Dagur - 15.01.1921, Blaðsíða 3

2. tbl.
DAGUR
7
Að gefnu tilejni.
Dagur hefir orðið fþess var, að
símanotendum og einkum nefndarmönn-
unum hefir geðjast illa greinin um
símadeiluna f sfðasta blaði. Er þá
einkum um að ræða íyrirsögnina:
>UpphIaupsíundur« og niðurlagsorðin.
Fundargerðin ber með sér, að skap-
aðar voru útgöngudyr fyrir öfgastefn-
una að brjótast út um, þegar til sóknar
kæmi og ef svo vildi verkast, eftir
því sem málinu yndi fram. í nefndinni
voru að vfsu hófstefnumenn í meiri-
hluta, en enginn gat sagt um það fyrir
fram, hvaða stefnu hún kynni að taka
f hita bardagans. Þessvegna þótti
blaðinu ástæða, til þess að aðvara
nefndina með sterkum orðum við því,
að rísa of hátt f byrjun. Var það gert
af umhyggjusemi fyrir góðum málstað,
sem ekki mátti spilla með ofurkappi.
»Upphlaupsfundur« er rétta nafnið
að blaðsins dómi. Fundurinn var af
sama toga spunninn og aðrir mót-
mælafundir gegn fyrirmælum stjórnar-
valda. Má f því sambandi minnast
upphlaupsfunda kaupsýslumanna s. 1.
vor, gegn innflutningshöftunum. Allir
vita, hversu hátt þeir risu og hversu
fallið er orðið að sama skapi mikið.
Hér var aðeins sá munur á, að upp-
hlaupið átti fullan rétt á sér, að
blaðsins dómi, innan þeirra takmarka,
sem því hefir verið haldið með hóf-
stillingu nefndarinnar og mcð vitur-
legri tilslökun á báðar hliðar. Vill
Dagur votta neíndinni þakklæti sitt
og virðingu, fyrir vel unnið starf.
En að mótmæla gjaldhækkuninni án
allra skilorða, rannsóknarlaust og rök-
semdalaust, áleit blaðið öfgar ósam-
boðnar okkur, og sem hlytu að hafa
einhverja bölvun í för með sér. Hann
getur ekki telcið aðra afstöðu í því
máli. Skortir öll gögn, eins og hátt-
virta fundarmenn. Veit hinsvegar að
símakerfi landsins er mjög ábótavant
og þyrfti að fá fleiri olnbogaskot en
þetta, sem hér er orðið. Þó er Dag-
ur því meðmæltur, að ástand og fjár-
hagur símans sé rannsakaður, svo
sannleikurinn lýsi og réttlætið drottni
f þessu máli.
Blaðið lítur svo á, að símanot-
endur hafi unnið mikinn sigur, sem
þeir mega vel við una. En það þyk-
ist ekki hafa ástæðu, til þess að taka
neitt aftur af þvf, sem það hefir sagt.
Rafveitumálið.
Frímann B. Arngrímsson flutti enn
erindi um málið s. 1. sunnudagskvöld.
Samkvæmt verðlista, sem hann hefir
fengið frá ameríska félaginu, kosta
vélar fyrir aflstöð A (Glerá tekin við
Rangárv. og leidd fram af brekkunni
í miðjum bæ) eða aflstöð B (áin tekin
ofan við Tröllhyl og stöðin bygð íyrir
ofan inntökuþró Gefjunarskurðsins), um
350,000 kr., þar með taldar leiðsl-
ur um bæinn að húsunum, aukaaflvél
og flutningsgjald frá New York. Er
þá miðað við að dollarsgengið, sé 6 50
og fiutningsgjaldið eins og það er nú
hjá Eimskipafél. íslands. A-stöðin á
að gefa um 670 hestöfl, B stöð um
860 stöðugan straum. Tvöfalt meira
ef notað er aðeins tólf tfma á dag.
Á Vesturvegum.
V.
Skordýr.
Fjölskrúðugum jurtagróðri fylgir auð-
ugt skordýralff. Fátt eða ekkert þykir
innflytjandanum jafn hvimleitt, sem á-
sókn þessara kvikinda vestra. Svo var
og um mig. Skal hér í stuttu máli
lýsa viðureign manna við skordýrin.
Þann tfma dagsins, sem heitast er,
láta flugurnar lítið á sér bæra. Þó
bregzt það sjaldan, að svokallaðir
»bolahundar« (bull-dogs) á Vestur ís-
lenzku, sem mætti kalla nautajlugur,
veiti trygga fylgd á ferðalögum. Þær
sitja um að komast undir kverk hest-
anna og bora sig þar íastar. Hestarn-
ir láta oft illa við þessu, ærast og
prjóna upp fótunum. Þá er gott að
vera snar, að fara ofan úr vagninum
og ná í kvalarann. Þessar flugur bíta
sjaldan menn. Þó kemur það fyrir.
