meira er af erfðaefni í karlkyns-
frumum í sæðinu en kvenkyns. Við
Utun á sæðinu taka karUrumumar
meira af Utarefninu til sín og eftir
þaö er hægt að láta tölvu skilja
kyninað.
Nautgripabændum þykir þetta
spennandi kostur því mjólkur-
bændur vUja kvígur en kjötbændur
naut. Sömu aðferð má nota á
mannfólkið ef vilji er íyrir hendi.
Umsjón
Gísli Kristjánsson