Þær eru ekki ólíkar fiskiflugum að
líkamsgerð, en sjálfsagt þrefaldar að
stærð. Hrossaflugurnar eru minni, rönd-
óttar á skrokk og vængjum, lftið eitt
loðnar, ógeðslegar klessur og verstu
bitvargar á mönnum og skepnum.
Mosquitoes, sem áður eru nefndar,
gerast mjög áleitnar á kvöldin. Þær
stinga háls og hendur með sograna
sfnum. Fáir eru þeir stillingarmenn, að
þeir uni þvf, að láta eta sig lifandi.
Mönnum verður það því fyrir, að strjúka
illyrmið af hálsi, andliti og höndum.
Verður þá stingbroddurinn eftir og
kemur upphlaup með miklum kláða og
svfða. Þvf fleiri sem upphlaupin verða,
því meiri bólga hleypur í hörundið.
Er þá sem menn gangi með stórefl-
is hnakkaspik og bólgan verður svo
mikil á höndum að hnúar sökkva.
Sviðinn og kláðinn og jafnvel verkja-
stingir fylgja, svo það hefir af mönn-
um svefn. Er það mikil skapraun.
Mikið hefir, verið skrifað um maur-
ana. Náttúrufræðingarnir hafa rannsak-
að lifnaðarhætti þeirra, sem eru ákaflega
merkilegir. Þeir byggja félagsbú og
eru f hverju búi þúsundir maura. Bú
þessi kalla menn mauraþúfur. Þau eru
til og frá hvarvetna, þar sem er gras-
lendi eða skógar. Bú sín gera maur-
arnir þannig, að þeir grafa ótal göng
f yfirborð jarðar og hlaða greftrinum
á barmana. Myndast þá dálftil upp-
hækkun. Ofan yfir þekja þeir sfðan
með stráum og sprekum, sem þeir
raða eftir sinnar »konstar« reglum.
Þessi haglega bygða bunga með strá-
um og sprekum fyrir þak, verst vatni
furðanlega, enda kemur það sér betur
að öll hús fyllist ekki af vatni. Starf-
semi mauranna er viðbrugðið. Það er
ákaflega gaman að athuga starfhætti
þeirra. Þeireru á sffeldu stjái, heima fyr-
ir og út f frá. Óvíða finnast þeir blettir
í skógum eða graslendi, þar sem maur-
ar eru ekki á ferð. Þeir eru að draga
í búið eða f öðrum erindum svo sem
Iandkönnun, hernaði o. s. frv. Nú finn-
ur maur strá eðá sprek, sem honum
þykir gott til búsþarfa; hann fer að
stimpast við að draga það eða bera
í áttina heim. Þolinmæðin er óendan-
Ieg að glíma við viðfangsefnið. Komi
hann að fartálma svo sem trjábút eða
steini er honum óljúft að taka á sig
krók, heldur fer hann yfir. »Beint« er
mauranna »prinsíp«. Alloft kemur það
fyrir, að tveir eða fleiri maurar eru
að burðast með sömu byrði. Verða
þeir þá stundum illa samtaka og toga
hver á móti öðrum. Er mjög hlægi-
legt að sjá viðureign þeirra, en við-
leitnin og starfsemin er aðdáunarverð.
Maurarnir liggja sífeldlega í kynþátta-
stríði og er grimd þeirra viðbrugðið.
Viðureign tveggja fjandmaura endar
altaf með dauða annars eða beggja.
Ekki er hægt að gera maurunum meira
á móti skapi, en að hrófla við búum
þeirra. Á yfirborði búanna ér jafnan
fjöldi þeirra, en við röskunina eykst
talan fljótt, þeir ryðjast út úr heim-
kynninu í mikilli geðshræringu og
byrja á viðgerðinni f óðakappi. Eftir
nokkra stund er alt komið f sama lag.
Þó gaman sé að athuga lifnaðar-
hætti og starfsemi mauranna, fer gam-
anið af, verði mönnum það á að setj-
ast eða leggjast niður þar sem margt
er af þeim fyrir og þeir komast inn
á beran skrokkinn. Þeir skríða þá um
og bíta afskaplega sárt. Þá eru tveir
kostir fyrir hendi og hvorugur góður,
annað hvort að hálf tryllast af sár-
sauka og hryllingi eða klæða sig úr
hverri spjör þegar í stað. Eins og
áður er tekið fram eru maurarnir svo
að segja hvarvetna. Menn eru því
tæplega nokkurstaðar óhultir fyrir þeim.
Enn má nefna skógarlúsina. Það
getur komið fyrir, en er ekki mjög
algengt, að menn finna til ónota á
hálsi, baki eða handlegg og jafnvel
hvar sem er á líkamanum. Þegar at-
hugað er, kemur í Ijós, að skógarlús
er sezt að f hörundinu, Þær grafa sig
inn í húðina og sitja þar fastar meðan
þær sjúa næringuna úr líkamanum.
Ekki fá þær nægju sína fyr én þær
eru orðnar margfaldar að stærð þá
sléppa þær tökunum. Sjaldan er þeim
leyft að fara sínu fram, heldur slitnar
með valdi upp úr skinninu. Verður þá
sár eftir, sem grær þó fljótt. Hvevnig
þær fara að því að eta menn, án þess
þeir verði varir við er ráðgáta, sem
hér verður ekki svarað, en sem er að
líkindum auðsvarað af náttúru- og líf-
eðlisfræðingum.
(Framh.)
Símskeyti
Reykjavík 14. jan.
Öll útflutningshöft numin af
brezkum kolum.
Verðlagsnefnd Dana, skipuð
8. ágúst 1914, afnumin.
England mælir með 200
milljóna gulldollara láni til Aust-
urríkis.
í Bandaríkjunum hætta enn
400 skip siglingum.
Hollendingar vilja Iosna við
Vilhjálm fyrv; keisara.
Nýlega er sannað að um
800 pús. Þjóðverja hafa dáið
af afleiðingum sultar.
Þjóðverjar eiga að greiða
Belgíu 7 miljarða marka í skaða-
bætur.
Fréttaritari Dags, Rvík.
Akureyri.
Íslendíngur
kom út á laugardaginn var. Blaðið
fer hóflega af stað og þykist ætla að
reka erindi friðarins milli allra stétta.
Það erindi er mikið og þarft og
hyggilegt að lofa minna en menn
ætla sér að efna. Stefnuskrárgreinin
er undirskrifuð þrem stjörnum. Kaup-
mennirnir hafa falið cand. phil. Jónasi
Jónassyni frá Flatey ritstjórnina. Um
verð blaðsins er ekki getið, hvort sem
svo er, að forráðamennirnir ætli sér
að útbýta þessu fagnaðarerindi friðar-
ins ókeypis, eins og biblíunni er út-
býtt til heiðingja. Á miðvikudaginn
kom svo 2. tbl. Birtist þar svæsin á-
rásargrein á Kaupfélag Eyfirðinga og
einstaka menn, einkum Steinþór Guð-
mundsson, skólastjóra. Er það, sem
um hann er sagt, upplogið nfð, lægstu
tegundar. Getur hér að l(ta fyrstu
brún friðarbjarmans upp af stjörnun-
um þremur.
Bæjarstjórnarkosningin.
Samkv. lögum ganga fjórir menn úr
bæjarstjórninni éftir hlutkesti. Var áð-
ur getið hverjir það eru. Þann 13.
þ. m. fór fram kosning fjögurra manna
í stað þeirra. Þrfr listar komu fram:
A-listi, sem á voru Hallgrfmur Jónsson,
Ingimar Eydal, Gísli R. Magnússon,
og Guðbjörn Björnsson. B-listí, sem
á voru Halldóra Bjarnadóttir og
Kristín Eggertsdóttir. C-listi, sem á
voru O. C. Thorarensen, Stefán Jónas-
son, Anton Jónsson og Guðm. Péturs-
son. A-listinn hlaut 190 atkv. B listinn
161 og C-listinn 179. Kosningu hlutu
2 menn á A-lista og 1 á hvorum
hinna. Atkvæðin fjellu þannig: O. C.
Thorarensen kosinn með 168V4 atkv.
Hallgr. Jónsson, járnsmiður með i6o3/4
Halldóra Bjarnadóttir með 145V4 og
Ingimar Eydal kennari méð 131V2. Áð
A-listanum stóðu verkamenn. Konurnar
að B listanum en að C-listanum kaup-
menn óg útgerðarmenn.
550 kjósendur sóttu kosningu. ao
seðlar og 1 voru ógildir.
Auk þess var kosinn maður f stað
Böðvars Bjarkan, komu fram tveir list-
ar og var Jakob Karlsson á báðum.
Hann var því sjálfkjörinn. ,
Ennfremur voru kosnir tveir menn
í bókasafnsnefnd til næstu 4 ára.
Hlutu kosningu Valdemar Steffensen,
læknir og Stefán Stefánsson, bókhald-
ari.